اصطلاح‌نامۀ اصول فقه

اصطلاح نامه اصول فقه
پدیدآوران	گروه اصطلاح نامه اصول فقه (نويسنده)
ناشر	دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، مرکز انتشارات
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1387 ش
چاپ	1
شابک	‎964-424-553-9
موضوع	اصول فقه - اصطلاح‏‌ها و تعبیرها سرعنوانهای موضوعی فارسی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏147‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏6

اصطلاح‌نامه اصول فقه تأليف گروهى از محققین، مجموعه اصطلاحات استاندارد شده اصول فقه و فهرستى منظم از واژه‌هاى كليدى و كاربردى همراه با روابط معنايى بين آنها است. هدف اساسى از تأليف کتاب تهيه طرحى از حوزه اين علم برای نشان دادن روابط منطقى ميان مفاهيم اصطلاحات و ترسيم كلى و مجموعى از ساختار آن است.

ساختار

اين مجموعه در يك مقدّمه نسبتاً مفصل و سه بخش تدوين شده است. اصطلاحات بر اساس روابط معنايى و پيشينى ميان مفاهيم تنظيم شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه کتاب پس از تعريف اصطلاح‌نامه، تاريخچه و ويژگى‌هاى اصطلاح‌نامه، فرق اصطلاح‌نامه با واژه‌نامه، و مباحثى پيرامون اصطلاح‌نامه‌هاى انگليسى و فارسی، اصطلاح‌نامه علوم اسلامى و اطلاعات مفيد و سودمندى درباره اصطلاح‌نامه اصول فقه مطرح شده است.

بخش اول: نمايش الفبايى اصطلاحات است. در اين بخش، اصطلاحات پذيرفته شده به ساده‌ترين شيوه الفبايى به نمايش گذاشته شده است. بدين ترتيب مى‌توان با دانستن نام يك اصطلاح به جايگاه آن در اين علم پى برد. آگاهى و پى بردن به اين روابط بين اصطلاحات، بسيار مفيد مى‌باشد و در واقع ظرافت اصطلاح‌نامه و سختى آن در همين بخش از كار است.

در واقع اصطلاح‌نامه‌نويس با استمداد از تخصّص خود، روابط منطقى بين اصطلاحات را ايجاد مى‌كند. در اين قسمت همراه هر اصطلاح مرجّح اصطلاحات رأس، وابسته اعم، اخص، غير مرجّح يادداشت دامنه و توضيح‌گر آورده شده است. اين بخش حاوى 5394 اصطلاح است: 2328 اصطلاح غيرمرجّح، 2310 اصطلاح وابسته، و 2390 اصطلاح اخص.

بخش دوم: نمايش نظام يافته اصطلاحات است. اين بخش كه داراى شش رده اصلى مى‌باشد از عام‌ترين اصطلاح تا خاص‌ترين آن به شيوه‌اى خاص رديف شده كه هر رده با يك تورفتگى نشان داده شده است. در زير هر رده، اصطلاحات مربوط به آن به صورت الفبايى آمده است. در اينجا به تقسيمات شاخه‌هاى اصلى و فرعى علم اصول فقه يك‌جا مى‌توان دست يافت و دسترسى به تمامى اصطلاحات اين علم از طريق رده‌هاى اصلى و فرعى ممكن است نه از طريق رديف الفبايى كه در بخش اول كاربرد داشت.

علائم اختصارى (بك)، (دا. ع) و (ا.خ) در اين بخش ديده نمى‌شوند چون در اينجا اصطلاحات مرجّح به كار رفته و مراتب توررفتگى نيز حاكى از محدوده اعم و يا اخص بودن است و اصطلاحات مترادف وابسته با نشانه‌هاى خاص خود نمودار مى‌گردد.در اين بخش و بخش سوّم وجه منطقى تقسيمات يك موضوع با عبارت راهنما بيان مى‌گردد. علامت آن پرانتزى است كه ذيل اصطلاح و قبل از هر تقسيم مى‌آيد.

بخش سوّم: نمايش سلسله مراتبى اصطلاحات اصول فقه است. در اين بخش فقط اصطلاحات حاكم و تابع نمايش داده شده است و ساختار كلى علم از اعم به اخص به شكل درختى آمده، مراتب تورفتگى در ساختار رده‌اى هفت فاصله است كه هر تورفتگى با يك نقطه مشخص شده است. رده‌هاى اصلى هر اصطلاح را همراه با اخص‌هاى آن به سرعت مى‌توان ارزيابى نمود. در اينجا نيز مانند بخش دوّم، اساس منطقى تقسيمات يك موضوع با عبارت راهنما بيان گرديده و هيچ يك از علائم اختصارى كه در دو بخش قبل به كار مى‌رفت ديده نمى‌شود.

در پایان کتاب، فهرست منابع و مآخذ كه بيش از 150 عنوان کتاب است در ده صفحه آمده است و اصطلاحات کتاب‌شناسى منابع ذكر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب
2. نمايى از اصطلاح‌نامه اصول فقه، سعيد نخعى گلپايگانى، آينه پژوهش، مهر و آبان 1379، شماره46، ص65-68