مجلسی، محمدباقر: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۳۸: خط ۳۸:




    '''محمد باقر بن محمد تقى بن مقصود على مجلسى''' (1037/1038- 1110-111 ق)، مشهور به علامه مجلسى و مجلسى ثانى، فقیه و محدث، متکلم و شاعر متخلص به مشتاق، شیخ الاسلام اصفهان بود و از دانشمندان بزرگ اواخر حکومت صفوی است.
    '''محمد باقر بن محمد تقى بن مقصود على مجلسى''' (1037/1038- 1110-111 ق)، مشهور به علامه مجلسى و مجلسى ثانى، فقیه، محدث، متکلم و شاعر متخلص به مشتاق، شیخ الاسلام اصفهان بود و از دانشمندان بزرگ اواخر حکومت صفوی است.




    ==تولد==
    ==تولد==


    محمدباقر اصفهانى معروف به «علّامه مجلسى» و «مجلسى دوم» سومین پسر ملّا محمدتقى مجلسى اول است.
    ولادت او بنابر آنچه در مقدمه کتاب بحار الانوار از مرآة الاحوال نقل شده است ، سال 1038 ه ق در شهر اصفهان بوده است. <ref>مقدمه بحار الانوارالجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، مدخل، ص 62</ref>.
     
    ولی مرحوم نوری ولادت او را در 27 رمضان المبارك سال 1037 ه. ق دانسته است <ref>الفیض القدسی -بحارالانوار102/149</ref>. او در آخرین سال سلطنت شاه عباس و در عصر مرجعیت میرداماد در اصفهان به دنیا آمد.او دوره چهار تن از سلاطین صفوی : شاه صفی، شاه عباس دوم ، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین را درک کرد.
     
    پدر او مولی محمد تقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود، که در زمینه های مختلف علوم سر آمد بود<ref> ر. ک شناخت نامه علامه مجلسی، ناصر الدین انصاری قمی، ص 68</ref>.


    به‌گفته میر عبدالحسین خاتون‏‌آبادى در تاریخ «وقایع الایام و السنین» علّامه مجلسى در سال 1037 در دارالعلم اصفهان دیده به‌دنیا گشود، ولى در مرآت الاحوال ولادت او را به‌سال 1038 نوشته است.


    ==شخصیت و ویژگی علمی ایشان==
    ==شخصیت و ویژگی علمی ایشان==


    علّامه مجلسى از همان اوان کودکى با هوشى سرشار و استعدادى خداداد و پشت کارى مخصوص، به تحصیل علوم متداوله عصر پرداخت. چون در سایه تعلیمات و مراقبت پدر علّامه‌‏اش که خود نمونه کامل یک فقیه بزرگ و عالم پارسا بود، شروع به کار نمود، در اندک زمانى مراحل مختلفه علمى را یکى پس از دیگرى طى کرد.
    محمد باقر در چهار سالگی به درس و بحث روی آورد و در چهارده سالگی از ملاصدرا اجازه روایت دریافت کرد. گذشته از این در مکتب دانشمندانی چون شیخ حر عاملی، ملامحسن استر آبادی، ملامحسن فیض کاشانی، ملاصالح مازندرانی تلمّذ کرده است، طوريکه گفته اند شمار اساتید وی به بیست و یک استاد می‌رسد.
     
    علامه مجلسی در اندک زمانی بر دانش های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و رجال، درایه و اصول، فقه و کلام مسلط شد و پس از فوت پدر به زعامت مسجد و مدرسه جامع اصفهان پرداخت. در درس او بیش از هزار طلبه حاضر می‌شدند. در مکتب این علامه عصر صفوی شخصیت های بزرگی از دانشمندان دانش آموخته اند که می توان از مولی ابراهیم جیلانی، ملامحمد باقر لاهیجی، ملا حسین تفرشی، عبدالحسین مازندرانی، سید عزیز الله جزایری، ملامحمد کاظم شوشتری و سید نعمت الله جزایری نام برد. سید مصلح الدین مهدوی در کتاب زندگینامه علامه مجلسی به نام 181 نفر از شاگردان وی اشاره کرده است.
    علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمد باقر سبزواری در سال 1090 به منصب شیخ الاسلامی دست یافت.
     
    او با احراز این منصب، قدرت مهمی به هم زد و از آن فرصت حداکثر استفاده را نمود و تا سرحد امکان در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بی پناه و امر به معروف و نهی از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام و مبارزه با ظلم و رورگویی که پیش از وی کسی قدرت جلوگیری آن را نداشت کوشید<ref> شرح حال علامه مجلسی، ص 25</ref>.


    وی بعد از تکمیل تحصیلات خود در فنون و علوم مختلف، با واقع‌بینى مخصوصى، به تحقیق در اخبار اهل بیت عصمت و طهارت(ع) پرداخت، و با استفاده از شرائط مساعد و قدرت سلطان وقت شاه سلیمان‏ صفوى، به جمع ‏آورى کتاب‌هاى مربوطه و مدارک لازمه، از هر مرز و بومى که بود، همت گماشت.
    == خاندان  مجلسی ==
    نياى محمّد باقر (پدر محمّد تقى)، موسوم به ملّا محمّد مقصود على اصفهانى، داماد ملّا كمال الدّين درويش محمّد نطنزى، نخستين كس از اين خاندان بود كه به نام «مجلسى» شهرت يافت و فرزندانش از آن پس بدين شهرت خوانده شدند.
    نوشته‌‏اند وى مردى صاحب كمال و با ورع بوده و در مجلس‏‌آرايى ثانى نداشته «و تخلّص به مجلسى مى‏فرموده است و لهذا اين سلسله به مجلسى مشهور شده‌‏اند». <ref>فرحة الغرى، ترجمه علامه مجلسى، ص 24</ref>.


    آنگاه براى تأمین هدف بزرگ و منظور عالى خود و مسئولیتى که برعهده گرفته بود، یک دوره کامل اخبار روایات ائمه اطهار را در هر باب و هر موضوعى از نظر گذرانید.
    جد اعلای مجلسی از طرف پدر به احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق(335 یا 336-430) معروف به حافظ ابونعیم اصفهانی که یکی از حفاظ و بزرگان محدثین بوده است می رسد.


    سپس در زمانى که درست وارد چهل سالگى عمر گرانبهایش شده، دست بیک اقدام دامنه‌دار و اساسى زده، شالوده بناى عظیمى را پى‌ریزى کرد و با تکمیل این بناى محکم و تأمین آن منظور ضرورى که همانا تألیف کتاب بزرگ «بحار الأنوار» است نامش در همه جا پیچید و آوازه فضل و علم و همت بلندش در سراسر دنیاى اسلام بگوش دوست و دشمن و عالى و دانى رسید.
    برادران علامه مجلسی هر کدام از دانشمندان به نام عصر خود به شمار می رفتند که عبارتنداز:
    ۱- میرزا عزیزالله (1025-1074ق)


    ==علامه مجلسى و منصب شیخ‌الاسلامى==
    ۲- مولی عبدالله  که در سال 1084 در هندوستان از دنیا رفت.


