ابن تلمسانی، عبدالله بن محمد

ابن تلمسانی، عبدالله بن محمد

نام	ابن تلمسانی، عبدالله بن محمد
نام‌های دیگر	شرف الدين عبد الله بن محمد الفهري المصري المشهور بابن التلمساني
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	/ 658ق
اساتید
برخی آثار
کد مؤلف	AUTHORCODE12771AUTHORCODE

شرف‎الدین عبدالله بن محمد تلمسانی، از علمای شافعی‎مذهب و ائمه کلامی اهل سنت و پیرو کلام اشعری است. «شرح معالم أصول الدين»، از آثار اوست.

نام، کنیه و لقب

نامش، عبدالله بن محمد بن علی، کنیه‎اش ابومحمد و القابش شرف‎الدین، فهری و مصری است. او معروف است به ابن تلمسانی. همه مصادر به‎غیر از لبلی نام پدرش را محمد گفته‎اند.

ولادت

مصادر اصلی، زمان تولد او را ذکر نکرده‎اند. برحسب قرائن تاریخی می‎توان حدس زد که تولدش در اوایل ثلث اخیر از قرن ششم هجری بوده باشد. این زمان با اخذ علم کردن وی از استادش تقی‎الدین مقترح (متوفی 612ق‍) مناسبت دارد. البته تعیین دقیق سال تولدش، با توجه به اینکه منابع، ذکری از آن به میان نیاورده‎اند، امری مشکل خواهد بود. البته سیوطی تاریخ ولادتش را 567 و وفاتش را 644ق، ذکر کرده، اما ظاهرا میان او و کسی دیگر (شیخ محی‎الدین قلیوبی) خلط کرده است.

وفات

درباره تاریخ وفاتش هم اکثر منابع از عدم اطلاع دقیقشان بر این امر سخن گفته‎اند. نقل اشتباه سیوطی و ناقلان از او هم که بیان شد. غیر از اینها، تنها کسی که به تاریخ وفات ابن تلمسانی تصریح کرده، ابن قاضی شهبه در طبقاتش است؛ وی سال وفات او را 658ق، می‎داند. با توجه به اطلاعاتی که او درباره آثار و تعیین شهر وفات و... از تلمسانی به دست می‎دهد، ظاهرا می‎توان به تصریحش به وفات ابن تلمسانی اعتماد کرد.

اساتید

شیخ تقی‎الدین مقترح، بزرگ‎ترین و تأثیرگذارترین استاد تلمسانی بوده است.

شاگردان

بزرگان فقها در مجلس علمی ابن تلمسانی شرکت می‎کردند. تاج سبکی از محمد بن حسین بن عبدالرحمن انصاری ابوطاهر محلی (554/633ق) نقل می‎کند که در مجالس درس او حاضر می‎شده است. قاضی ابن شهبه نیز درباره وی می‎نویسد: «تصدر للإقراء في مصر و انتفع به الناس». بااین‎حال شرح زیادی از نام شاگردان وی در دست نیست و می‎توان از میان شاگردانش دو شخصیت ذیل را نام برد:

1. احمد بن یوسف بن یعقوب بن علی فهری لبلی؛
2. قاضی فخر الدین بن بنت ابی‎السعد (عثمان بن علی بن یحیى بن هبةاللّه بن ابراهیم بن مسلم بن علی انصاری دمشقی.

ابن تلمسانی از نگاه دیگران

تاج‎الدین سبکی درباره او می‎نویسد: :«كان أصوليا متكلّما دينا خيرا من علماء الديار المصرية و محققيهم»؛ «عالمی اصولی و متکلمی متدین و خیّر از علما و محققین مصر بود». ابن قاضی شهبه نیز می‎نویسد: «كان إماما عالما بالفقه و الأصلين، ذكيا فصيحا، حسن التعبير، تصدر للإقراء في مصر و انتفع به الناس و صنف التصانيف المفيدة»؛ «او امامی عالم به فقه و اصلین بود، هوشمند و فصیح و نیک‎تعبیر بود. متصدی اقراء در مصر شد و مردم از وی بهره بردند. کتاب‎های مفیدی نوشت». ابوحفص عمر قلشانی نیز می‎نویسد: «هو من الأئمة المهتدين المحررين، المتحفظين بعقائد أهل السنة»؛ «او از ائمه اهل سنت بود که با نوشته‎هایش عقاید اهل سنت را حفظ کرد».

مذهب فقهی و کلامی

او در فقه، شافعی‎مذهب و در عقاید، امامی از ائمه محققین اهل سنت بود. سندش از طریق شیخ تقی‎الدین به ابوالحسن اشعری می‎رسد که عقاید جماعت اهل سنت به وی منتسب است.

به گزارش لبلی در فهرستش: اتصال سند او به اشعری چنین است: او از استادش تقی‎الدین مقترح و وی از استادش شهاب‎الدین طوسی و او از استادش محمد بن یحیى و او از استادش ابوحامد غزالی و او از استادش ابوالمعالی جوینی و وی از استادش ابوحامد اسفراینی و او از استادش ابوبکر بن طیب باقلانی و وی از استادش باهلی و او از استادش ابوالحسن اشعری نقل می‎کند.

آثار

از جمله آثار وی می‎توان به شرح معالم أصول الفقه و شرح معالم أصول الدين، اشاره کرد؛ هر دو اثر از فخر رازی هستند که ابن تلمسانی به شرح آنها پرداخته است.

منابع مقاله

ابن تلمسانی، عبدالله بن محمد، «شرح معالم أصول الدين» للإمام فخرالدين الرازي، تحقیق نزار بن علی حمادی، دارالفتح، عمان، 1431ق/2010م.