شیوه‌نامه عمومی

شیوه‌نامه ویرایشی

با توجه به اینکه این مقالات به زبان فارسی تدوین می‌شود، لذا مناسب است برای پاسداشت زبان فارسی و یکسان‌سازی نگارش مقالات، همه پژوهشگران از آخرین ضوابط نوشتاری و ویرایشی مصوب فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، تبعیت کنند. موارد ذکر شده تنها به عنوان نمونه ارائه شده است.

ضوابط ویرایشی

1. جداسازی اجزای مختلف متن با استفاده از پاراگراف‌بندی کمک زیادی به روانی، سادگی و فهم مطلب می‌کند. پاراگراف‌های طولانی نیز مانند جملات طولانی می‌تواند خسته‌کننده بوده و خواننده را سردرگم کند.
2. در حد امکان، از الفاظ بیگانه پرهیز و نیز برای کلمات غیرفارسی از معادل‌های فارسی متداول استفاده شود.
3. تا حد ممکن از به‌کارگیری کلمات «می‌باشد»، «گردید»، «بوده باشد» و مانند آنها که تکلف‌آور، غلط مصطلح و یا غیرشیوا هستند، اجتناب شود. کلمات روان و ساده مانند «است» و «شد» می‌توانند اغلب مفاهیم را به راحتی منتقل کنند.

علائم ویرایشی

1. در کاربرد پرانتز باید توجه شود که عبارت داخل آن برای توضیحی است که از اجزای جمله محسوب نشده و در صورت حذف، خللی به آن وارد نمی‌شود. در مقابل، گیومه برای برجسته کردن جزئی از جمله به‌کار می‌رود.
2. پرانتزها، قلاب‌ها [ ]، ابرو‌ها { } و گیومه‌ها «» باید به کلمات داخل خود متصل بوده و از کلمات قبل و بعد از آن به اندازه یک حرف فاصله داشته باشند، مگر در جملات معترضه دعائی مانند:(ص)،(ع) که این کلمات به کلمه قبل از خود متصل و از کلمه بعد از خود، فاصله دارند.
3. دقت شود که تمام نقاط آخر جملات، دونقطه، ویرگول (کاما) و نقطه‌ویرگول باید به کلمه قبل از خود بچسبند و از کلمه بعدی یک کاراکتر فاصله بگیرند.

ویرگول می‌تواند اجزای یک جمله را در جایی که نیاز به مکث هست، از هم جدا کند؛ حال آنکه نقطه‌ویرگول برای جداسازی دو جمله که با هم ارتباط معنایی دارند، به‌کار می‌رود.

ضوابط نگارشی

1. براى آنكه مقالات فرهنگ‌نامه براى غیرمتخصصان نیز قابل استفاده باشد، باید به زبان ساده و دور از تكلفات و پیچیدگى ‏هاى فنى باشد و از به‌كار بردن الفاظ متروك و نامأنوس پرهیز گردد. بهتر است تلاش شود از جملات رسا، گویا و در حد امکان کوتاه استفاده شود و در حین ایجازگویی و اختصار، مطالب پرمحتوا ارائه شود.
2. درستی نوشتار براساس قواعد املای فارسی ضروری است. در اینجا به ‌عنوان مواردی که اشتباه در آن زیاد اتفاق می‌افتد، به چند مورد اشاره می‌شود. لازم است با مراجعه به کتاب‌های موجود در این زمینه، به این موضوع دقت کافی مبذول شود.
   1. در افعال مضارع و ماضی استمراری که با «می» شروع می‌شوند، دقت شود که در عین جدا نوشتن، از جزء دیگر فعل جدا نیفتد. برای این منظور باید از «نیم‌فاصله» استفاده شود. همین‌طور، در نوشتن «ها»ی جمع، آن را به کلمه جمع بسته‌شده با نیم‌فاصله متصل می‌کنیم؛ همچنین وقتی دو کلمه، یک کلمه محسوب می‌شوند (مانند: برون‌رفت)، باید با نیم‌فاصله به ‌هم بپیوندند.
   2. بهتر است همواره حرف اضافه «به» از کلمه بعدی خود جدا نوشته شود، مگر آنکه این حرف جزء یک فعل یا صفت یا قید باشد؛ مانند: «به‌کاربستن»، «به‌جا» و «به‌ندرت». که باید به‌جای «بـ» از «به» و با نیم‌فاصله به کلمه بعدی بچسبد.
   3. کلمات فارسی یا لاتین نباید با قواعد عربی جمع بسته شوند؛ پس «پیشنهادها» صحیح و «پیشنهادات» اشتباه است.
   4. در مورد کلمات حاوی همزه، قواعدی وجود دارد که در این نوشتار نمی‌گنجد؛ اما برای نمونه به املای کلمات «مسأله»، «مسئول» و «منشأ» دقت شود. همچنین، همزه در انتهای کلماتی که به الف ختم می‌شوند، نوشته نمی‌شود و درصورت اضافه شدن به کلمه بعدی از «ی» استفاده می‌شود: «القا: القای شبهه»، و «اجرا: اجرای برنامه».
3. متن مقاله با دقت مطالعه شود و اگر اشتباه چاپی دارد و یا اینکه علائم (سجاوندی، ویرگول و)... گذاشته نشده است اصلاح شود.
4. در متن مقالات دقت شود که حتماً فاصله بین کلمات رعایت شود؛ بین هر کلمه یک فاصله داده شود هر چند کلمه از نوع کلماتی باشد که با ندادن فاصله به کلمه بعدی نمی‌چسبد.