    یکى از کارهاى معروف علّامه مجلسى اینست که وى متصدى شکستن بت‌هاى هندوها در دولتخانه شاهى بود. این واقعه را معاصر او میر عبدالحسین خاتون‌آبادى در وقایع ماه جمادى الأولى سال 1098 در تاریخ خود «وقایع السنین» نگاشته است.
    خواهران او نیز هر یک از نظر علم و تقوی نادره عصر خود، بوده اند که عبارتند از:


    همچنین سید نعمت‌اللّه جزائرى که از شاگردان مشهور علّامه مجلسى است در کتاب «مقامات» می‌نویسد: به استاد ما خبر دادند که بتى در اصفهان هست که کفار هند آن را پنهانى میپرستند. استاد هم دستور داد آن را خرد کنند. بت‌پرستان هند حاضر شدند مبالغ هنگفتى به شاه ایران بدهند که نگذارد آن بت شکسته شود و اجازه دهد آنها بت مزبور را به هندوستان ببرند، ولى شاه ایران (شاه‏ سلیمان صفوى) نپذیرفت.
    ۱- آمنه بیگم معروفترین دختر مجلسی اول و یکی از دانشمندان نامی زمان خود به شمار می‌رفتند. داستان ازدواجش با مرحوم ملاصالح مازندرانی معروف است.
    ۲- همسر ملا محمد علی استرآبادی صاحب المشترکات فی الرجال و...


    وقتى بت شکسته شد، خادمى که ملازم و مراقب آن بت بود، تاب نیاورد ریسمانى بگردن خود آویخت و انتحار کرد.
    ۳- همسر ملا میرزا شیروانی صاحب انموذج العلوم و حاشیه بر معالم و شرح مختصر و شرح شرایع و شرح مطالع و رسائلی در توحید و نبوت و امامت و عصمت و .....<ref>ر.ک. شرح زندگانی علامه، ص 69-71</ref>.


    در همین سال که علّامه مجلسى با تألیف کتاب «بحار الانوار» و دیگر کتب نافع و مؤثر خود و نفوذ روز افزونش، شخصیت ممتاز و مقام علمى و عملیش زبانزد خاص و عام بود، تا جایى که ارکان دولت و شخص شاه صفوى نیز تحت تأثیر جامعیت و موقعیت وى قرار گرفتند، از میان آن همه دانشمندان مشهور که در اصفهان و سایر شهرهاى ایران میزیستند، فقط او که در آن موقع شصت و یک سال داشته است، از طرف شاه سلیمان صفوى به منصب شیخ‌الاسلامى که بزرگترین مقام دینى بود برگزیده شد و تا پایان عمر نیز در این سمت باقى بود...
    ۴- همسر میرزا کمال افسایی ، شارح قصیده دعبل خزاعی و شافیه ابن حاجب .


    علّامه مجلسى با احراز منصب شیخ الاسلامى قدرت مهمى دست یافت و از آن فرصت، حداکثر استفاده را نمود و تا سر حدّ امکان، در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بى ‏پناه و امر به معروف و نهى از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام، و مبارزه با ظلم و زورگوئى که پیش از وى کسى قدرت جلوگیرى آن را نداشت کوشید.
    وحید بهبهانی، آقا سید علی طباطبایی صاحب ریاض و دو فرزند او:آقا سید محمد مجاهد (صاحب مدارک و مفاتیح) و آقا سید مهدی طباطبایی، خاندان بزرگ شهرستانی که دانشمندان بزرگی همانند سید محمد حسین شهرستانی(داماد آقا محمد علی صاحب مقامع الفضل فرزند وحید بهبهانی) و فرزندش آقا سید محمد جعفر(م 1260 ق) و همچنین آقا سید محمد مهدی بحرالعلوم طباطبایی و مرحوم آیت الله بروجردی از ثمرات این درخت پربار و تناور علم و تقوی بوده‌اند<ref>همان، ص71</ref>.


    مرحوم سید عبداللّه شوشترى در آخر اجازه کبیره از پدرش نورالدین و او از پدرش محدّث مشهور رسید نعمت‌اللّه جزائرى که از شاگردان دانشمند علّامه مجلسى بوده است نقل میکند که گفته است: چون علّامه مجلسى اقدام به تألیف کتاب «بحار الأنوار» نمود و همه جا در جستجوى کتب قدیمه بود و سعى بلیغ براى بدست آوردن آنها مبذول میداشت، به وى خبر دادند کتاب «مدینة العلم» شیخ صدوق در یکى از شهرهاى یمن است.


    علّامه مجلسى هم موضوع را به اطلاع شاه (گویا شاه سلیمان صفوى) رسانید.
    == مقام علمی ==


    شاه نیز یکى از امراى دولت را با هدایاى بسیار به‌منظور بدست آوردن کتاب مزبور، به یمن فرستاد؛ بعلاوه پادشاه صفوى قسمتى از املاک مخصوص خود را وقف تألیف‏ بحار الانوار و استنساخ آن، و هزینه طلاب علوم دینیه کرده بود»!
    محمد باقر مجلسی علاوه بر تدوین دایرة المعارف بزرگ حدیثی، به تعمیق و شرح نویسی بر کتب حدیث و همچنین تعمیم و ترجمه احادیث به زبان فارسی پرداخت.


    ==دیگران در باره او چه گفته‏‌اند؟==
    کتاب بحارالانوار محمد باقر مجلسی گسترده‌ترین کتاب حدیثی شیعه است که علاوه بر جامع بودن، معارف جنبی دیگر مانند مباحث لغوی (که یک دوره سه جلدی غریب الحدیث از آن استخراج شده) و مباحث تفسیری (که دو راهنما برای آن تدوین شده است) و مباحث فراوان کلامی و.... را در بر دارد.
    مرحوم شیخ یوسف بحرانى (متوفى بسال 1186ق) در کتاب «لؤلؤة البحرین» می‌نویسد: «در خصوص ترویج دین و احیاى شریعت حضرت سیدالمرسلین(ص) و تصنیف و تألیف و امر و نهى مردم و ریشه‌کن ساختن متجاوزین و مخالفین و هواپرستان و بدعت‏‌گذاران، بخصوص فرقه صوفیه، هیچ کس نه قبل و نه بعد از وى، به‌پای او نرسیده است... هم او بود که احادیث اهل بیت را در شهرهاى ایران منتشر ساخت».


