درسنامه اسرار حج

‏درسنامه اسرار حج
پدیدآوران	فعالی، محمدتقی (نويسنده)
ناشر	مشعر
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1390 ش
چاپ	2
موضوع	حج حج - راهنمای آموزشی حج - فلسفه
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏66‎‏ ‎‏د‎‏4*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

درس‌نامه اسرار حج، تأليف محمدتقى فعالى از جمله آثارى است كه در راستاى تهيه درس‌نامه‌ها و محتواى مورد نياز در سفر حج و عمره تهيه شده است.

ساختار

كتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر و نويسنده و شش درس است كه به شيوه آموزشى نگارش شده است. هر درس با ذكر اهداف آموزشى آغاز و پس از طرح درس در چند عنوان، با ارائه خلاصه درس و خودآزمايى به اتمام رسيده است.

گزارش محتوا

نويسنده در پيشگفتار، كتاب را چنين معرفى مى‌كند: «اثر پيش رو داراى شش درس است كه يك‌به‌يك به اسرار نورانى و رموز عرفانى حج نظر مى‌كند. شايان ذكر است اثر حاضر، تلخيصى از كتاب «اسرار عرفانى حج» مى‌باشد»

در درس اول، ابتدا معناى لغوى و اصطلاحى حج بيان شده است. حج در لغت به معناى قصد آمده است؛ لذا با حرف «إلى» متعدى مى‌شود. «حج إلينا»؛ يعنى قصد ما را كرد؛ بنابراين حج بيت‌الله الحرام؛ يعنى قصد خانه خدا را داشتن براى انجام مناسك و حاجّ به معناى كسى است كه مقصد و مقصودش زيارت خانه خدا باشد

در بخش ديگرى از اين درس، جايگاه حج‌گزار چنين بيان شده است: «زوّار خانه خدا در ضمانت خدا هستند. خداوند، آنان را در سفر و خانواده‌هايشان را در حضر ضمانت كرده است. در صورتى كه حاجى با ايمان به حج برود، خدا ضمانت او را كرده است؛ بدين صورت كه اگر در سفر بميرد، وارد بهشت مى‌شود و اگر به خانه‌اش بازگردد، پس از رسيدن به خانواده تا گذشتن هفتاد شب خداوند گناهى بر او نمى‌نويسد»

در انتهاى اين درس، تندرستى، رزق فراوان، شفاعت و نورانيت به‌عنوان آثار حج ذكر شده است

از جمله مباحث درس دوم، آغاز ساخت كعبه است. درباره زمان بناى كعبه دو قول پيدا شد: برخى معتقدند كه كعبه را حضرت ابراهيم(ع)ساخت؛ بعضى ديگر هم بر اين باورند كه خانه خدا قبل از ابراهيم(ع) ساخته شده بود و نخستين سازنده كعبه آدم(ع) استمى‌توان ميان اين دو قول جمع نمود: كعبه نخستين بار توسط آدم(ع) و به امر خدا بنا شد، اما بر اثر حادثه‌اى از بين رفت، پس از آن با راهنمايى خدا و به دست ابراهيم(ع) اين بنا تجديد شد

نويسنده، كعبه را مظهر رحمت خدا دانسته و چنين مى‌نويسد: «اين بعد كعبه، نمود و ظهور بيشترى دارد و در دين نسبت به آن بيشتر توجه شده است. كعبه انسان‌ها را شفاعت مى‌كند. كعبه اولين عبادتگاه روى زمين است. خانه خدا، كريم‌ترين خانه‌هاى دنياست. خداوند به‌وسيله كعبه بندگانش را به بندگى فراخواند. كعبه وسيله بخشش گنهكاران است»

درس سوم به تبيين اسرار احرام اختصاص يافته است. سرّ احرام، دورى از جميع معاصى و حتى مشتبهات است. نفس بايد به هنگام احرام از نفسانيات، مشتهيات و تمام لذات فاصله بگيرد و حتى لذت حلال را، به‌قدر ضرورت، آن‌هم نه براى تحصيل لذت، بلكه براى انجام تكليف الهى استفاده كند

«حضور» يكى ديگر از اسرار احرام است. به تعبير نويسنده: «احرام دو گونه است: احرام غيبت و احرام حضور. كسي كه در ميقات غايب است و خود را براى انس با دوست مهيا نكرده، گويا در خانه خويش نشسته است؛ حتى اين غيبت از آن غيبت بالاتر است و كسى كه در خانه خود نشسته و حضور دارد، گويا محرم است و مكى. اگر در احرام حضور يابد، حضورش كامل گشته در محضر حق باريافته است. اگر مجاهد طريقت حق هجرت كرده باشد، جهادش علت شهود او گشته، احرام حضور بسته است؛ ازاين‌رو غرض احرام، حضور در محضر ربوبى و باريافتن در پيشگاه مالك عالم است»

در درس چهارم اسرار عرفانى طواف، نماز طواف، سعى و تقصير بيان شده است. يكى از اسرار طواف اين است كه فرشتگان الهى در اطراف كعبه آسمانى مى‌گردند؛ لذا انسانى كه زائر كعبه است، بايد خود را همگون با فرشتگان كند

همچنين مى‌خوانيم: «طواف، گرد كعبه چرخيدن است و به ديدار معشوق شتافتن! طواف، چرخش عاشق گرداگرد معشوق است تا خود را با آتش عشق او بسوزاند. طواف آن است كه عارف، پروانه‌وار بر گرد شمع بچرخد تا عاقبت با بال و پرى سوخته، خويش را به پاى شمع افكند

اسرار عرفانى عرفات، مشعر، منى، رمى و قربانى در درس پنجم مطرح شده است. از امام صادق(ع) درباره علت نام‌گذارى عرفات سؤال شد، فرمودند: «جبرئيل، حضرت ابراهيم را روز عرفه بيرون آورد، چون ظهر شد به وى گفت: اى ابراهيم! به گناهت اعتراف كن و عبادت‌هايت را بشناس؛ ازاين‌رو به عرفات ناميده شد؛ چون كه جبرئيل گفت اعتراف كن و معرفت بياب»

در درس آخر كتاب، فضائل مدينه منوره بيان شده است: «بهتر است حج از مكه آغاز و به مدينه ختم شود و زيارت شهر مدينه و مسجد النبى بعد از اتمام مناسك انجام شود. زيارت خانه خدا نسبت به زيارت پيامبرش تقدم دارد. يكى از اصحاب امام باقر(ع) از ايشان پرسيد كه آيا از مدينه شروع كنم يا از مكه؟ امام(ع) فرمود: از مكه آغاز كن و به مدينه ختم نما كه اين برتر است

در آخرين مطلب كتاب، فضائل بقيع بيان شده است. زيارت ائمه بقيع بعد از زيارت رسول خدا(ص) توصيه شده است؛ چراكه حبّ آنان، حبّ پيامبر(ص)، اطاعت آنان، اطاعت رسول خدا(ص) و خضوع و خشوع در برابر آنان، خضوع و خشوع در برابر بالاترين خليفه خداست

وضعيت كتاب

فهرست كتاب در ابتدا و آدرس آيات و روايات در پاورقى صفحات ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.