طبقات الأطباء و الحكماء

طبقات الأطباء و الحکماء
پدیدآوران	ابن جلجل، سلیمان بن حسان (نويسنده) سید، فواد (محقق)
ناشر	المعهد العلمي الفرنسي للآثار الشرقية
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	1955 م
چاپ	1
موضوع	پزشکان - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکان اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکان یونانی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 فیلسوفان اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 فیلسوفان یونانی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏R‎‏ ‎‏134‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ط‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

طبقات الأطباء و الحكماء، اثر ابوداوود سليمان بن حسان اندلسى، معروف به ابن جلجل است كه آن را در سال 377ق، به زبان عربى تأليف نموده و پيرامون تاريخ حكماء و پزشکان و فيلسوفان از هرمس تا دوران معاصر ابن جلجل مى‌باشد.

ابن جلجل اين كتاب را به درخواست و خواهش يكى از بزرگان اندلس كه چنان‌كه خود اشاره كرده، از امويان و فرزندان خلفاى آن ديار بوده، تدوين كرد و آن را در آغاز سال 377ق، به انجام رسانيد.

اين كتاب، مهم‌ترين اثر ابن جلجل است كه در منابع گوناگون به نام‌هاى مختلف، مانند «اخبار اطباء الاندلس»، «اخبار الاطباء و الفلاسفة» و نيز به‌عنوان كتابى كوچك درباره تاريخ حكماء آمده است، ولى با توجه به آنچه پيش از اين گفته شد، به نظر مى‌رسد كه «طبقات الاطباء و الحكماء» كه ابن ابار از آن ياد كرده، نامی‌باشد كه خود مؤلف برگزيده است.

برخى از محققان احتمال داده‌اند كه اين كتاب، پس از «تاريخ الاطباء» اسحاق بن حنين، كهن‌ترين مجموعه شرح حال پزشکان به زبان عربى است، اما فؤاد سيد لااقل 7 كتاب در اين زمينه قبل از اثر ابن جلجل برشمرده است.

اين كتاب، اگرچه از منابع ابن ابى‌اصيبعه و ديگران بوده است، اما گاه در برخى جاهاى اثر ابن ابى‌اصيبعه، از قول ابن جلجل مطالبى آمده كه در كتاب حاضر طبقات ديده نمى‌شود.

ساختار

كتاب، در 9 طبقه به معرفى 57 تن از پزشکان و فيلسوفان، از هرمس تا روزگار معاصر ابن جلجل مى‌پردازد.

مؤلف، در اين اثر از منابع مختلف مكتوب يونانى و لاتينى و نيز از شنيده‌ها و ديده‌هاى خود بهره جسته است.

مهم‌ترين مآخذ او به‌ويژه در تدوين 5 طبقه نخست، عبارتند از كتاب «الالوف» (در حركات فلك و كواكب)، اثر ابومعشر بلخى، «بخش تاريخ روم» پاولوس اروسيوس كه ابن جلجل از او با نام هُروشْيُش ياد كرده و همان كتابى است كه جزو هداياى امپراطور روم به دربار عبدالرحمان به قرطبه رسيد، كتاب «تاريخ القروانقة» تأليف سفرونيوس، كتاب «ايزيدوروس» اشبيلى، ترجمه «السياسة» ارسطو و...

وى همچنين اطلاعات گران‌بهاى ديگرى در باب پزشکان شرق و غرب جهان اسلام از كسانى چون ابوزكريا يحيى بن مالك بن عايد معروف به العائدى اندلسى، ابن قوطيه و محمد بن عبدون پزشک نقل كرده است.

گزارش محتوا

پنج طبقه نخست، به روميان و يونانيان و اسكندرانيان تعلق دارد و شامل هرامسه ثلاثه، اسقلابيوس، ابولى، بقراط، ديامقوريدوس، افلاطون حكيم، ارسطاطاليس مجذونى، سقراط، ديمقراطيس، بطلميوس، قطون، اقليدس، جالینوس و... است.

طبقه ششم، به حكماى صدر اسلام و مخضرم، همچون حارث بن كلده ثقفى، ابن ابى‌رمثه، ابن ابحر و ماسرجويه پرداخته است.

طبقه هفتم، درباره پزشکان و فيلسوفان جهان اسلام (اعم از مسلمان و غير مسلمان)، مانند بختيشوع، جبريل بن بختيشوع، يوحنا بن ماسويه، يوحنا بن بطريق، حنين بن اسحاق، ابويوسف يعقوب بن اسحاق، ثابت بن قره حرانى و... است.

طبقه هشتم، درباره حكماى غرب جهان اسلام، مانند اسحاق بن عمران، اسحاق بن سليمان اسرائيلى و ابوجعفر احمد بن ابراهيم است.

طبقه نهم، درباره حكماى اندلس، همچون حمدين بن ابا، خالد بن يزيد، ابن ملوكه نصرانى، عمران بن ابى‌عمر، محمد بن فتح طملون، يحيى بن اسحاق، ابوبكر سليمان بن باج، ابن ام البنين و... است.

وضعيت كتاب

كتاب، در 1955م، به كوشش فؤاد سيد در انستيتوى فرانسوى قاهره به چاپ رسيد و بخش آخر آن نيز در 1968م توسط خوان ورنت به اسپانيايى ترجمه و در جلد 5 «سالنامه مطالعات قرون وسطى» به چاپ رسيد.

فهارس كتاب، شامل موارد زير است:

1. اعلام؛
2. اماكن؛
3. اسماء كتب وارده در متن كتاب؛
4. محتويات.

ناشر، مقدمه‌اى در آغاز كتاب، درباره شرح حال ابن جلجل و زندگانى و تأليفاتش نگاشته است.

منابع مقاله

1. متن و مقدمه كتاب؛
2. دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد سوم، ص 243 تا 244.

وابسته‌ها

فهرست کتب خطی پزشکی و داروسازی کتابخانه ظاهریه دمشق

فهرست نسخ طبی خطی موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی

عيون الأنباء في طبقات الأطباء

عيون الأنباء في طبقات الأطباء (خزرجی)

الفهرست (ابن نديم)