    تا آنجا که می‌نویسد: «مملکت شاه سلطان حسین (صفوى)... بوجود شریف او محروس بود، و چون او برحمت ایزدى پیوست، اطراف مملکت درهم شکست، و ظلم و تعدّى همه جا را فرا گرفت، به‌طورى که در همان سال که او وفات یافت (1110ق) شهر «قندهار» از دست شاه سلطان حسین بیرون رفت، و پیوسته خرابى بر کشور مستولى گردید تا آنکه تمام مملکت را از دست داد!».
    علامه مجلسی بحارالانوار را با کمک گروهی از یاران و شاگردانش و در مدت چهل سال تدوین کرد.
    علامه در کنار تدوین بحارالانوار و با استفاده از آن احاطه علمی به تبیین دشواریهای احادیث و اسرار و رموز آن رو کرد، چنانکه از ارزیابی اسناد و اثبات صدور نیز فروگذار نکرد.


    مرحوم آقا احمد کرمانشاهى که با چهار واسطه خواهرزاده علّامه مجلسى است در کتاب نفیس «مرآت الاحوال» می‌نویسد:
    وی به جز توضیح و تبیینهایی که در جای جای بحارالانوار دارد به ترویج سنت حسنه ای همت گماشت که پیش از آن تا اندازه ای نضج داشت. وی شرح کافی شریف را به نام مرآةالعقول در بیست و شش جلد و شرح تهذیب الاحکام را به نام ملاذ الاخیار در شانزده جلد تحریر کرد. به جز آن از شرح صحیفه ی سجادیه و اربعین حدیث نیز می توان یاد کرد<ref>همان، ج 1، ص6</ref>.
    سومین عرصه ای که مجلسی در آن پیشتاز و نامور است، برگردان احادیث و معارف روایی به فارسی ساده و عوام فهم است.آثار فارسی علامه مجلسی به زبان فارسی بیش از شصت کتاب و رساله است که اینها یا مستقیما ترجمه حدیث است و یا تبیین معارف حدیثی.


    «از بعضى ثقات شنیدم که ملّا محمدتقى (پدر وى) نقل کرده که شبى از شبها بعد از نماز و تهجّد و گریه و زارى بدرگاه قادر على الاطلاق خود را به‌حالتى دیدم که دانستم هر چه از درگاه احدیت مسألت کنم، باجابت مقرون، و عنایت خواهد شد، و فکر می‌کردم که از خدا چه بخواهم؟ آیا از امر دنیوى یا از امر اخروى؟ که ناگاه صداى گریه محمدباقر از گهواره بلند شد. من گفتم الهى بحق محمد و آل محمد(ص) این طفل را مروّج دین و ناشر احکام سید المرسلین گردان و او را بتوفیقات بینهایت خود موفّق بدار!».  
    توحید امام رضا(ع)، توحید مفضل، دعای جوشن صغیر، دعای سمات، دعای کمیل، دعای مباهله، زیارت جامعه، نامه امام علی(ع) به مالک اشتر و.... از این گونه کتابهای او می باشد<ref>همان</ref>.


    سپس آقا احمد می‌نویسد: «شکى نیست که این خوارق عادات که از آن بزرگوار به‌ظهور رسیده، نیست مگر از دعاى چنین بزرگوارى. چه آنکه وى از قبل سلاطین (صفویه) در بلدى مثل اصفهان شیخ الاسلام بود و جمیع مرافعات و دعاوى مردم را بنفس نفیس خود رسیدگى می‌کرد، و فوت نمی‌شد از او نماز بر اموات و جماعات و ضیافات و عبادات!! و آن جناب را شوق شدیدى بتدریس بود، و از مجلسش جماعت بسیارى برخاستند و در "ریاض العلماء" است که عدد ایشان بهزار نفر میرسید!
    بر این اساس بحق می توان مجلسی را پرکارترین عالم شیعی به حساب آورد که با تالیف بیش از هفتاد اثر در بیش از دویست جلد توانست قریب یک میلیون و دویست و دو هزار و هفتصد سطر بنگارد که اگر بر عمر هفتاد و سه ساله اش تقسیم شود ، در هر سال 19125 سطر نگاشته است<ref>همان، مقدمه ص 9</ref>.


    مکرّر خانه خدا و ائمه عراق علیهم السّلام را زیارت کرد، و متوّجه امور معاش خود می‌شد و حوائج دنیاى او در نهایت انضباط بود، و با این حال، تألیفات او رسید به آنچه رسید! در ترویج دین به‌مرتبه‏اى رسید که عبدالعزیز دهلوى (سنی ناصبی) در «تحفه اثنى عشریه» که در این اوقات (در عصر نویسنده) در ابطال مذهب شیعه نوشته، گفته است: "اگر دین شیعه را دین مجلسى بنامند رواست، زیرا که این مذهب را او رونق داد و سابق بر این (بر اثر سلطه حکومت اهل تسنن) آنقدر عظمتى نداشت"».
     
    ==اساتيد و مشایخ اجازه==
     
    # پدرش ملامحمد تقى مجلسى (متوفاى 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلى بوده است<ref>فوائد الرضویه، ص 439-446</ref>.
    # آقا حسين خوانسارى (متوفاى 1098 ق)، فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلى بوده است.
    # حسنعلی شوشتری(متوفای  1029)،<ref>ر.ک.فیض قدسی، ص 139</ref>.
    # امیررفیع الدین محمد بن حیدر حسینی حسنی طباطبایی نائینی(متوفای 1099 ق)
    # امیر محمد قاسم قهپایی<ref>ر.ک.فیض قدسی، ص141</ref>.
     
    اما مشايخ نقل او:  
    # مولا محمد صالح مازندرانى (متوفاى 1080 هجرى) شوهر خواهر علامه و شارح کافی و من لایحضره الفقیه و معالم الاصول (فوائد الرضویه، ص110).
    # ملا محسن فيض كاشانى (متوفاى 1091 هجرى) همان، ص 110)
    # سيد على خان مدنى صاحب شرح معروف بر صحيفۀ سجاديه عليه السلام (متوفاى 1120 هجرى
    # شيخ حرّ عاملى مؤلف كتاب وسائل الشيعه (متوفاى 1104 هجرى.
     
    لازم به ذكر است كه اين دو تن علاوه بر اجازه‌هايى كه به علامه داده‌اند از ايشان اجازه هم گرفته‌اند بنا بر اين جزء شاگردان علامه نيز محسوب مى‌گردند.
     
