تعليقات علی الحكمة المتعالية (شهید مصطفی خمینی)

‏تعليقات علی الحكمة المتعالية (شهید مصطفی خمینی) تعليقات علي الحکمة المتعالية حکمة المتعالية في شرح الأسفار الأربعة. شرح
پدیدآوران	خمینی، مصطفی (شارح) موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره) (محقق) صدرالدين شيرازي، محمد بن ابراهيم (نويسنده)
ناشر	موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (س)
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	مجلد1: 1376ش , 1418ق ,
موضوع	صدر الدين شيرازي، محمد بن ابراهيم، ??? - ????ق. الحکمه المتعاليه في الاسفار الاربعه - نقد و تفسير فلسفه اسلامي - متون قديمي تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‏BBR‎‏ ‎‏1083‎‏ ‎‏/‎‏خ‎‏8‎‏ت‎‏7

تعليقات علی الحكمة المتعالية، مجموعه تعلیقات شهید سید مصطفی خمینی، به زبان عربی در دو جلد، بر اثر معروف فلسفی الحكمة المتعالية صدرالمتألهین است که توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر شده است. این اثر و سایر آثار علمی مصطفی خمینی به‎مناسبت بیستمین سالگرد شهادتش توسط انتشارات مذکور به چاپ رسیده است.

بااینکه اکثر آثار این سید شهید مربوط به دوران تحصیل او در نجف هستند، اما این اثر از این امر مستثناست؛ یعنی مربوط به اوایل دوران تحصیل او در قم است که بعد از تبعید آن را تکمیل کرده است.

تعلیقات شهید مصطفی خمینی بر اسفار (الحكمة المتعالية)، علی‎رغم ایجاز و اختصارش، نکته‎های علمی دقیقی را در مابعدالطبیعه و فلسفه اولی، بلکه در علم طبیعی به خواننده اهل تحقیق نشان می‎دهد.

از نکات جالب این کتاب این است که نویسنده آن برخی از حواشی آقا علی زنوزی بر اسفار را نقل کرده است؛ بااینکه حواشی مدرس زنوزی در دسترس نیست. علت این امر شاید این باشد که او نسخه‎ای از تعلیقات مدرس زنوزی را در دست داشته یا این نسخه در دست برخی از دوستانش بوده است.

همچنین امام خمینی نیز حواشی‎ای بر الحكمة‎ المتعالية ملاصدرا داشته است که آن نیز مفقود است، اما ازآنجاکه شهید مصطفی خمینی نزد پدرش این کتاب را خوانده است (شروع آموزش این کتاب نزد پدرش سال 1374ق، در تهران بوده است)، برخی مطالب را از او نقل کرده است.

مصطفی خمینی، همچنین برخی کتاب‎ها را نزد سید ابوالحسن رفیعی قزوینی فراگرفت (شروع تحصیلش نزد این استاد 1374ق، بوده است) و برخی از تحقیقات و شروح را از او در این اثر نقل می‎کند.

کتاب حاضر، حاصل تلاش سال‎های متمادی تحصیل نویسنده است که البته طول مدت کتابتش باعث عدم انسجام میان تعلیقات شده است و ازاین‎رو برخی از تعلیقات آن بهتر و دقیق‎تر از برخی دیگر است. همچنین تعلیقات مصطفی خمینی بر تمام کتاب نبوده و بر برخی مباحثش، به‎ویژه مباحث جوهر و عرض متعلق است. شاید شدت اهتمام سید شهید بر تعلیقه بر این بخش به‎خصوص از حکمت متعالیه صدرالمتألهین، عدم وجود تعلیقات زیاد بر آن است؛ یعنی او به‎ویژه بر این قسمت تعلیقه زده است تا شکاف مشهود در شروح اسفار در این قسمت را پر کرده باشد.

او در اکثر مباحث، مانند وجود ذهنی و حرکت و عقل و معقول و مباحث الهیات بالمعنی‎الاخص و مباحث نفس و معاد، مطالب ظریفی را مطابق برهان و ذوق سلیم بیان کرده است. از نکات بارز این تعلیقات، شجاعت مصنف شهید آن در نقد آرا و ارائه تحقیقات و تدبر در تمام مطالبی است که متقدمین و متأخرین این علم بیان کرده‎اند؛ تا نظری که آن را نقد نکرده و در آن تدبر ننموده، نپذیرد. مصطفی خمینی، با وجود حسن ظنی که به حکما و عرفا دارد ( و ازاین‎رو، هرجا خللی در کلام یا نحوه ارائه کلام آنان ببیند آن را توجیه می‎نماید)، صرفا به تقلید از آنان نپرداخته و بدون دلیل بر قول کسی اعتماد نمی‎کند.

استنساخ و مقابله آن با متن، تعیین مواضع تعلیق به جهت سهولت شناسایی تشخیص آن از متن اصلی، تصحیح مواضع تعلیقه در موارد اختلافی میان نسخه قدیم و جدید و تعیین یکی از آنها، عنوان‎بندی مطالب بر اساس عناوین مذکور در اسفار اربعه، عدم دست بردن در اصل متن (به هدف تصحیح آن؛ مثلا ارجاع ضمیر مؤنث به کلمه مذکر و...) به جهت حفظ اصل متن، شماره‎گذاری و پاراگراف‎بندی مطالب به جهت تسهیل فهم آن، تخریج آیات کریمه و احادیث شریفه و نظرات علما تا جایی که در توان ناشر بوده و کتاب‎ها در دسترسش بوده (مثلا کتاب سبيل ‎الرشاد، در دسترس ناشر نبوده) و... از جمله کارهای تحقیقی است که توسط ناشر برای چاپ این اثر انجام شده است.

منابع مقاله

مقدمه تحقیق.