موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين جلد 1: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== ساختار == ' به '== ساختار == ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - '== گزارش محتوا == ' به '== گزارش محتوا == ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
مجلد اوّل اين مجموعه، حوادث سال‌هاى 656-738 قمرى(1258-1338 ميلادى) سرزمين عراق را كه به رويدادها، دوران حكومت مغول اختصاص دارد، بازگو نموده است. | مجلد اوّل اين مجموعه، حوادث سال‌هاى 656-738 قمرى(1258-1338 ميلادى) سرزمين عراق را كه به رويدادها، دوران حكومت مغول اختصاص دارد، بازگو نموده است. | ||
نسخهٔ ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۲۲:۰۱
| موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین جلد 1 | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عزاوی، محامی عباس (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | تاریخ العراق بین احتمالین جلد 1 |
| ناشر | الدار العربية للموسوعات |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1425 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | عراق - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 8 |
| کد کنگره | DS 70/9 /ع43 ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين نوشتۀ عباس عزّاوى محامى(متوفاى 1350) است.
اين كتاب، پژوهشى درباره حوادث و وقايع سياسى عراق از زمان اشغال آن از سوى مغولان تا پايان حاكميّت عثمانى‌ها و اشغال آن توسط انگليس است. اين تاريخ بر اساس اسناد و مدارك معتبر، حوادث را به صورت سالشمار و نيز بر اساس حكومت‌ها و حاكمان از سال 656 تا 1335 هجرى بيان داشته است. استمرار سنّت تاريخ‌نگارى را با شرح و شيوۀ سالشمار رويدادهاى مهم و وفيّات بزرگان است. در اين اثر با بيانى نو مى‌توان ديد، با اين تفاوت كه اثر، از تحليل و تفصيل برخوردار است.نويسنده به مناسبت، وضعيّت عراق و شهرهاى آن را از حيث جغرافيايى، فرهنگى و اقتصادى بررسى كرده و با معرفى حاكمان و اميران آن، روابط سياسى عراق با ديگر كشورها و نيز خسارت‌هاى مالى و انسانى كه بر اساس اين اشغال‌گرى‌ها بر عراق تحميل شده، تبيين كرده است.
ساختار
اين پژوهش در هشت مجلّد، به ترتيب ذيل نگارش يافته است:
مجلد اوّل - حكومت مغول(656-738 قمرى)(1258-1338 ميلادى)
مجلد دوّم - حكومت حلايريان(738-814 قمرى)(1338-1411 ميلادى)
مجلد سوم - دوران حكومت تركمانان، قراقويونلو و آق‌قويونلو(814-941 قمرى)(1411-1534 ميلادى)
مجلد چهارم - دوره اوّل حكومت عثمانى(941-1049 قمرى)(1534-1639 ميلادى)
مجلد پنجم - دوره دوم حكومت عثمانى(1049-1163 قمرى)(1534-1639 ميلادى)
مجلد ششم - دوره حكومت مماليك(1163-1247 قمرى)(1750-1831 ميلادى).
مجلد هفتم - دوره سوم حكومت عثمانى(1247-1289 قمرى)(1831-1872 ميلادى)
مجلد هشتم - پايان حكومت عثمانى(1298-1335 قمرى)(1872-1917 ميلادى)
گزارش محتوا
مجلد اوّل اين مجموعه، حوادث سال‌هاى 656-738 قمرى(1258-1338 ميلادى) سرزمين عراق را كه به رويدادها، دوران حكومت مغول اختصاص دارد، بازگو نموده است.
اين جلد، با مقدمه كه 220 صفحه و حدودا يك و سوم اثر را تشكيل مى‌دهد. با معرّفى، نقد، بررسى منابع و مصادرى كه مؤلف در تدوين اثر از آنها سود جسته است، آغاز مى‌شود. اين منابع، شامل «الكامل» ابن‌اثير، تاريخ ابوالفداء، «المختصر فى اخبار البشر» ابن وردى، «سيرة جلال‌الدين شكبرتى» شهاب‌الدين محمد بن على بن محمد معروف به «النسوى»، تاريخ وصاف، جامع التواريخ(تاريخ غازانى) رشيدالدين فضل‌الله، مختصرالدول ابوالفرج، الحوادث الجامعة كمال‌الدين شيبانى مروزى، نظم التواريخ بيضاوى، طبقات الشافعيه سبک ى، تاريخ ابن‌خلدون، «الدرر الكامنه فى اعيان المائة الثامنة» ابن‌حجر عسقلانى و كتاب «جهانگشاى جوينى» كه به زبان فارسى توسط عطاملك جوينى كه از صاحب منصبان حكومت مغول بود، نگارش يافته است، مى‌باشد.
در ادامۀ مقدّمه، مؤلف قبل از اينكه وارد بحث از حوادث اين سال‌ها شود، وارد بحث حكومت ايلخانيان مى‌شود.