    == شاگردان ==
    بيش از يكهزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پر فيض علامۀ مجلسى استفاده نموده‌اند.(فیض قدسی،ص 147) علامۀ اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است.
    از جمله شاگردان علامه‌اند:
    # سيد نعمت اللّه جزائرى <ref>همان، ص 147</ref>
    # محمد صالح خاتون آبادی(وفات1116) داماد علامه مجلسی<ref>همان،ص 148</ref>.
    # امیر محمد حسین فرزند امیر محمد صالح خاتون آبادی ونیز دختر زاده علامه مجلسی <ref>همان</ref>.
    # حاج محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الروا ة فی تمییز المشترکات<ref>همان، ص149).
    # میرزا عبدالله فرزند عیسی بن محمد صالح جیزانی تبریزی اصفهانی مشهور به «افندی»<ref>همان،ص 150</ref>.
    # ابوالحسن بن محمد طاهر بن عبدالحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبد الحمید فتونی نباطی عاملی اصفهانی غروی<ref>همان،ص 151</ref>.
    # میرزا علاء الدین محمد گلستانه شارح نهج البلاغه<ref>همان،ص 152</ref>.
    # حاج محمد طاهر فرزند حاج مقصود علی اصفهانی.
    # محمد قاسم بن محمد رضا هزار جریبی.
    # شیخ محمد اکمل.
    # محمد رفیع بن فرج گیلانی معروف به ملا رفیعا<ref>همان، ص </ref>153.
    # شیخ محمد حسن حر عاملی مولف کتاب وسائل الشیعه
    # صدر الدین سید علیخان شیرازی هندی شارح کتاب صحیفه کامله<ref>همان،ص 157</ref>.


    ==آثار==
    ==آثار==
    خط ۱۸۰: خط ۲۲۴:
    #حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار؛
    #حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار؛
    #المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
    #المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
    #رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست.
    #رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست<ref>ر.ک: دوانی، علی، مهدی موعود، از صفحه 59 تا 138، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1375ش</ref>.
     
    {{پایان}}
    {{پایان}}


    ==استادان‏==
    علامه مجلسى از محضر بسیارى از علماى نامى و فقهاى بزرگ کسب علم و فضیلت نموده، و مقامات علمى و عملى را طىّ کرده یا از آنان بدریافت اجازه (نقل روایت) نائل گشته است، که از جمله، این عده می‌باشند:
    #پدر عالیقدرش ملّا محمد تقى مجلسى رضوان اللّه علیه؛
    #ملّا محمد صالح مازندرانى (داماد مجلسی پدر) متوفى بسال 1081ق (با میر محمّد صالح خاتون آبادی که داماد خود مجلسی پسر است اشتباه نشود)؛
    #شیخ على بن حسن، نوادۀ شهید ثانى، مؤلف شرح کافى، الدّر المنثور، حواشى بر شرح لمعه، و غیرها. که در سن نود سالگى بسال 1103ق رحلت نمود؛
    #دانشمند محدّث میر محمد مؤمن بن دوست محمد استرآبادى، مؤلف کتاب «رجعت»، مجاور مکه معظمه که در سال 1088 همان جا بدست دشمنان شهید شد، وى داماد محدّث مشهور ملّا محمد امین استرآبادى (احیاگر سنت و روش فقهاء اخباری)، و مؤلف کتاب «الفوائد المدنیة» است؛
    #محدّث عظیم الشّأن و عالم جلیل القدر، ملا محمد طاهر قمى (اخباری)، که از مفاخر علماء، و در قم، شیخ الاسلام بوده است؛ مؤلف کتاب «تحفة الاخیار» در ردّ صوفیه؛
    #ملا محسن فیض کاشانى (متوفى 1091ق) مؤلف کتاب الوافى و غیره... (که به سبب گرایش فیض کاشانی به فلسفه و تصوّف، علامۀ مجلسی از وی رویگردان شد و کناره گرفت)؛
    (و جمعی دیگر از علماء، که اسامی ایشان در زمرۀ مشایخ اجازه و یا اساتید علامۀ مجلسی(ره) در کتب مفصّل آمده است...).
    ==شاگردان ‏==
    در این بخش شاگردانى که نزد وى تحصیل کرده‏اند، یا از وى بدریافت اجازه نائل گشته‏اند، مذکور می‌گردند. محدّث نورى در الفیض القدسى می‌نویسد: «اینان دانشمندانى هستند که من آنها را شناخته‌‏ام، در حالى که شاگردان علّامه‏ مجلسى بیش از اینهاست که من بگویم توانسته‌ام با کمى اطلاع و فقدان وسیله، بر اسامى همه آنها اطلاع یابم!».
    میرزا عبداللّه (افندی) اصفهانى شاگرد مجلسى نیز در «ریاض العلماء» می‌نویسد: «شاگردان استاد بالغ بر هزار نفر بودند!»؛ و شاگرد دیگرش سید نعمت اللّه جزائرى در «انوار نعمانیه» می‌نویسد: «بیش از هزار نفر بودند!»
    که از جمله مهمّترین شاگردان علامۀ مجلسی می‌توان این افراد را نام برد:
    {{ستون-شروع|2}}
    #سید نعمت اللّه جزائری؛
    #میر محمدصالح بن عبدالواسع (خاتون آبادی)، داماد مجلسى؛
    #دختر زاده‌‏اش میر محمد حسین خاتون ‏آبادى؛
    #حاجّ محمّد اردبیلى ،مؤلف کتاب مشهور«جامع الرّوات»(در رجال)؛
    #میرزا عبداللّه اصفهانى معروف به افندى، مؤلف کتاب «ریاض العلماء» (در شرح احوال علماء شیعه)؛
    # میرزا علاء‌الدین گلستانه، شارح نهج البلاغه؛
    #ملّا محمداکمل؛
    #محمد بن مرتضى مشهور به نور الدّین و مؤلف تفسیر «الوجیز»، برادرزاده ملا محسن فیض کاشانى؛
    #ملّا محمدرضا بن محمد صادق بن مقصود على مجلسى، پسر عمّ علّامه مجلسى؛
    #میرزا محمد مشهدى، صاحب تفسیر «کنز الدقائق»؛
    و... .
    {{پایان}}


    ==وفات ==
    ==وفات ==
    خط ۲۲۳: خط ۲۳۴:


    ==منبع مقاله==
    ==منبع مقاله==
    ر.ک: دوانی، علی، مهدی موعود، از صفحه 59 تا 138، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1375ش
     


    == وابسته‌ها ==
    == وابسته‌ها ==

    نسخهٔ ‏۲۰ اوت ۲۰۱۶، ساعت ۱۵:۵۶

    مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی
    نام مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی
    نام های دیگر ع‍لام‍ه‌ م‍ج‍ل‍س‍ی‌

    م‍ج‍ل‍س‍ی‌ اص‍ف‍ه‍ان‍ی‌

    م‍ج‍ل‍س‍ی‌ ث‍ان‍ی

    م‍لا م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍ج‍ل‍س‍ی‌

    نام پدر محمد تقی
    متولد ۱۰۳۷ق
    محل تولد اصفهان
    رحلت 1078 هـ.ش یا 1110 هـ.ق یا 1700 م
    اساتید محمدتقی مجلسی • ملا صالح مازندرانی • فیض کاشانی • سید علی خان مدنی • ملا خلیل قزوینی و...
    برخی آثار بحار الانوار.حلية المتقين.زاد المعاد
    کد مولف 367


    محمد باقر بن محمد تقى بن مقصود على مجلسى (1037/1038- 1110-111 ق)، مشهور به علامه مجلسى و مجلسى ثانى، فقیه، محدث، متکلم و شاعر متخلص به مشتاق، شیخ الاسلام اصفهان بود و از دانشمندان بزرگ اواخر حکومت صفوی است.


