خط امان پژوهشی در موعود ادیان

خط امان در ولایت صاحب الزمان(عج)
پدیدآوران	امامی کاشانی، محمد (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	خط امان: پژوهشی در موعود ادیان
ناشر	دفتر نشر فرهنگ اسلامی
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1386 ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-476-209-3
موضوع	محمد بن حسن(عج)، امام دوازدهم، 255ق. - محمد بن حسن(عج)، امام دوازدهم، 255ق. - غیبت مهدویت - انتظار
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏224‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏8‎‏خ‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

خط امان در ولايت صاحب الزمان(عج)، اثر محمد امامى كاشانى، كتابى است پيرامون موعود اديان كه در آن عمدتاً به مباحث عقلى در اين زمينه پرداخته شده است.

كتاب، به زبان فارسى و در سال 1378ش، به رشته تحرير درآمده است.

نكته‌اى كه باعث اهميت كتاب شده، اجتناب مؤلف از هرگونه هتك حرمت، نزاع و مجادله است، زيرا كوشيده تا سخن از مهدویت را مستقل از مسئله خلافت در صدر اسلام بيان كند. همچنين در لابه‌لاى متون، علماى اسلام را به تقريب و همدلى ترغيب نموده است.

ساختار

كتاب در دو جلد ارائه شده و در هر دو، مقدمه مؤلف آغازگر مباحث مى‌باشد.

مطالب، در سه بخش و هر بخش در چندين گفتار تنظيم شده است.

رويكرد مؤلف در نگارش، مبتنى است بر دلايل عقلى و نقلى كه شامل گفتارهاى فلسفى، فطرى، منطقى، جامعه‌شناختى، عرفانى، روان‌شناختى و فلسفه تاريخ مى‌باشد.

فلسفه رويكرد عقلى اين است كه برخى از اهل نظر گمان مى‌كنند وجود امامى معصوم در هر زمان تنها به‌وسيله روايات معتبر اثبات مى‌شود و دليل عقلى ندارد، مگر قاعده لطف، ولى مؤلف توانسته است دلايل متعدد فلسفى و علمى بر ضرورت وجود امام زمان اقامه كند.

كتاب از جامعيتى كيفى و كمى برخوردار است كه به آن ويژگى چشم‌گيرى داده است؛ جامعيت كيفى اين اثر در بخش نخست نمود يافته كه مشتمل است بر: مباحث عقلى، فطرت، عنايت، استقراء، فلسفه تاريخ، بررسى شبهات و پاسخ به آنها، نقل گفت‌وگوهاى مستقيم با علما و متكلمان اهل سنت در حجاز، مصر، لبنان و همچنين گفت‌وگوهايى با فلاسفه و متكلمان مسيحى در واتيكان و بررسى عقايد و باورهاى پيروان اديان مسيحى، يهودى و زرتشتى درباره منجى آخرالزمان.

اما جامعيت كمى آن كه در بخش‌هاى دوم و سوم انعكاس يافته، تجميع و دسته‌بندى همه اخبار، آثار و اقوال درباره مهدى موعود(ع) است كه در مجامع حديثى شيعه و سنى، كتب تاريخ و تفسير فريقين پراكنده بوده و همراه با توضيحات مؤلف گردآورى و ثبت شده است.

بدين ترتيب بخش‌هاى مزبور به‌صورت بزرگ‌ترين موسوعه اخبار مربوط به امام مهدى(ع) و نيز بزرگ‌ترين معجم راويان اين اخبار درآمده است.

گزارش محتوا

مؤلف در مقدمات خود، به ضرورت سخن پيرامون مصلح جهانى اشاره كرده و ضمن پرداختن به ديدگاه‌هاى دانشمندان مسيحى و غفلت جامعه مسيحيت در اين زمينه، عوامل ضعف تفكر انتظار در ميان توده اهل سنت و ظهور منجى به‌عنوان اصل مشترك اديان را مورد بررسى و تحقيق مفصل قرار داده است.

بخش نخست، در جهت تفسير، تحليل و استدلال فلسفى بخش دوم است و موضوعات مورد بحث در آن عبارتند از:

1. دلايل فلسفى، شبه فلسفى، عرفانى، منطقى و كلامى شامل بخش‌هاى زير:

   الف)- دليل فطرت و درخواست فطرت‌ها.

   در اين قسمت بعد از بررسى و تحقيق پيرامون معنا و نشانه‌هاى فطرت و نيز جايگاه معلومات فطرى، ويژگى دريافت‌ها و گرايشات فطرى - مانند فراگيرى و همگانى بودن، همگونى ادراكات فطرى با شهود، تأثيرناپذيرى از اوهام و محاسبات خطا - گرايش‌هاى فطرى از ديدگاه فلاسفه و عرفاى مسلمان از جمله فارابى، ابن سينا، محى‌الدين بن عربى و برخى دانشمندان غربى مانند دكارت و اسپينوزا، فطرت از ديدگاه قرآن و احاديث و چگونگى دلالت فطرت بر وجود امام و مصلح جهانى، به تفصيل بيان شده‌اند.

   ب)- نام‌هاى جمال و جلال خداوند و تجلى آنها در انسان كامل.

   مؤلف با اين استدلال كه يكى از دلايل اثبات وجود امام معصوم(ع) در همه اعصار، آن است كه او مظهر اسماء الحسنى است و سخن از جلوه اسماء الحسنى، گفت‌وگو در باب فلسفه و راز آفرينش و كندوكاو در مسائل هستى‌شناسى، مبدأشناسى و انسان‌شناسى است و لذا پيش از نگرش در آثار اسماء الهى و فلسفه آنها، معنا كردن اسم، صفت و فعل خداوند را لازم دانسته و بعد از آن به تبيين رابطه آنها با جهان هستى و وجود انسان كامل پرداخته است.

