كفایه منصوری

کفایه منصوری
پدیدآوران	ابن الیاس شیرازی، منصور بن محمد (نويسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس)
عنوان‌های دیگر	کفایه مجاهدیه رساله چوب چین
ناشر	دانشگاه علوم پزشکی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1382 ش
چاپ	1
موضوع	پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14 دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏127‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏8‎‏ک‎‏7‎‏

كفايه منصورى يا «كفايه مجاهديه»، به زبان فارسى، نوشته منصور بن محمد بن احمد بن يوسف بن الياس شيرازى، نواده مولانا جلال‌الدين احمد بن يوسف بن الياس و يكى از نتيجه‌هاى برادر نجم‌الدين محمود الياس، طبيب و فقيه معروف شيراز، كتابى است بسيار ارزشمند و در دو بخش طب نظرى و طب عملى تدوين شده و على‌رغم اختصار، از جامعيت ويژه‌اى برخوردار است.

مؤلف، پس از اشاره به مقام والاى انسان در عالم طبيعت و جايگاه ارزنده علم پزشکى چنين مى‌گويد: «چون اضعف عباد الله و اعجز الناس، منصور بن محمد بن يوسف بن احمد بن الياس، فقيه الناس - احسن الله عواقب داريه و غفر له و لوالديه - بدين علم و مطالعه كتب اين قسم استعمال و اشتغال نموده و به حكم خذ العلم من افواه الرجال، درر فوائد و غرر فرائد از السنه استادان اين فن مى‌ربود... تا مختصرى جامع كه در هر باب اشارتى رفته باشد و... تأليف كند (كفايه منصورى، ص 2 - 3).

ساختار

اين كتاب، مشتمل بر 2 فن است. فن اول، داراى 2 قسم است. قسم اول، مشتمل است بر 4 مقاله كه اولى، شامل 4 باب و بقيه هركدام، داراى 2 بابند. قسم دوم، شامل 5 مقاله است كه به ترتيب مشتملند بر 2، 20، 3، 7 و 4 باب. فن دوم، مشتمل است بر 2 مقاله كه اولى، داراى 7 و دومى، شامل 20 باب است.

بسيارى از ابواب، خود، مشتمل بر چند فصل جداگانه‌اند.

گزارش محتوا

«كفايه منصورى»، از جمله نگاشته‌هاى طبى جامع به زبان فارسى است. در اين اثر، مؤلف با بيانى شيوا و خلاصه، دوره‌اى كامل از طب سنتى، شامل كليات، معالجات، ادويه‌شناسى و قرابادين را به رشته تحرير درآورده است. وى، اثرى مختصر و جامع نگاشته تا براى همه مردم مفيد و سودمند باشد.

ترتيب و تدوين مطالب نگاشته‌شده، ترتيبى منطقى و حساب‌شده است.

اين اثر، على‌رغم اختصار، مورد توجه بسيارى از اطباى بعدى قرار گرفته و اين نشانگر اهميت و جايگاه علمى آن است.

فن اول كتاب، در تبيين دو قسم طب نظرى و عملى است. در بخش طب نظرى، موضوعاتى همچون «اسباب مادى صحت»، «اسباب صورى صحت»، «اسباب فاعلى صحت» و «احوال و اعراض و علامات» مطرح شده است و در بخش طب عملى، از مسائلى مانند «حفظ صحت و معالجات كلى»، «امراض اعضا از سر تا قدم و علاج آن‌ها»، «حميات» و «امراض بدن حيوانات زهردار و دفع ضرر آن‌ها» سخن به ميان آمده است.

فن دوم، در ذكر ادويه و اغذيه و اشربه است و مشتمل بر موضوعاتى از قبيل «طبايع ادويه و تأثير آنها»، «حبوبات»، «لحوم و البان»، «فواكه و شيرينى»، «سبزيجات»، «ادويه»، «رياحين و طيوب» و «داروهاى مركب و كيفيت تركيب آنها» مى‌باشد.

وضعيت كتاب

«كفايه منصورى»، در سال 1206ق (1888م)، در لكهنو، در 252 صفحه چاپ سنگى شده است.

همراه اين اثر، رساله‌اى پيرامون چوب چينى از مؤلفى ناشناس در چهار صفحه چاپ شده است.