    تولد

    ولادت او بنابر آنچه در مقدمه کتاب بحار الانوار از مرآة الاحوال نقل شده است ، سال 1038 ه ق در شهر اصفهان بوده است. [۱].

    ولی مرحوم نوری ولادت او را در 27 رمضان المبارك سال 1037 ه. ق دانسته است [۲]. او در آخرین سال سلطنت شاه عباس و در عصر مرجعیت میرداماد در اصفهان به دنیا آمد.او دوره چهار تن از سلاطین صفوی : شاه صفی، شاه عباس دوم ، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین را درک کرد.

    پدر او مولی محمد تقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود، که در زمینه های مختلف علوم سر آمد بود[۳].


    شخصیت و ویژگی علمی ایشان

    محمد باقر در چهار سالگی به درس و بحث روی آورد و در چهارده سالگی از ملاصدرا اجازه روایت دریافت کرد. گذشته از این در مکتب دانشمندانی چون شیخ حر عاملی، ملامحسن استر آبادی، ملامحسن فیض کاشانی، ملاصالح مازندرانی تلمّذ کرده است، طوريکه گفته اند شمار اساتید وی به بیست و یک استاد می‌رسد.

    علامه مجلسی در اندک زمانی بر دانش های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و رجال، درایه و اصول، فقه و کلام مسلط شد و پس از فوت پدر به زعامت مسجد و مدرسه جامع اصفهان پرداخت. در درس او بیش از هزار طلبه حاضر می‌شدند. در مکتب این علامه عصر صفوی شخصیت های بزرگی از دانشمندان دانش آموخته اند که می توان از مولی ابراهیم جیلانی، ملامحمد باقر لاهیجی، ملا حسین تفرشی، عبدالحسین مازندرانی، سید عزیز الله جزایری، ملامحمد کاظم شوشتری و سید نعمت الله جزایری نام برد. سید مصلح الدین مهدوی در کتاب زندگینامه علامه مجلسی به نام 181 نفر از شاگردان وی اشاره کرده است. علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمد باقر سبزواری در سال 1090 به منصب شیخ الاسلامی دست یافت.

    او با احراز این منصب، قدرت مهمی به هم زد و از آن فرصت حداکثر استفاده را نمود و تا سرحد امکان در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بی پناه و امر به معروف و نهی از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام و مبارزه با ظلم و رورگویی که پیش از وی کسی قدرت جلوگیری آن را نداشت کوشید[۴].

    خاندان مجلسی

    نياى محمّد باقر (پدر محمّد تقى)، موسوم به ملّا محمّد مقصود على اصفهانى، داماد ملّا كمال الدّين درويش محمّد نطنزى، نخستين كس از اين خاندان بود كه به نام «مجلسى» شهرت يافت و فرزندانش از آن پس بدين شهرت خوانده شدند. نوشته‌‏اند وى مردى صاحب كمال و با ورع بوده و در مجلس‏‌آرايى ثانى نداشته «و تخلّص به مجلسى مى‏فرموده است و لهذا اين سلسله به مجلسى مشهور شده‌‏اند». [۵].

    جد اعلای مجلسی از طرف پدر به احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق(335 یا 336-430) معروف به حافظ ابونعیم اصفهانی که یکی از حفاظ و بزرگان محدثین بوده است می رسد.

    برادران علامه مجلسی هر کدام از دانشمندان به نام عصر خود به شمار می رفتند که عبارتنداز: ۱- میرزا عزیزالله (1025-1074ق)

    ۲- مولی عبدالله که در سال 1084 در هندوستان از دنیا رفت.

    خواهران او نیز هر یک از نظر علم و تقوی نادره عصر خود، بوده اند که عبارتند از:

    ۱- آمنه بیگم معروفترین دختر مجلسی اول و یکی از دانشمندان نامی زمان خود به شمار می‌رفتند. داستان ازدواجش با مرحوم ملاصالح مازندرانی معروف است. ۲- همسر ملا محمد علی استرآبادی صاحب المشترکات فی الرجال و...

    ۳- همسر ملا میرزا شیروانی صاحب انموذج العلوم و حاشیه بر معالم و شرح مختصر و شرح شرایع و شرح مطالع و رسائلی در توحید و نبوت و امامت و عصمت و .....[۶].

    ۴- همسر میرزا کمال افسایی ، شارح قصیده دعبل خزاعی و شافیه ابن حاجب .

    وحید بهبهانی، آقا سید علی طباطبایی صاحب ریاض و دو فرزند او:آقا سید محمد مجاهد (صاحب مدارک و مفاتیح) و آقا سید مهدی طباطبایی، خاندان بزرگ شهرستانی که دانشمندان بزرگی همانند سید محمد حسین شهرستانی(داماد آقا محمد علی صاحب مقامع الفضل فرزند وحید بهبهانی) و فرزندش آقا سید محمد جعفر(م 1260 ق) و همچنین آقا سید محمد مهدی بحرالعلوم طباطبایی و مرحوم آیت الله بروجردی از ثمرات این درخت پربار و تناور علم و تقوی بوده‌اند[۷].


    مقام علمی

    محمد باقر مجلسی علاوه بر تدوین دایرة المعارف بزرگ حدیثی، به تعمیق و شرح نویسی بر کتب حدیث و همچنین تعمیم و ترجمه احادیث به زبان فارسی پرداخت.

    کتاب بحارالانوار محمد باقر مجلسی گسترده‌ترین کتاب حدیثی شیعه است که علاوه بر جامع بودن، معارف جنبی دیگر مانند مباحث لغوی (که یک دوره سه جلدی غریب الحدیث از آن استخراج شده) و مباحث تفسیری (که دو راهنما برای آن تدوین شده است) و مباحث فراوان کلامی و.... را در بر دارد.

