الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربية

الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة

نام کتاب	الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة
نام‎های دیگر کتاب	مقدم الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه صحاح اللغه
پدیدآورندگان	عطار، احمد عبدالغفور (محقق) جوهری، اسماعیل بن حماد (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6620‎‏ ‎‏/‎‏ج‎‏9‎‏ص‎‏3‎‏ ‎‏1368
موضوع	جوهری، اسماعیل بن حماد، - 393ق. الصحاح اللغه - نقد و تفسیر زبان عربی - واژه نامه نویسی زبان عربی - واژه‌نامه‎ها واژه نامه نویسان عربی - کشورهای عربی
ناشر	دار العلم للملايين
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1404 ق یا 1984 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE11813AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربية) اثر اسماعيل بن حماد جوهرى فارابى، از مهم‌ترين معاجم زبان عربى كه در شش جلد منتشر شده است. مؤلف، كتابش را به ابومنصور عبدالرحيم بن محمد بيشكى تقديم كرده است.كتاب در شش جلد منتشر شده است.

ساختار

در ابتداى اثر چند مقدمه به قلم محقق كتاب‌احمد عبدالغفور عطار و عباس محمود العقاد آمده است. مؤلف، مبدع سبك جديدى در تدوين معاجم لغت مى‌باشد بدين‌صورت كه معجم، برابر تعداد حروف الفباء، به 28 باب تقسيم شده و هر باب حاوى كلماتى است كه لام الفعل آنها همان حرف است؛ آن‌گاه در هر باب به تعداد حروف هجا، بر مبناى فاء الفعل، فصول ذكر شده‌اند و هر فصل نشان دهنده كلماتى است كه در ذيل آن باب، فاء الفعلشان همان حرف خواهد بود و در چينش كلمات ذيل هر فصل، محوريت با عين الفعل مى‌باشد و آن نيز به ترتيب حروف الفبا از آغاز تا پايان خواهد بود بدين ترتيب كلمات رباعى و خماسى بعد از ثلاثى قرار مى‌گيرند.

گزارش محتوا

مقدمه مفصلى در ابتداى كتاب به قلم عباس محمود العقاد نوشته شده است كه حاوى مطالب ارزشمندى درباره تاريخچه علم لغت، منابع آن، مكاتب علم لغت و نيز اطلاعات مفيدى درباره كتاب صحاح جوهرى است.

جلد اول حاوى ترجمه لغاتى است كه لام الفعل آنها الف، باء، تاء، ثاء، جيم، حاء و خاء است.

در ساير مجلدات كتاب نيز به‌ترتيب واژگان تعدادى از حروف ذكر شده است.

نويسنده در كتاب خود به طور فراوان به اشعار شعراى عرب، اقوال پيامبر(ص) و صحابه، و همچنين به اقوال بسيارى از علماى نحو و لغت استناد كرده است.

ذكر اين نكته نيز لازم است كه با مراجعه به كتاب مى‌توان سختى استفاده از اين كتاب را دريافت و مى‌توان گفت كار او با همه ظرافت و دقتش داراى يك پيچيدگى خاص مى‌باشد.

سيوطى اين كتاب را دقيق‌ترين كتاب عرب مى‌داند؛ لذا مورد اهتمام زياد واقع شده است و عده‌اى از علماء لغت آن را تلخيص كرده‌اند. آثارى مانند «مختار الصحاح» و «نجد الفلاح» از آن جلمه‌اند. همچنين اين معجم بارها تصحيح و چاپ شده است. در سال 1974م فردى به نام نديم مرعشلى و اسامه مرعشلى ترتيب كتاب را از سبك اصلى خود خارج كرده و به شيوه الفبائى و با توجه به ريشه اصلى كلمه (و ترتيب فاء الفعل، عين الفعل و سپس لام الفعل كلمه تغيير دادند) همچنين شروح و شواهد و مباحث اضافى را حذف كردند تا با اين كار يكى از بهترين منابع زبان عرب را در بهترين سطح، به مخاطبين عرضه كنند.

بعضى از علماى لغت مانند فيروز آبادى در «القاموس المحيط» و خليل بن ايبك صفدى در كتابى به نام «نفوذ السهم فيما وقع للجوهرى في الوهم» به جوهرى تاخته و او را متهم به غلطگويى كرده‌اند. البته بعضى منشأ اغلاط موجود در «صحاح» را اين مى‌دانند كه جوهرى خود نتوانست «صحاح» را قبل از مرگش كامل كند و فقط تا باب ضاد كامل كرده بود كه به بيمارى وسوسه مبتلا شد و خود را از بام مسجد جامع نيشابور به پايين انداخت و بقيه كار كتاب را كه تنظيم دست نوشته‌هاى جوهرى بود شاگردش ابواسحاق ابراهيم بن صالح وراق ادامه داد و در چند موضع غلطهاى فاحشى مرتكب شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب

پیوندها

مطالعه کتاب الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور