علوم البلاغة؛ البيان و المعاني و البديع

علوم البلاغة، الـبیان و المعاني و البدیع
پدیدآوران	مراغی، احمد مصطفی (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	الـبیان و المعانی و البدیع
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1422 ق
چاپ	4
شابک	‎2-7451-1097-7
موضوع	زبان عربی - بدیع زبان عربی - معانی و بیان
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏PJA‎‏ ‎‏2028‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏ع‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

علوم البلاغة، البيان و المعاني و البديع، اثر احمد مصطفى المراغى، مشتمل بر تعريف و بيان اغراض و اهداف و مباحث هريك از علوم بيان، معانى و بديع مى‌باشد كه به زبان عربى نوشته شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در سه بخش و يك خاتمه و هر بخش در چندين باب تنظيم شده است.

نويسنده در ابتدا، به علم معانى و پس از آن به علم بيان و بديع پرداخته است. وى در هر قسمت، ابتدا به تعريف لغوى و اصطلاحى هر علم اهتمام نهاده و ضمن تشرح فوايد و اغراض آن، از شواهد قرآنى و شعرى براى فهم بهتر مطالب، استفاده كرده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ابتدا گوشه‌هايى از تاريخ علوم بيان و بلاغت ذكر و سپس، حقيقت فصاحت و بلاغت، از لحاظ لغوى و اصطلاحى، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است

بخش اول كه داراى يازده باب مى‌باشد، به علم معانى اختصاص يافته است. علم معانى، آگاهى يافتن به قواعدى است كه به وسيله آن‌ها، كيفيت مطابقت كلام با مقتضاى حال شناخته مى‌شود و به كمك آن، صيانت از خطا در تأديه معناى مراد، حاصل مى‌گردد. در اين علم، اسبابى كه انگيزه تقديم يا تأخير، حذف و ذكر، ايجاز و اطناب، فصل و وصل و... مى‌گردد، شناخته مى‌شود؛ به‌عنوان مثال به‌وسيله اين علم به اين آگاهى مى‌رسيم كه براى افاده ثبات با توجه به‌اقتضاى مقام بايد از جمله اسميه، استفاده كرد يا در هنگام مدح و تمجيد سخن را به درازا كشيد

از جمله مباحثى كه در اين بخش، مطرح گرديده، عبارت است از: خبر؛ انشاء؛ ذكر؛ حذف؛ تقديم؛ تعريف؛ تنكير؛ تقييد؛ خروج از مقتضاى ظاهر؛ قصر؛ فصل و وصل؛ ايجاز، اطناب و مساوات.

بخش دوم، داراى سه باب بوده و در آن از علم بيان سخن رفته است. بيان در لغت، به معنى كشف و ايضاح بوده و در اصطلاح، علمى است كه به‌واسطه شناخت آن، مى‌توان يك معنى را به‌صورت‌هاى مختلف (كه برخى دلالتشان روشن‌تر از برخى ديگر است) و هركدام هم با مقتضاى حال سازگارند، ابراز كرد

باب اول اين بخش، در مورد تشبيه بوده و پس از شرح حقيقت و فوايد تشبيه، به امور زير پرداخته شده است: طرفين تشبيه و تقسيم تشبيه به اعتبار طرفين آن به ملفوف و مفروق و تسويه و جمع؛ وجه شبه و تقسيم تشبيه به اعتبار وجه به تمثيل و غير آن، مجمل و مفصل و قريب مبتذل و بعيد غريب؛ ادوات تشبيه؛ غرض از تشبيه و تقسيم تشبيه به اعتبار غرض

باب دوم به حقيقت و مجاز اختصاص يافته و پس از تعريف هريك، امور زير بررسى شده است: اقسام حقيقت و مجاز؛ استعاره و جايگاه آن در بلاغت؛ مجاز لغوى و عقلى؛ قرينه استعاره؛ تقسيم استعاره به عناديه و وفاقيه؛ تقسيم استعاره به اعتبار جامع به عاميه و خاصيه و...

باب سوم، پيرامون كنايه مى‌باشد كه از جمله مباحث مطرح‌شده در آن، مى‌توان به موارد زير اشاره نمود: اقسام كنيه از حيث مكنى‌عنه و وسائط و حسن كنايه و قبح آن

در بخش سوم، علم بديع مورد بحث قرار گرفته است. در اين بخش، در دو قسمت، انواع محسنات معنويه و لفظيه، معرفى شده است. برخى از اين محسنات عبارتند از: مقابله؛ مراعات نظير؛ تشابه اطراف؛ مشاكله؛ مزاوجه؛ عكس؛ رجوع؛ توريه؛ استخدام؛ لف و نشر؛ جمع؛ تقسيم؛ تجريد؛ تفريع؛ جناس؛ موازنه؛ قلب؛ تشريع و...

در خاتمه، به سرقات شعريه و مسائل مربوط به آن، پرداخته شده است

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.

در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، به توضيح برخى از كلمات و عبارات متن پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.