ارجاع‌نویسی

هرگاه در متن مقاله مطلبی از یك كتاب یا مجله یا.. به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، نقل شود، باید آن را مستند ساخت. این مستندسازی شیوه‌‏های مختلفی دارد كه در اینجا به بخش‏‌هایی از آن اشاره می‌‏شود. شایسته است نویسنده، دقت لازم را در شناسایی منابع، جمع‌آوری مطالب و چینش خوب و منطقی آنها به‌عمل آورد.

برای ذکر آدرس در پانوشت، نام مؤلف، تاریخ انتشار (در صورتی که آثار مؤلف متعدد باشد)، شماره صفحه به ترتیب می‌‏آید و پس از آن، نقطه آورده می‌‏شود؛ مانند: (منطقی، 1382، ص27).

اگر تألیف دارای دو یا سه مؤلف باشد، نام آنها به ترتیب ذكر شده در اثر به همراه شماره صفحه می‌‏آید؛ ولی در آثار با بیش از سه مؤلف، نام اولین مؤلف ذكر می‌‏شود و به دنبال آن عبارتِ «و همكاران» می‌‏آید؛ مانند: (سرمد، بازرگان و حجازی، ص50) یا (نوربخش و همكاران، ص75).

هرگاه به دو یا چند اثر مهم اشاره شود، همه آنها در داخل پرانتز، و به ترتیب تاریخ نشر پشت سرهم می‏‌آیند؛ مانند: (والاس، 1980، ص15؛ 1988، ص27؛ 1990، ص5). و اگر چند اثر یك مؤلف در یك سال منتشر شده باشد، آثار مختلف او با حروف الفبا از هم متمایز می‌‏گردند؛ مانند: (احمدی، 1365الف، ص22؛ 1365ب، ص16).

كلمه‌‏های بیگانه در داخل متن حتماً باید به فارسی نوشته شود و اگر نیاز به ذکر صورت خارجی آنها باشد، باید آنها را مقابل صورت فارسی در داخل پرانتز نوشت.

برای انتقال آدرس منبع به پانویس، به ابتدای آدرس علامت <ref>و به انتهای آن</ref> اضافه می‌کنیم.

فهرست منابع

محقق باید در پایان مقاله فهرستی از منابع و مراجعی كه در متن به آنها استناد كرده است، به ترتیب حروف الفبای نام‌خانوادگی در منابع فارسی و عربی (یا انگلیسی در صورت استفاده) بیاورد. مقصود از فهرست منابع، به دست دادنِ صورت دقیق و كامل همه مراجعی است كه در مقاله به آنها استناد شده‌ است.