    علامه مجلسی بحارالانوار را با کمک گروهی از یاران و شاگردانش و در مدت چهل سال تدوین کرد. علامه در کنار تدوین بحارالانوار و با استفاده از آن احاطه علمی به تبیین دشواریهای احادیث و اسرار و رموز آن رو کرد، چنانکه از ارزیابی اسناد و اثبات صدور نیز فروگذار نکرد.

    وی به جز توضیح و تبیینهایی که در جای جای بحارالانوار دارد به ترویج سنت حسنه ای همت گماشت که پیش از آن تا اندازه ای نضج داشت. وی شرح کافی شریف را به نام مرآةالعقول در بیست و شش جلد و شرح تهذیب الاحکام را به نام ملاذ الاخیار در شانزده جلد تحریر کرد. به جز آن از شرح صحیفه ی سجادیه و اربعین حدیث نیز می توان یاد کرد[۸]. سومین عرصه ای که مجلسی در آن پیشتاز و نامور است، برگردان احادیث و معارف روایی به فارسی ساده و عوام فهم است.آثار فارسی علامه مجلسی به زبان فارسی بیش از شصت کتاب و رساله است که اینها یا مستقیما ترجمه حدیث است و یا تبیین معارف حدیثی.

    توحید امام رضا(ع)، توحید مفضل، دعای جوشن صغیر، دعای سمات، دعای کمیل، دعای مباهله، زیارت جامعه، نامه امام علی(ع) به مالک اشتر و.... از این گونه کتابهای او می باشد[۹].

    بر این اساس بحق می توان مجلسی را پرکارترین عالم شیعی به حساب آورد که با تالیف بیش از هفتاد اثر در بیش از دویست جلد توانست قریب یک میلیون و دویست و دو هزار و هفتصد سطر بنگارد که اگر بر عمر هفتاد و سه ساله اش تقسیم شود ، در هر سال 19125 سطر نگاشته است[۱۰].


    اساتيد و مشایخ اجازه

    1. پدرش ملامحمد تقى مجلسى (متوفاى 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلى بوده است[۱۱].
    2. آقا حسين خوانسارى (متوفاى 1098 ق)، فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلى بوده است.
    3. حسنعلی شوشتری(متوفای 1029)،[۱۲].
    4. امیررفیع الدین محمد بن حیدر حسینی حسنی طباطبایی نائینی(متوفای 1099 ق)
    5. امیر محمد قاسم قهپایی[۱۳].

    اما مشايخ نقل او:

    1. مولا محمد صالح مازندرانى (متوفاى 1080 هجرى) شوهر خواهر علامه و شارح کافی و من لایحضره الفقیه و معالم الاصول (فوائد الرضویه، ص110).
    2. ملا محسن فيض كاشانى (متوفاى 1091 هجرى) همان، ص 110)
    3. سيد على خان مدنى صاحب شرح معروف بر صحيفۀ سجاديه عليه السلام (متوفاى 1120 هجرى
    4. شيخ حرّ عاملى مؤلف كتاب وسائل الشيعه (متوفاى 1104 هجرى.

    لازم به ذكر است كه اين دو تن علاوه بر اجازه‌هايى كه به علامه داده‌اند از ايشان اجازه هم گرفته‌اند بنا بر اين جزء شاگردان علامه نيز محسوب مى‌گردند.

    شاگردان

    بيش از يكهزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پر فيض علامۀ مجلسى استفاده نموده‌اند.(فیض قدسی،ص 147) علامۀ اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است. از جمله شاگردان علامه‌اند:

    1. سيد نعمت اللّه جزائرى [۱۴]
    2. محمد صالح خاتون آبادی(وفات1116) داماد علامه مجلسی[۱۵].
    3. امیر محمد حسین فرزند امیر محمد صالح خاتون آبادی ونیز دختر زاده علامه مجلسی [۱۶].
    4. حاج محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الروا ة فی تمییز المشترکاتخطای یادکرد: برچسب تمام‌کنندهٔ </ref> برای برچسب <ref> پیدا نشد.
    5. ابوالحسن بن محمد طاهر بن عبدالحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبد الحمید فتونی نباطی عاملی اصفهانی غروی[۱۷].
    6. میرزا علاء الدین محمد گلستانه شارح نهج البلاغه[۱۸].
    7. حاج محمد طاهر فرزند حاج مقصود علی اصفهانی.
    8. محمد قاسم بن محمد رضا هزار جریبی.
    9. شیخ محمد اکمل.
    10. محمد رفیع بن فرج گیلانی معروف به ملا رفیعا[۱۹]153.
    11. شیخ محمد حسن حر عاملی مولف کتاب وسائل الشیعه
    12. صدر الدین سید علیخان شیرازی هندی شارح کتاب صحیفه کامله[۲۰].

    آثار

    شهرت علّامه مجلسى گذشته از مقام علمى و جامعیت و مرجعیتى که در دولت صفویه داشته است، اصولا مرهون تألیفات بسیار اوست که همه مفید و قابل استفاده عموم و در نهایت سلاست (= روانی) نوشته است. مخصوصاً کتابهاى فارسى آن مرد بزرگ همه سودمند و از زمان تألیف و در عصر حیات مؤلّف تاکنون مورد استفاده تمام شیعیان فارسى‌‏دان بوده و می‌باشد.

    علّامه مجلسى و پدرش مجلسى اول نخستین دانشمندانى هستند که احادیث شیعه را بفارسى قابل استفاده و سلیس و ساده ترجمه کردند. چه، پیش از آنها هر چند کتبى از طرف علماى دینى بفارسى ترجمه می‌شد، ولى قلم آنها روانى قلم این دو بزرگوار را نداشت و اغلب هم موضوعات غیر اخبار و روایات بود...

    محدّث نورى در الفیض القدسى می‌نویسد:«یکى از اساتید بزرگ ما بیک واسطه از علّامه بحر العلوم نقل می‌کرد که وى آرزو داشت تمام تصنیفات او را در نامه عمل مجلسى بنویسند، و در عوض یکى از کتب فارسى مجلسى که ترجمه متون اخبار، و مانند قرآن مجید، در تمام اقطار شایع است در نامه عمل او نوشته شود!» سپس محدّث عالیقدر مزبور می‌گوید: «چرا علّامه بحرالعلوم این آرزو را نداشته باشد، با اینکه روزى و ساعتى از اوقات شبانه روزى مخصوصاً در ایام متبرّکه و اماکن مشرّفه نمی‌گذرد مگر اینکه هزاران نفر از عبّاد و صلحا و زهّاد چنگ بریسمان تألیفات وى زده و متوسّل به تصنیفات او می‌گردند؛ یکى از روى کتاب او دعا می‌خواند، و دیگرى با نوشته‏هاى وى مناجات می‌کند، سومى زیارت می‌نماید، و چهارمى ناله و گریه سر می‌دهد...».