   در اين قسمت، قاعده لطف و چگونگى دلالت آن بر وجود امام زمان(ع) به روشنى تبيين شده و اشكالات وارد برآن - از جمله اينكه مصالح و مفاسد موجود در جهان، بسيار پيچيده است و استدلال به قاعده لطف منوط به آگاهى از همه آن‌هاست و اين هم منتفى است، زيرا تحقق هر امرى مستلزم وجود مقتضيات و برطرف كردن همه موانع است - به‌خوبى پاسخ داده شده و تمام سعى مؤلف بر آن است كه اثبات نمايد وجود امام معصوم(ع) در هر زمانى ضرورى است و احاديث معتبر، اذهان را به شخص مهدى موعود(ع) هدايت مى‌نمايد.

   ج)- دليل عنايت و ضرورت امام معصوم(ع) به‌عنوان جزئى از نظام احسن.

   مؤلف، ضمن بررسى معناى لغوى و اصطلاحى «حكمت و عنايت» و رابطه ميان مفهوم آنها، برهان عنايت و ضرورت نظام احسن و دلالت آن بر استمرار هدايت الهى را به تفصيل بيان كرده است.

   د)- فلسفه آفرينش انسان و ضرورت امام معصوم(ع) به‌عنوان غايت آفرينش كه در آن، موقعيت انسان معصوم در نظام احسن، از دو زاويه ملاحظه مى‌شود: نظام احسن و هدف آفرينش.

   ه) استقراء و ضرورت معرفى مقام ولايت از سوى پيامبر اكرم(ص).

   هدف مؤلف از آوردن اين برهان آن است كه محققین از خلال بحث و جست‌وجو در كتب عهدين، تواريخ انبيا، نصوص و احاديث اسلامى، قانع شوند كه هويت منجى نهايى از جانب رسول خدا و ائمه(ع)مشخص شده است.

   و) فلسفه تاريخ و عدل جهانى در نهايت تاريخ.

   مؤلف براى دستيابى به پاسخى منطقى به اين سؤال كه «تاريخ و جامعه بشرى به كدام سو در حركت است و ويژگى‌هاى آينده بشريت چيست؟»، ديدگاه‌هاى مكاتيب فكرى، به‌ويژه مذاهب اسلامى، نسبت به اين موضوع و نيز نسبت به آينده تحولات تاريخى و اجتماعى را مورد بررسى و تحقيق قرار داده است.

2. بشارت‌هاى انبياى سلف(ع).
3. گفت‌وگو با فيلسوفان و متكلمان مسيحى پيرامون ظهور حضرت مسيح(ع) و آخرالزمان، از جمله: پاپ بنديكت شانزدهم، ژان گيتون، روژه گارودى... و نيز گفت‌وگو با دانشمندان و نويسندگان اهل سنت پيرامون مهدى موعود(ع) مانند: محمد سيد طنطاوى، احمد عمر هاشم، عبدالله بن صالح العبيد و...
4. پايه‌هاى مهدویت در قرآن كريم. مؤلف در مذاكرات خود با علماى مسلمان پيرامون چند آيه درباره اساس مهدویت و وعده‌هاى الهى در آخرالزمان بحث كرده كه به آنها اشاره مى‌كند.
5. جايگاه حديث در اسلام كه در دو بخش ارائه شده:

   الف)- مرجعيت علمى اهل‌بيت(ع) در آموزه‌هاى پيامبر اكرم(ص) از ديدگاه اهل‌سنت؛ ب)- هويت امام مهدى(ع) در احاديث.

6. شبهات و پاسخ به آنها.

بخش دوم تماما رويكرد نقلى است و شامل روايات تفسيرى، احاديث و آموزه‌هاى ائمه هدى(ع) برگرفته از قرآن و كلام پيامبر(ص) در دو محور: گفتار حديثى و رجالى؛ به عبارت ديگر شامل دو موسوعه است: احاديث مربوط به امام مهدى(ع) و معجم رجال و راويان احاديث مذكور.

بخش سوم درباره زندگى راويان و رجال احاديث است كه تعداد آنان به هفت هزار و يك‌صد و شصت و نه تن مى‌رسد. در اين مجموعه نقاط و مراتب ضعف و قوت، اخلاق و رفتار رجال حديث بر اساس معيارهاى پذيرفته‌شده، مطرح و تشريح گرديده و به آسانى مى‌توان احاديث شريفه را از نظر سند و تشخيص صحيح و سقيم بررسى كرد.

به اعتقاد جازم مؤلف، طرح بحث پيرامون مصلح جهانى، به شيوه علمى و دور از تعصب، به‌ويژه در عصر حاضر، نه تنها سودبخش است، بلكه ضرورت نيز دارد؛ زيرا از ديد او، بشريت هم‌اكنون بر سر يك دوراهى قرار گرفته كه اگر نيك‌خواهان در ايفاى وظايف معنوى و دينى خود كوتاهى ورزند و از تنوير افكار جوانان دريغ كنند، راه صلاح و نيك‌بختى مسدود و راه فساد و تباهى هموار خواهد شد.

به نظر وى، اثبات وجود مصلح نهايى و ظهور او بر اساس دلايل عقلى و تشخيص هويت امام موعود بر مبناى دلايل نقلى، پژوهشى جامع و گفتارى رسا مى‌طلبد و لذا سعى او نيز بر همين مبنا بوده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع، آيات و روايات، اعلام، اسامى اماكن و مصادر حديث ثقلين در انتهاى كتاب آمده است.

پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع پرداخته‌اند.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.