تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج)

تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج)
پدیدآوران	آیت‌اللهی، محمدتقی (مترجم) حسین، جاسم (نويسنده)
ناشر	امير کبير
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1385 ش
چاپ	3
موضوع	محمد بن حسن(عج)، امام دوازدهم، 255ق. - مهدویت
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏224‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏5‎‏ت‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تاريخ سياسى غيبت امام دوازدهم(عج)، ترجمه‌اى است فارسى به قلم سيد محمدتقى آيت‌اللهى از اثر عربى حسين جاسم.

اين كتاب پژوهشى است تحليلى و مستند به منابع كهن شيعى در بررسى زمينه‌هاى تاريخى و محيطى غيبت صغراى امام زمان(عج).

اين اثر در واقع مكمل كتاب «تشيع در مسير تاريخ» است كه تحليلى بر علل و موجبات پيدايش تشيع و سير تكوين آن در اسلام مى‌باشد.

ارائه تصوير روشنى از سازمان مخفى وكالت كه با پيروانى در سراسر جهان اسلام، با اعتقاد به امامت معصوم(ع)، قادر به حفظ تماميت اسلام از گزند رويدادهاى روزگار شده‌اند، باعث اهميت كتاب شده است.

اين كتاب، بى‌ترديد از كامل‌ترين آثار مرجع در زمينه غيبت امام زمان(عج) بشمار مى‌رود.

ساختار

كتاب با دو مقدمه از مترجم، ديباچه‌اى از بخش مطالعات اسلامى دانشگاه ادينبورگ و يك مقدمه از مؤلف، آغاز شده و مطالب كه كوششى است تا زمينه‌هاى تاريخى و محيطى غيبت امام دوازدهم(ع) را بررسى كند، در هفت فصل، ارائه گرديده است.

در ارائه مباحث، از آثار تاريخى، جغرافيايى و كتب حديثى فراوانى استفاده شده كه قبل از استفاده از هريك، با روش انتقادى، مورد بررسى قرار گرفته‌اند.نويسنده با استفاده از مآخذ قديمى، نادر و غير مشهور تشيع، مطالعه‌اى تفصيلى و جامع در نهضت شيعه اماميه و زمينه‌هاى تاريخى كه به غيبت امام منجر شد، از زمان امام صادق(ع) تا آخر غيبت صغراى امام دوازدهم(ع)، انجام داده و با ذكر كليه متون مشهور و متقن، شواهد مربوط به غيبت امام دوازهم را ارائه و قائميت حضرتش را اثبات كرده است.

گزارش محتوا

دو مقدمه مترجم، نكاتى را درباره كتاب و نويسنده آن، بيان كرده و ديباچه با اشاره به اينكه غيبت كبراى امام دوازدهم، جنبه اعتقادى دينى داشته و همچون ديگر اعتقادات مهم مذهبى، موضوعى نيست كه دانشمندان قادر به اثبات يا نفى آن باشند، به ذكر نكاتى پيرامون كتاب پرداخته است.

مؤلف در مقدمه خود، با تفكيك نگاه تاريخى از اعتقادى و بيان اهميت نگاه اعتقادى، به معرفى و بررسى مآخذ و منابع تاريخ عصر غيبت پرداخته است.

وى منابع را به سه بخش زير تقسيم كرده و هريك را جداگانه بررسى كرده است:

1. كتبى كه در موضوع غيبت نوشته شده است؛
2. كتب رجالى؛
3. كتب تاريخ عمومى.

در فصل اول، نويسنده نقش احاديث ائمه(ع) در غيبت امام دوازدهم(عج) را بررسى كرده است.

او ابتدا، واژه مهدى را ريشه‌يابى كرده و پس از بررسى غيبت حضرت مهدى(عج) در قرآن، بيان مى‌دارد كه تفاسير شيعه، به بسيارى از آيات، به‌عنوان مظهرى از نقش قائم و غيبت او مى‌نگرند.

وى، احاديثى را كه مربوط به امام دوازدهم(عج) و غيبت آن حضرت مى‌باشد، بررسى مى‌كند و معتقد است رقابت سياسى موجود در ميان مسلمين، افرادى را تشجيع مى‌كرد تا از اين اميد بزرگ، سوء استفاده كنند و احاديث نبوى را به نفع خود منحرف سازند.

در فصل دوم، نقش امامان در فعاليت‌هاى مخفى و تأثير آن بر تكامل تدريجى غيبت بررسى شده است.

نويسنده، معتقد است از شهادت امام حسين(ع) به بعد، امامان شيعه(ع) سياستى كم‌وبيش انفعالى نسبت به خلفاى حاكم دنبال كردند؛ اما او اين امر را هرگز بدان معنى نمى‌داند كه ائمه(ع) حقوق امويان يا عباسيان را به خلافت، پذيرفته باشند، بلكه آنان معتقد بودند كه چون اين خاندان با ابزار طبيعى به قدرت رسيده‌اند، سقوط ايشان نيز با اراده خداوند خواهد بود.