و اين دولت يا قدرت‌يابى «هلاكوخان» آغاز مى‌شود كه به دستور برادرش «منگو» قاآن مامور تكميل فتوحات مغول در مغرب شد. و طى 10 سال تاخت و تاز، فتوحات پيش را تثبيت و تكميل كرد. او اسماعيليان الموت و ميمون دژ را برانداخت و در 5 صفر 656 قمرى با فتح و تسخير بغداد به حكومت 525 ساله عباسيان خاتمه داد. از اينجا مؤلف وارد بحث از احوال اين قوم فاتح مى‌شود و به معرّفى چنگيزخان و روشى كه او بر خود و اعقابش ترسيم نموده، مى‌پردازد و از اصل و نسب او كه به اقوام ترك برمى‌گردد همچنين از ارتباط بين قبايل ترك و عرب و ارتباط بين مغول و قوم تاتار، از شناسنامه مغول، سلاطين مغول، و از مأوا و محل سكونت آنها كه در مغولستان و اطراف آن تا مرزهاى چين پراكنده بودند، بحث مى‌شود.
پس از حكومت چنگيزخان، جنگل‌ها نبردهاى او با قوم قنقرات، تاتارها، تانگوت، نايمان‌ها (كوجلوك خان) صحبت مى‌شود كه موجب انقراض پادشاهى «نايمان‌ها» و «قراخنائيان» شد و او بر تمامى مغولستان و چين شمالى تسلّط يافت و در اينجا سدّ ميان مغولستان و دول اسلامى درهم شكست. و در ادامه جهانگشايى خود به علاءالدين، محمد خوارزمشاه اعلان جنگ نمود. و در نبردهاى مختلف توانست شهر «اترار»، «خجند» و بخارا تصرف كند. و در ادامه، عزّم فتح خوارزم را نمود و جلال‌الدين خوارزمشاه كه به جانشينى پدر رسيده بود و در خوارزم مستقر بود، آن‌را محاصره، و سپس به تصرف درآورد. و بعد از آن تمامى شهرهاى خراسان و هرات را هم گرفت با مرگ جنگيزخان در 624 قمرى حكومت به پسر سومش «اوكتاى قاآن»(624)، و بعد پسر اوگتاى، «گيرك» (644) و بعد حكومت به «منگو» كه فتح بغداد به دستور او صورت گرفت، رسيد، و در ادامۀ مقدمه، وصّيت منگو به هلاكو، تدابير هلاكو براى تسخير بغداد بيان مى‌شود. اين مباحث كه به طور فشرده در اينجا ذكر شد، به طور كامل و مبسوط در مقدّمه آمده است.
بعد از مقدّمه، حوادث به طور سالشمار با اين مباحث پى‌گيرى مى‌شود.
وزرات ابن علقمى منصوب شدن عطاءملك جوينى به حكومت بغداد و بين النهرين(657 تا 681)، شيوه كارگزارى و زمامدارى ايلخانيان در عراق، ولايات ايلخانيان، بخش‌هاى ادارى عراق، نظام مالياتى مغولان(فرمانروايى ارغون‌خان 683-690)، شورش«بايدو» نوادۀ هلاكوخان بر ارغون خان(694) سياست كلى ايلخانان، وفات هلاكوخان(663) و «سلطنت آياقا خان»، مسيحيّان و يهوديان در دوران فرمانروايى ايلخانيان، مسلمانان در دوران حكمرانى ايلخانيان، به سلطنت رسيدن محمد خدابنده، بعد از وفات غازان‌خان(703) و به دنيا آمدن پسرش ابوسعيد بهادرخان(704)، مرگ سلطان محمد خدابنده(716) و آغاز سلطنت پسرش ابوسعيد بهادرخان(717) و سرانجام در پى درگذشت، ابوسعيد بهادرخان(736) و ايجاد اختلاف بيان نوادگان هولاكو بر سر تاج و تخت، شيخ حسن جلايرى در 738 بر بغداد چيره شده و به حكومت مغولان(ايلخانيان) پايان داد.
از افرادى كه در اين طول زمانى فوت نمودند و شرح حال آنان ذكر شده، مى‌توان از مشهورترين آنها، شيخ خباز زاهد، صرصرى، على بن سنجر ابن سباك، مخرالدين مخرمى، ابن‌طاووس، ابوبكر شيبانى بغدادى، شيخ على واسطى، سراج‌الدين دجيلى، ابوالفداء و ابن فوطى.
در پايان كتاب، از عشاير عراق در دوران حكومت مغول؛ از جمله قبيله طى، خفاجة بنى‌اسد، ربيعه، كعب و... و از حكومت‌هايى كه مجاور اين دولت بوده‌اند، در عراق نام برده شده است و بعد خاتمه قرار گرفته كه در آن از تشكيلات ادارى و حكومتى كه در دوران حكومت مغول بر سرزمين عراق بوقوع پيوسته نتيجه‌گيرى مى‌نمايد.
وضعيّت كتاب
در صفحات پايانى كتاب، فهرست‌هاى اعلام، اقوام، قبائل و طوايف، اماكن و بقاع و فهرست كتب به ترتيب حروف الفباء درج شده است. و بعد از آن فهرست تصاويرى كه در اثر درج شده، آمده است. فهرست مطالب آخرين صفحات اين اثر مى‌باشد.
در متن آنچه نقل شده از كتب مختلف، ارجاعات آنها در پاورقى‌ها مشخص شده است.و بعضى از اعلام كه در متن آمده، تراجم آن در پاورقى براى روشن شدن بيشتر آمده است.
منابع مقاله
دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 10 و 12 دانشنامه جهان اسلام، ج 3.