در ذكر هر منبع، حداقل پنج دسته اطلاعات، ضروری به نظر می‌‌رسند كه در همه ارجاعات مشترك‌‌اند:

1. نام مؤلف یا مؤلفان؛ 2. عنوان اثر؛ 3. نام شهر(ایالت)؛ 4. نام ناشر؛ 5. تاریخ انتشار اثر

جداسازی این اطلاعات از هم با ویرگول صورت می‌‌گیرد. در ارجاع منابع دارای دو مؤلف یا بیشتر، اسامی مؤلفان به ترتیبِ نامِ موجود در كتاب، ذكر می‌‌شود و بین نام‌‌خانوادگی و نام آنها ویرگول و بین اسامی مؤلفان نقطه ویرگول(؛) می‌‌آید؛ مانند:

سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، زهره، روش‌‌های تحقیق در علوم رفتاری (چاپ سوم)، تهران، نشر آگاه، 1379ش.

در معرفی كتاب‌‌های ترجمه شده، پس از ذكر نام مؤلف و تاریخ اثر، نام مترجم و تاریخ انتشار ترجمه ذكر می‌‌شود. در آثاری كه تاریخ نشرشان مشخص نیست، به جای تاریخ نشر، علامت بی‌تا می‎‌آید؛ مانند:

صدرالدین شیرازی، محمد، شواهد الربوبیه، ترجمه جواد مصلح، چاپ دوم، تهران، انتشارات سروش، بی‌تا.

در معرفی كتاب‌‌هایی كه با عنوان سازمان‌ها یا نهادها منتشر شده‌‌اند، به جای نام اشخاص، نام مراكز ذكر می‌‌شوند: مركز اسناد و مدارک علمی، وزارت آموزش و پرورش، واژه‌‌نامه آموزش و پرورش: فارسی - انگلیسی، انگلیسی – فارسی، تهران، نشر مؤلف، 1362ش.

كتاب‌‌هایی كه به جای مؤلف، ویراستاری یا به صورت مجموعه مقالاتی بوده كه به وسیله افراد مختلف نوشته شده‌ است؛ اما یك یا چند نفر آنها را گردآوری كرده‌‌اند، بدین‌صورت می‌‌آیند:

شفیع‌ آبادی، عبداللّه‌ (گردآورنده)، مجموعه مقالات اولین سمینار راهنمایی و مشاوره، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1374ش.

برای ارجاع به مقاله‌‌هایی كه در مجله‌‌های علمی-تخصصی به چاپ می‌‌رسند، ابتدا نام مؤلف یا مؤلفان، پس از آن، عنوان مقاله، و به دنبال آن، نام مجله و شماره آن ذكر می‌‌شود، سپس شماره صفحات آن مقاله در آن مجله با حروف مخفف صص در فارسی و pp در انگلیسی آورده می‌‌شود.

در ارجاع رساله‌‌ها و پایان‌‌نامه‌‌ها، پس از عنوان، باید ذكر شود كه آن منبع پایان‌‌نامه كارشناسی ارشد یا رساله دكترا و به صورت چاپ نشده است؛ سپس باید نام دانشگاهی را كه مؤلف در آن فارغ‌‌التحصیل شده‌ است، آورد:

ایزدپناه، عباس، مبانی معرفتی مشّاء و اهل عرفان، پایان‌‌نامه كارشناسی ارشد، چاپ نشده، دانشگاه قم، 1380ش.

در ارجاع دائرة‌المعارف‌‌ها نام سرپرست آورده شده و سپس بقیه اطلاعات ضروری، همانند كتاب به ترتیب می‌آید؛ مانند:

پاکتچی، احمد، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، (چاپ دوم)، تهران: مركز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، 1387.

امروزه نقل از منابع اینترنتی یكی از منابع ارجاع است كه در ذكر آن، اطلاعات ضروری به ترتیب زیر بیان می‌‌گردد:

نام‌ خانوادگی‌ نویسنده‌: نام‌ نویسنده‌، [اگر نویسندگان‌ چند نفر باشند: نویسنده اول‌؛ نویسنده دوم‌؛ و... ] سال‌ [داخل‌ پرانتز ]، عنوان‌ مقاله‌، عنوان‌ نشریه‌، شماره‌ و دوره‌، شماره صفحه‌ یاصفحه‌ها، تاریخ‌ دسترسی‌، نشانی‌ دسترسی‌.

لازم است نویسندگان تا حد امکان به منابع مکتوب ارجاع دهند و در صورت لزوم از سایت های علمی- پژوهشی و معتبر استفاده کنند.