مؤلف، وادار شدن ائمه(ع) به تشكيل و گسترش سازمان مخفى وكالت را معلول اقامت اجبارى آنان در پايتخت و تحت نظر قرار گرفتن ايشان توسط حكام دانسته است.

در فصل سوم، ديدگاه‌هاى اماميه در رابطه با امام غائب، انشعابات اماميه و ولادت آن حضرت بررسى شده است.

نويسنده، معتقد است، فرقه‌هاى اماميه را در طول دوران شش امام آخر(ع)، از انشعاباتى كه پس از رحلت هريك از آن‌ها روى مى‌داد، مى‌توان مشخص كرد.

به نظر وى، ارائه دعاوى عمده اين فرق در مورد درك مفهوم روشنى از امامت از اهميت شايانى برخوردار است و لذا مبناى مباحث كلامى و حديثى مورد استفاده در ادعاهاى پنج فرقه واقفيه، جعفريه، محمديه، قطعيه وانقطاع امامت را مورد بررسى و مطالعه قرار داده است.

بازتاب فعاليت‌هاى مخفى امام دوازدهم(عج) در اقدامات سفيران آن حضرت، در فصل چهارم مورد بررسى قرار گرفته است.

نويسنده، پس از بررسى اجمالى وكالت قبل از امام دوازدهم(عج)، وظايف اصلى وكالت را برشمرده و بر اين باور است كه موقعيت ممتاز نخستين سفير و رهبرى سازمان وكالت در زمان امام دهم و يازدهم(ع)، برجستگان اماميه، از اعضاى سازمان را قانع كرد كه امام دوازدهم(عج) در پرده غيبت به سر برده و آنان را متقاعد ساخت كه خود، نماينده راستين حضرت است؛ بدون اينكه او را مورد سؤال قرار دهند و معجزه يا حجتى از وى خواستار باشند.

در فصل پنجم، به فعاليت‌هاى مخفى دومين سفير و انگيزه‌هاى افرادى كه منكر وكالت وى شدند، پرداخته شده است.

نويسنده در اين فصل، تأثير فعاليت‌هاى انقلابى ساير گروه‌هاى شيعه بر نگرش عباسيان نسبت به امام(عج) را بررسى كرده و عواملى كه باعث تيره شدن روابط عباسيان با اماميه مى‌شود را برمى‌شمارد؛ مثل قيام زنگيان يا كشف فعاليت‌هاى زيرزمينى گروه‌هاى اسماعيليه و قرامطه.

نويسنده در فصل ششم، ابتدا به معرفى نوبختى و فعاليت‌هاى او در دوران سفير دوم پرداخته و سپس، نحوه‌ى انتصاب او را بدين‌گونه بيان كرده است كه سفير دوم در بستر مرگ، ابن روح نوبختى را با بيان اين مطلب كه امام(عج) دستور فرموده‌اند، منصوب كرد.

در ادامه، به فعاليت‌ها و اقدامات ابن روح اشاره شده و اينكه وى به‌صورت تقيه و با هشيارى كامل، وظايف محوله را به‌نحو احسن پيگيرى مى‌كرده است.

آخرين فصل، به زندگى و فعاليت‌هاى آخرين سفير و حوادث ابتداى غيبت كبرى مى‌پردازد. به گفته نويسنده، چون دوران سفارت وى كوتاه بود، تغييرات قابل ملاحظه‌اى در روابط او با وكلا نمى‌توانست، پديد آيد.

نويسنده در ادامه، به نگرش فضلاى اماميه نسبت به غيبت كبرى پرداخته و از اين دوران به دوران «حيرت و امتحان» ياد كرده است.

در پايان، عواملى كه باعث گسترش نقش علما و فقها، پس از غيبت كبرى مى‌شود، توضيح داده شده است.

نگاهى به ترجمه

كتاب با قلمى نسبتا روان و شيوا توسط سيد محمدتقى آيت‌اللهى به فارسى ترجمه شده است.

به اعتراف مترجم، التزام وى به حفظ امانت و عدم دخل و تصرف در مطالب، گاه سلاست و روانى ترجمه را تحت‌الشعاع قرار داده و وى، از هرگونه اظهار نظر، حتى به‌صورت توضيح و پاورقى خوددارى كرده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتدا و كتاب‌نامه مآخذ مورد استفاده مؤلف و فهرست اختصارات به‌كاررفته در ياددشت‌ها و كتاب‌نامه، در انتهاى كتاب آمده است.

مطالبى كه نياز به توضيح داشته است، توسط اعداد داخل كروشه مشخص گرديده و در پايان هر فصل، با عنوان يادداشت‌ها، توسط مؤلف ذكر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. پارسا با مشاركت بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج) و انتشارات مسجد جمكران (1388)، «امام مهدى(عج) در آينه قلم كارنامه منابع پيرامون امام مهدى(ع) و مهدويت»، قم، مؤسسه اطلاع‌رسانى اسلامى مرجع، ج1، ص647.