    همچنین آقا احمد کرمانشاهى - نواده وحید بهبهانى - در تاریخ "مرآت الاحوال جهان نما" که سفرنامه اوست، در ضمن شرح حال دائى (اعلای) خود علّامه مجلسى می‌نویسد:

    آثار فارسى

    اینک (برخی از) تألیفات و تصنیفات فارسى و عربى او را مطابق نقل "الفیض القدسى" علّامه محدّث نورى و مقدّمه آقاى ربّانى شیرازى در اول بحار طبع جدید، به نقل از «الذریعه» شیخ آقا بزرگ تهرانى در زیر از لحاظ خوانندگان محترم می‌گذرانیم...:

    خوشبختانه اغلب آثار قلمى مجلسى از دست فنا محفوظ مانده و آنها که چاپ نشده‏ نیز نسخ خطى آن یافت می‌‏شود.

    1. حیات القلوب (در زندگانی پیامبران ع)، سه جلد؛
    2. حلیة المتّقین (در آداب و سنن)؛
    3. عین الحیات (در اخلاق و عقاید)؛
    4. مشکاة الأنوار، که خلاصۀ عین الحیاة است (با کتاب دیگری از وی، بهمین نام، در شمارۀ 48 اشتباه نشود)؛
    5. تحفة الزّائر (در زیارت و آداب آن)؛
    6. حقّ الیقین (در اعتقادات) که آخرین تصنیف او بوده است؛
    7. جلاء العیون (در شرح احوال معصومین ع)؛
    8. ربیع الاسابیع (در اعمال و ادعیۀ هفتگی)؛
    9. مقباس المصابیح (در تعقیبات نماز)؛
    10. رساله اختیارات (در متفرّقات اعمال و جغرافیا و... که در متن تحریف نشدۀ آن، نجوم گالیله و کوپرنیک را پذیرفته است؛ ولی آنچه امروزه چاپ و منتشر شده، "اختیارات" تحریف شده است که کلّی خرافه نیز داخل آن کرده اند)؛
    11. رساله (حقوقی حدود و قصاص و) دیات؛
    12. رساله در اوقات (نماز، و روش تشخیص آنها)؛
    13. رساله در رجعت (= زنده شدن نیکان بسیار نیک و بدان بسیار بد، پس از ظهور امام زمان عج و زنده شدن امامان دیگر پس از آنحضرت)؛
    14. رساله در شکوک (= شکیّات نماز)؛
    15. رساله در خصوص مال ناصبى؛
    16. رساله در آداب ماههاى رومى؛
    17. رساله در نماز شب؛
    18. رساله در فرق بین صفات ذاتى و فعلى (متعلق به فعل و خارج) خداوند؛
    19. رساله بهشت و دوزخ؛
    20. رساله در مناسک حج؛
    21. رساله در کفارات؛
    22. رساله در زکات؛
    23. رساله در آداب نماز؛
    24. ترجمه توحید مفضّل؛
    25. رساله در بداء (= نسخ شدن حکم یا قضائی به امر خدا و جانشین شدن حکم یا قضای دیگر بجای آن)؛
    26. رساله در نکاح؛
    27. شرح دعاى جوشن کبیر؛
    28. رساله مختصرى در تعقیب نماز؛
    29. ترجمه فرمان (عهدنامه) امیرالمؤمنین علیه السّلام به مالک اشتر؛
    30. رساله السّابقون السّابقون؛
    31. مفاتیح الغیب، در استخاره؛
    32. ترجمه «فرحة الغرىّ» (= شادمانی نجف) سید عبدالکریم ابن طاوس؛
    33. ترجمه حدیث رجاء بن ابى ضحّاک که در راه خراسان (در مورد اعمال و رفتار نیکوی امام رضا – ع) نوشته؛
    34. رساله در جبر و تفویض؛
    35. رساله صواعق الیهود، در جزیه (= مالیّات اسلامی از کافران اهل ذمّه) و احکام دیه؛
    36. رساله در سهام (ارث)؛
    37. مناجات نامه؛
    38. رساله در زیارت اهل قبور؛
    39. ترجمه توحید امام رضا علیه السّلام؛
    40. ترجمه دعاى مباهله؛
    41. ترجمه حدیث عبداللّه بن جندب؛
    42. ترجمه زیارت جامعه (کبیره)؛
    43. ترجمه دعاى کمیل؛
    44. ترجمه دعای جوشن صغیر؛
    45. ترجمه دعاى سمات؛
    46. ترجمه قصیده دعبل خزاعى؛
    47. مشکاة الانوار، در آداب قرائت قرآن و دعا و شروط آن (با شمارۀ چهار اشتباه نشود)؛
    48. انشائاتى که بعد از مراجعت از نجف، بواسطه شوقى که بآن سرزمین مقدّس داشت، نوشته است؛
    49. ترجمه حدیث: «ستة اشیاء لیس للعباد فیها صنعٌ: المعرفة و الجهل و الرّضا و الغضب و النوم و الیقظة » (از امام صادق ع: شش چیز است که برای بندگان خدا در آنها تدبیر و کارسازی نیست: شناخت، نادانی، رضایت، خشم، خواب و بیداری)؛
    50. ترجمه نماز؛
    51. جوابهاى مسائل متفرقه؛
    52. کتاب اختیارات، کتاب بزرگى است و غیر از آنست که (در شمارۀ 11) ذکر شد؛
    53. تذکرة الائمّة (که بشدّت تحریف شده است)؛
    54. کتاب صراط النجاة، شرح گناهان کبیره و صغیره؛
    55. تعبیر خواب؛
    56. رساله جنت و نار (بهشت و دوزخ)، غیر از آنچه (در شمارۀ 20) ذکر شد.

    پنج کتاب اخیر را نسبت بوى می‌دهند و درست روشن نیست که تألیف او باشد (رجوع کنید بغیض القدسى و مقدّمه بحار طبع جدید).


    آثار عربى

    1. کتاب بزرگ و دائرة المعارف «بحار الأنوار» در بیست و پنج جلد (قدیم؛ در قطع رحلی بزرگ؛ برابر با صد و ده جلد جدید، در قطع وزیری)؛
    2. کتاب «مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرّسول» در دوازده جلد، شرح کتاب «کافى» ثقة الاسلام کلینى است؛
    3. ملاذ الاخیار، شرح تهذیب الاخبار شیخ طوسى، از اول تا کتاب صوم (روزه) و از کتاب طلاق تا آخر آن در 16 جلد؛
    4. شرح اربعین (چهل حدیث)؛
    5. الفوائد الطریفة در شرح صحیفه سجادیه(ع)، تا آخر دعاى چهارم؛
    6. الوجیزه در رجال؛
    7. رساله اعتقادات؛
    8. رساله در شکوک (شکیّات نماز)؛
    9. رساله در اذان، که شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤة البحرین از آن نام برده است؛
    10. رساله در بعضى از دعاهائى که از صحیفه کامله سجادیه افتاده است؛
    11. حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار؛
    12. المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
    13. رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست[۲۱].


