مجمع الفوائد

مجمع الفوائد
پدیدآوران	منتظری، حسینعلی (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	یشتمل علی مسائل اصولیه و قواعد فقهیه
ناشر	نشر سايه
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1384 ش
چاپ	1
شابک	‎964-5918-39-1
موضوع	اصول فقه شیعه - قرن 14 فقه - قواعد
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏159‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏8‎‏م‎‏3

«مجمع الفوائد»، تأليف آیت‌الله حسينعلى منتظرى، شامل بسيارى از مباحث اصولى و برخى قواعد فقهى كه از كتاب‌هاى مختلف فقهى ايشان استخراج و تدوين شده است. از جمله امتيازات اين اثر روانى متن و كاربردى بودن مباحث اصولى آن است.

انگيزه

مؤلف در ضمن دروس فقهى خود بسيارى از مباحث اصولى و فقهى را مطرح كرده و مورد بحث و بررسى قرار داده است. از آن جا كه اين مباحث براى فضلا و محققان ارزش‌مند است؛ ولى پى‌گيرى آنها در بين كتب پراكنده، مشكل و وقت‌گير مى‌باشد، عده‌اى از شاگردان اين مباحث را در يك مجموعه گرد آورده‌اند.

ساختار

اثر؛ مشتمل بر دو جزء است: جزء اول مباحث اصولى و جزء دوم مباحث فقهى.

مباحث اصولى كتاب بر اساس نظم مطالب كفايه ‌الاصول منظم شده است. محققان كتاب جهت ورود به بحث مورد نظر، گاه مطالبى را به صورت مقدمه آورده‌اند و جهت حفظ امانت، آن مطالب را در گيومه قرار داده‌اند.

گزارش محتوا

جزء اول كه اختصاص به مباحث اصولى دارد، مشتمل بر يك مقدمه و 10 فصل است. در مقدمه برخى مباحث لفظى؛ مانند علايم حقيقت و مجاز و معانى انشايى مورد بحث قرار مى‌گيرد. مؤلف در فصل اول، ضمن چندين فايده، مباحث امر را پى‌گيرى مى‌كند. وى در فايده اول مفاد امر را بسيط مى‌داند نه مركب (امر به فعل و نهى از ترك). در فايده دوم از مفاد امر و نهى سخن مى‌گويد. در فايده سوم بر اين باور است كه تفاوتِ طلبى كه در واجب و مستحب وجود دارد تشكيكى است نه نوعى. سپس وارد مباحث تعبدى و توصلى و اخذ قصد قربت در مأموربه تعبدى مى‌شود.

مبحث اجزاء، جمع بين حكم واقعى و ظاهرى، شرط متقدم و متأخر، مقدمه داخلى، واجب نفسى و غيرى، واجب معلوم، واجب كفايى و عينى، و اجتماع امر و نهى، از ديگر فوايد مطرح شده در فصل اول است.

در فصل دوم، به مباحث نواهى مى‌پردازد. نهى در معاملات و اعانه بر حرام از مباحث مفصل اين فصل است.

در فصل سوم، از مفاهيم بحث مى‌كند، مفهوم شرط و تطابق مفهوم و منطوق در اين فصل به اختصار مورد بحث قرار گرفته است.

فصل چهارم، به مباحث عموم و خصوص و فصل پنجم به اطلاق و تقييد اختصاص دارد. در بحث اطلاق و تقييد، مطالبى درباره كلى طبيعى و تقسيمات و اعتبارات ماهيت مطرح مى‌كند.

از فصل ششم به بعد، مؤلف وارد مباحث مربوط به جلد دوم كفايه مى‌شوند. قطع، تجرى، و علم اجمالى از جمله مباحث فصل ششم است.

وى در فصل هفتم، منابع حكم شرعى را مد نظر قرار داده و از حجيّت ادّله اربعه بحث كرده است. به دليل اهميت اين فصل، مؤلف به تفصيل وارد مباحث شده و از آيات و روايات بسيارى بهره جسته است.

در فصل هشتم نيز مباحث مربوط به ظن؛ مانند امكان تعبدبه ظن مطرح مى‌شود و به مناسبت درباره كتاب فقه الرضا و حجيت آن بحث مى‌شود. در فصل نهم و دهم نيز دو اصل برائت و استصحاب بررسى شده است.

مؤلف، در قسمت دوم كتاب، به برخى از مهم‌ترين قواعد فقهى مورد نياز مى‌پردازد. اعانه بر اثم، قاعده يد، اصالت صحت، قاعده الجبّ، ثبوت هلال، حجيت بيّنه، موجبات كفر و ارتداد از مباحث فقهى اين قسمت است. مؤلف، در بحث اعانه بر اثم در نهايت قائل به تفصيل مى‌شوند: در امور مهمّه هر گونه دخالت و كمك به ايجاد آن حرام است؛ ولى در امور غير مهمه، ايجاد برخى مقدمات بعيد اشكالى ندارد.