صفوة التفاسير

صفوة التفاسیر

نام کتاب	صفوة التفاسیر
نام های دیگر کتاب	تفسیر للقرآن الکریم جامع بین الماثور و المعقول - مستمد من اوثق کتب التفسیر الطبری، الکشاف، القرطبی، الالوسی، ابن کثیر، البحر المحیط و غیرها باسلوب میسر، و تنظیم حدیث، ...
پدیدآورندگان	صابونی، محمد علی (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏98‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏2‎‏ص‎‏7‎‏ ‎‏1380
موضوع	تفاسیر اهل سنت - قرن 14
ناشر	دار الفکر
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1421 هـ.ق یا 2001 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE10633AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«صفوة التفاسير» اثر محمدعلى صابونى، تفسير تمام سوره‌هاى قرآن كريم مى‌باشد كه به زبان عرب و در سال 1399ق نوشته شده است.

نويسنده معتقد است امروزه وظيفه علماست كه با شيوه‌اى جديد و با بيانى روشن و واضح، بدون زوايد و طول دادن و پيچيدگى و تكلف، درك و فهم كتاب خدا را براى مردم آسان سازند و شگفتى و اعجاز بيان آن را مطابق نياز عصر جديد، تبيين و روشن كنند. از آنجا كه وى تفسيرى مطابق وصف مذكور براى كتاب خدا نيافته، از اين‌رو اقدام به تدوين اثر حاضر كرده است (مقدمه، ج1، ص14).

ساختار

كتاب با هفت تقريظ از آقايان عبدالحليم محمود، عبدالله بن حميد، ابوالحسن الندوى، عبدالله عمر نصيف، راشد راجح، عبدالله خياط و محمد غزالى و نيز مقدمه‌اى از نويسنده آغاز و مطالب در سه جلد سامان يافته است.

نويسنده در مورد اين تفسير، روش و طريقه زير را به كار برده است: ذكر پيش‌درآمد سوره كه متضمن بيان اجمالى و توضيح مقاصد اساسى سوره باشد؛ ذكر مناسبت بين آيات قبلى و آيات بعدى؛ اشاره به معنى لغت و بيان اشتقاق لغوى و شواهد عربى؛ بيان سبب نزول؛ ذكر تفسير آيات؛ اشاره به نكات بلاغى و بيان فوايد و لطايف (همان، ص14- 15).

نويسنده در تدوين اثر حاضر، از مهم‌ترين و معتبرترين كتب تفسير استفاده كرده است كه از جمله آن‌ها، مى‌توان به تفسير طبرى، كشّاف، قرطبى، آلوسى، ابن كثير، البحر المحيط و... اشاره نمود.

گزارش محتوا

در مقدمه، به روش كار نويسنده اشاره شده است (همان، ص13).

از جمله ويژگى‌هاى اثر حاضر، آن است كه نويسنده در آن، صحيح‌ترين آراء و نظرات مفسران قرآن مجيد را جستجو و تحقيق نموده و آن را به شيوه آسان و مختصر آورده است و اگر بتوان گفت كه انتخاب انسان قسمتى از عقل و خردش باشد، بدون ترديد مؤلف در رابطه با انتخاب آگاهانه تفاسير معتبر و مراجعه به آن‌ها، به توفيقى بس بزرگ نايل آمده است. اين كتاب كه با استفاده از آثار گرانبهاى پيشينيان به بار نشسته است، همچون ستاره تابناكى بر تارك آسمان تحقيقات و تأليفات نويسنده، مى‌درخشد (تقريظ عبدالحليم محمود، ج1، ص5).

آنچه باعث امتياز اثر حاضر مى‌گردد، آن است كه نويسنده در زمينه تأليف و گردآورى و برگزيدن اصح و ارجح اقوال در تفسير كتاب خدا سعى و تلاش فراوان و قابل توجهى را به كار برده و در اين تفسير، مأثور و معقول را به اسلوبى واضح و روشى نوين و آسان با هم آورده است و در پيش درآمد سوره، خلاصه‌اى از مقاصد اساسى را يادآور شده است. همچنين معانى كلمات و بيان اشتقاق آن‌ها را توضيح داده و ارتباط بين آيات پيشين و پسين را بيان كرده و به ذكر سبب نزول آيات پرداخته است. وى تفسير آيات را بدون بيان وجوه اعراب آغاز نموده و فوايد مربوط به آيات و مطالب استنباط شده از آن‌ها را يادآور گرديده و فنون و نكته‌هاى بلاغى را نيز توضيح داده است (تقريظ عبدالله بن حميد، همان، ص6).