    وفات

    علّامه مجلسى بعد از یک عمر گرانبها و تعلیم و تربیت صدها شاگرد دانشمند، و تألیف و تصنیف و ترجمه ده‏ها کتاب سودمند و مؤثّر دینى بعربى و فارسى، و آن همه آثار خیرى که از خود بیادگار گذارد، مطابق نقل «روضات الجنّات»... در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هجرى، اوائل سلطنت شاه سلطان حسین صفوى در سنّ هفتاد و سه سالگى چشم از این جهان فانى فرو بست و روح پر فتوحش بآشیان جنان پرواز نمود، و در مسجد جامع اصفهان پهلوى پدر علّامه‏اش ملّا محمد تقى مجلسى مدفون گردید. آرامگاه مجلسى از زمان درگذشتش تا کنون همواره مزار مجاورین و مسافرین از زن و مرد مسلمان بوده است.

    منبع مقاله

    وابسته‌ها

    حدود و قصاص و دیات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    بیست و پنج رساله فارسی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    زاد المعاد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    گزیده حلیه المتقین در آداب و احکام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    کلمات المحققین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: آداب معاشرت / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: در آداب و سنن / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    آسمان و جهان / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد چهارم بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    اخلاق اسلامی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد هفتم بحار الانوار: بخش امامت / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    بنادر البحار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه بحارالأنوار: قسمت سوم از جلد پانزدهم / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد هفدهم بحارالأنوار: کتاب الروضه در مبانی اخلاق از طریق آیات و روایات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد هفدهم بحار الانوار: در مواعظ امامان علیهم السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    زندگانی حضرت زهرا سلام الله علیها : ترجمه و تحقیق از جلد ۴۳ بحار الانوار (ترجمۀ روحانی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    شیعه در پیشگاة قرآن و اهل بیت علیهم السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    مهدی موعود / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    توحيد مفضل / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم

    ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمه فرحة الغری / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم

    حیوة القلوب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    جلاء العیون: تاریخ چهارده معصوم (علیهم السلام) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    شرح نهج البلاغة المقتطف من بحار الأنوار للعلامة المجلسی / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح

    حق الیقین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ایمان و کفر از کتاب بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    الوجیزة في الرجال / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    رساله تشویق السالکین؛ اجوبه، لوایح، لوامع / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    کتاب رجعت / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    الأهلیلجة / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح

    حلیة المتقین في الآداب و السنن و الأخلاق / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    مهدی موعود (ولی ارومیه ای) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    اعتقادات دين اسلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    بلوهر و بوذاسف / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم

    بحار الانوار الـجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    گزیده حیاه القلوب در تاریخ پیامبران / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    گزیده جلاء العیون در تاریخ معصومین (ع) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    اختیارات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    الأربعین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    اخلاق و آداب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    حلیة المتقین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    رسالة الأوزان و المقادیر / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    غریب الحدیث فی بحار الانوار ( چهار جلدی ) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    اعتقادات دین اسلام و طریق تقرب به خداوند / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    الاربعون حدیثا / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    عین الحیاة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    محن الابرار : مقتل علامه مجلسی : ترجمه و شرح مقتل بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    زاد المعاد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    حقیقه عالم الموت من وقت البعث و النشور الی المحشر و احوال القیامه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    آئین زندگی مومنین : حلیة المتقین . برگزیده : مختصر حلیه المتقین علامه مجلسی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    مفاتح الغيب ؛ به ضميمه آداب نماز شب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    فهارس بحار الانوار للعلامة المجلسي «قده» / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    مجموعه رسائل اعتقادی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    خزانة البحار في الشفاء بالقرآن و الدعاء و الأذکار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    [[عین الحیات [صحیح: عین الحیاة]]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    مقباس المصابيح در تعقيبات نماز و آثار آن / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    گزيده عين الحياة در اخلاق / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    توحيد مفضل، يا، عجايب عالم هستي و شگفتي هاي آفرينش از ديدگاه امام جعفر بن محمد الصادق (ع) در روايتي معتبر از مفضل بن عمر جعفي کوفي / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم

    المعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحار الأنوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    زاد المعاد و مفتاح الجنان / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    سفينة البحار و مدينة الحکم و الآثار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    توحيد مفضل: فلسفه آفرينش و خلقت در بيان حضرت امام جعفر صادق (ع) به روايت مفضل بن عمر جعفي / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم

    حلية المتقين / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    زاد المعاد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    دليل الأيات المفسرة و أسماء السور في احاديث بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    گزیده حق الیقین در عقاید / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    مجموعه پنج رساله علمي طبي / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    تحفة الزائر: زيارات چهارده معصوم عليهم السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    حیاة القلوب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    Hayat al-Qulub Stories of The Prophets / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    بحار الانوار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    حق الیقین در اصول و فروع اعتقادات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    زندگانی پیامبر ما صلی الله علیه و آله و سلم / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    حلية المتقين / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    توحید مفضل / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم

    برگزیده حلیة المتقین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    رجعت / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

    1. ↑ مقدمه بحار الانوارالجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، مدخل، ص 62
    2. ↑ الفیض القدسی -بحارالانوار102/149
    3. ↑ ر. ک شناخت نامه علامه مجلسی، ناصر الدین انصاری قمی، ص 68
    4. ↑ شرح حال علامه مجلسی، ص 25
    5. ↑ فرحة الغرى، ترجمه علامه مجلسى، ص 24
    6. ↑ ر.ک. شرح زندگانی علامه، ص 69-71
    7. ↑ همان، ص71
    8. ↑ همان، ج 1، ص6
    9. ↑ همان
    10. ↑ همان، مقدمه ص 9
    11. ↑ فوائد الرضویه، ص 439-446
    12. ↑ ر.ک.فیض قدسی، ص 139
    13. ↑ ر.ک.فیض قدسی، ص141
    14. ↑ همان، ص 147
    15. ↑ همان،ص 148
    16. ↑ همان
    17. ↑ همان،ص 151
    18. ↑ همان،ص 152
    19. ↑ همان، ص
    20. ↑ همان،ص 157
    21. ↑ ر.ک: دوانی، علی، مهدی موعود، از صفحه 59 تا 138، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1375ش
    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=مجلسی،_محمدباقر&oldid=40845»