المعتمد في الأدوية المفردة

المعتمد في الأدویة المفردة

نام کتاب	المعتمد في الأدویة المفردة
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	دمیاطی، محمود عمر (مصحح) غسانی ترکمانی، ملک مظفر (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏RS‎‏ ‎‏164‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏6‎‏م‎‏6‎‏ ‎‏1379
موضوع	پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14 گیاهان دارویی - متون قدیمی تا قرن 14
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE12626AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى:

«المعتمد فى الادوية المفردة» تاليف على بن رسول تركمانى يمنى (متوفى 694ق) از جمله آثارى است كه در شناخت مفردات مورد استفاده در پزشكى سنتى نگاشته شده است. اين اثر بيش از آنكه تأليفى مستقل باشد گزيده‌اى از چند كتاب ديگر در اين موضوع است. مؤلف در مقدمه كتابش در اين باره مى‌گويد: «همانا من اين كتاب را را از كتب مفصل اختصار نمودم؛ به اين شيوه كه تطويل و اطناب‌ها را به كنارى نهادم و تنها مفرداتى را ذكر كردم كه در دست است و پيدا كردن آن كار چندان سختى نيست.»

در نگارش اين اثر از كتاب حكيم فاضل عبدالله بن بيطار مغربى معروف به الجامع لقوى الادويه و الاغذييه استفاده نموده است و علامت اختصارى «ع» را براى آن برگزيده است. همچنين از كتاب منهاج تأليف ابن جزله با علامت اختصارى «ج» و كتاب حكيم ابو الفضل حسن بن ابراهيم تفليسى با علامت «ف» و كتاب ابدال زهراوى با علامت «ز» و كتاب ابدال احمد بن خالد بن جزار بهره برده است.

با اين حال نگاهى به مطلب نشان مى‌دهد كه وى علاوه بر اختصار اين منابع، خود نيز مطالبى بر كتاب افزوده است؛ از جمله مى‌توان به نگاشته او درباره آطريلال و آرغيس مراجعه كرد تا صدق اين مدعا روشن شود.

ساختار:

كتاب با شرح حال مصنف و يك مقدمه به قلم او آغاز شده است. پس از آن مفردات بر اساس حروف الفبا تدوين يافته است. مؤلف در ابتدا عنوان مفرد مورد نظر را مى‌نويسد. آنگاه بر اساس منابعى كه در مقدمه معرفى كرده ماهيت خواص و طبيعت آن را مى‌نويسد و در آخر بدل يا بدل‌هاى آن را نام مى‌برد.

گزارش محتوا:

نويسنده كتاب، طبيب و يا پزشكى صاحب تجربه نيست از اين‌رو چيز چندانى از خود نمى‌نويسد، بلكه وى با طب و گياه‌شناسى آشناست و اين آشنايى از سويى و از سوى ديگر علاقه شخصى مؤلف باعث شكل‌گيرى اين اثر شده است.

البته آنچه گفتيم چيزى از ارزش اين اثر نمى‌كاهد چرا كه اولاً ذوق و سليقه مؤلف و نيز آشنايى او سبب شده آنچه وى گردآورى كرده اثرى قابل استفاده براى بسيارى حتى پزشكان صاحب تجربه شود. ثانياً بعضى از منابع كه مؤلف از آنها نقل كرده مثل كتاب الابدال زهراوى و يا ابدال ابن جزار امروزه چندان در دسترس بسيارى نيست و در حقيقت اين اثر سبب شده كه تحقيقات پزشكان پيشين به فراموشى سپرده نشود.

مزيت ديگر اين اثر شيوه اختصار آن است. در توضيح اين شيوه بايد بگوييم كه اگر كسى به كتب دواشناسى طب سنتى از جمله جامع ابن بيطار مراجعه كند درمى‌يابد كه نيمى بلكه بيش از نيمى از آنچه در اين كتب آمده يا امروزه در هيچ منبعى يافت نمى‌شود و يا دسترسى به آن بسيار مشكل است. علاوه بر آن گاه مطالبى در اين كتب آمده كه به افسانه و خرافه بيشتر شبيه است تا مطلب علمى، از اين‌رو بسيارى از اين كتاب‌ها چندان مورد توجه قرار نمى‌گيرند و يا باعث سردرگمى خواننده مبتدى مى‌شوند. بنابراين پالايش آنها و البته توسط شخصى آشنا و مطلع، كارى لازم و ضرورى به نظر مى‌رسد كه مؤلف در اين اثر آن را پى‌گيرى كرده است.

وضعيت كتاب:

پاورقى‌هاى اين اثر كه برگرفته از كتاب‌هاى ادويه‌شناسى است بيشتر به تكميل يا توضيح مطالب مؤلف اختصاص دارد. در آخر اين اثر نيز فهرستى در تفسير بعضى از ادويه و فهرست مطالب آمده است.

منابع مقاله:

مقدمه و متن كتاب