پيرامون ويژگى‌هاى اين اثر، مى‌توان به اين نكته نيز اشاره نمود كه در عصرهاى نخستين تأليفات اسلامى، نظر علمى متداول، عبارت بود از برگرفتن تمام گفته‌ها و رواياتى كه درباره موضوع مورد نظر، وارد شده بود؛ ازاين‌رو كتب مؤلفان در زمينه تفسير، حديث، سيره و تاريخ، به دايرةالمعارف‌هاى علمى، شبيه‌تر بود. هرچند چنين نظر و روش متداول، فوايدى در برداشت كه بزرگ‌ترين آن‌ها، عبارت بود از حفظ و صيانت اين ثروت علمى از نابودى و اين‌كه خواننده امكان يابد مطالب نزديك‌تر به ذوق خود را اختيار كند، اما اين امر خالى از اشكال نبود. به‌ويژه در عصر حاضر و آن اين‌كه جوينده تازه‌كار و جوان در برگزيدن اقوالى كه به صواب نزديكتر است، متحيّر و ذهنش پراكنده و آشفته مى‌گردد و در نتيجه نظر و گفته‌اى در ذهنش رسوخ پيدا نمى‌كند و خود را در ميان دريايى از اقوال و نظرات و مذاهب مى‌يابد. از اين‌رو در هر عصر، مؤلفان زيادى از اين روش بهره‌اى روگردان شده و نزديك‌ترين و قوى‌ترين اقوال را برگرفته‌اند و كتاب‌هايى كه اين سبك و روش، تأليف يافتند، براى جويندگان دانش، فايده و بركتى عظيم دربر داشتند. عصر حاضر نيز به دليل وقت كوتاه و همت ضعيف و اذهان پراكنده، از هر زمان بيشتر به اين روش تأليف نيازمند است و نويسنده در اين اثر، در اين امر كاملاً موفق بوده و به هدف زده است؛ چون براى طالبان علم تفسير، وقت و زمانى زياد را ذخيره كرده است و براى دستيابى به چكيده بررسى‌ها و مطالعات خود و خلاصه تفسيرها، آن‌ها را راهنمايى كرده‌است. تنها كسى قادر به ايفاى چنين عمل و ارائه چنين اثرى است كه از مطالعه و تحقيقات فراوانى برخوردار بوده و از ذوقى سالم و تلاش و كوششى وافر در زمينه تأليف و تدريس برخوردار باشد (تقريظ على الحسنى الندوى، همان، ص7).

نكته قابل ذكر ديگر آن‌كه، بسيارى بر اين باورند آن تفسيرى باارزش و سودمند است كه مطالب پراكنده در كتاب‌هاى معتبر را به صورت اجمال دربر داشته باشد و عموم را از مراجعه به منابع مطول، بى‌نياز نمايد و نظر و انديشه روشن را در زمينه ادب و زبان قرآن و سبب نزول آيات، به او ياد دهد و معانى را برايش آسان كند و از آن توشه بردارد. به تصريح بسيارى از بزرگان، در كتاب حاضر، حلقه گم گشته را مى‌توان يافت، زيرا نويسنده به تمام موارد مذكور توجه داشته و اين نياز را برآورده ساخته است (ر.ك: تقريظ عبدالله خياط، همان، ص10).

آنچه اين اثر را از ساير آثار مشابه متمايز مى‌كند، آن است كه نويسنده با مدنظر قرار دادن شرايط و خواست‌هاى انسان امروزى، بر دامن سفره رنگارنگ منابع پيشينيان نشسته و به دست‌چين و اولويت‌بندى مفاهيم و مطالبى پرداخته است كه در كنار غنا و پربارى، از اختصار ويژه‌اى برخوردارند. اين مفاهيم در كنار ايجاد بى‌نيازى در نسل نو، از مراجعه به منابع مطوّل، ما را به ژرفاى اقيانوس بى‌كرانى مى‌برند كه پيشينيان ما در آن غواصى نموده‌اند و مرواريدها صيد كرده‌اند (صابونى، محمدعلى، ص19).

جلد اول كتاب، از سوره مباركه «فاتحة الكتاب» تا سوره «يونس» را در خود جاى داده و جلد دوم، از «هود» تا «سبأ». از سوره «يس» تا «الناس» نيز در جلد سوم، جاى گرفته است.

نويسنده از اين‌رو اين نام را براى كتاب خويش نهاده كه اين كتاب، چكيده و خلاصه تفاسير بزرگ را به‌طور اختصار و به‌صورت بسيار واضح و مرتب در خود جمع نموده است (مقدمه نويسنده، ج1، ص14).

وضعيت كتاب

فهرست احاديث و احاديث شريفه هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.

در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، توضيح و تشريح برخى از كلمات و عبارات متن ذكر شده است.

منابع مقاله

1- مقدمه و متن كتاب.

2- صابونى، محمدعلى، «صفوة التفاسير»، ترجمه سيد محمدطاهر حسينى، تهران، نشر احسان، 1382.

پیوندها

مطالعه کتاب صفوة التفاسیر در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور