جبل عامل في التاريخ

جبل عامل في التاريخ

نام کتاب	جبل عامل في التاريخ
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	فقيه، محمدتقي (نويسنده)
زبان	عربي
کد کنگره
موضوع
ناشر	دار الأضواء
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	مجلد1: 1986م , 1406ق ,
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE40313AUTOMATIONCODE

معرفی اجمالی

جبل عامل في التاريخ اثر محمدتقی فقیه، کتابی است درباره اوضاع جغرافیایی و تاریخ جبل عامل به زبان عربی نوشته شده است.

جبل عامل، نام سرزمینی است در جنوب شام که «جبل الجلیل» نیز نامیده شده است. «لبنان جنوبی»، «لبنان صغیر» و «الجنوب» از دیگر اسامی هستند که جبل عامل بدان نامیده شده‌اند.

اهمیت کتاب

اثر حاضر، اولین کتابی است که در این موضوع به رشته تحریر درآمده است.

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دو قسمت، تنظیم شده است. در قسمت اول موقعیت جغرافیایی و اهمیت آن، حیات مذهبی و سیاسی آنجا و وقایعی که در قرن‌های دهم تا چهاردهم اتفاق افتاده مورد نظر نویسنده بوده است و در قسمت دوم به زندگینامه برخی از پیشوایان و فرماندهان آن مکان اختصاص یافته است.

گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه، ضمن اشاره به روش خود در تدوین و نگارش کتاب، به بیان این نکته پرداخته که علت اهتمام وی به تاریخ جبل عامل و تجدید چاپ آن پس از سالیان دراز، دو امر بوده است؛ اول آنکه این کتاب از اولین مصادر و منابعی است که به تاریخ جبل عامل پرداخته و از استوارترین آن‌ها است و دوم اینکه منابع مورد استفاده مؤلف روشن و مشخص شده است و این خود به‌تنهایی کار بزرگ و با ارزشی به‌حساب می‌آید.

مطالب و موضوعاتی که نویسنده در کتاب به دنبال طرح و معرفی آن‌ها است، عبارتند از:

1. علمای، ادبا، زعما و سایر بزرگان و شخصیت‌های برجسته جبل عامل از خانواده‌ها و بیوتات معروف آن.
2. روستاها و آبادی‌های قدیم و جدید جبل و حتی آن‌هایی خراب شده و از بین رفته‌اند و عدد سکان، مساجد، نفوس و خانواده‌هایی که در آن‌ها زندگی می‌کنند.
3. هجرت کنندگان به همراه اشاره به تاریخ، اسباب، تطور و فواید هجرت.
4. جمعیت‌ها و گروه‌های عمومی یا ویژه به اسم قریه، خانواده، کتب، مجلات، باشگاه، درمانگاه و امثال آن از مواردی که مهاجران و افراد را در کنار یکدیگر جمع می‌کند.
5. وضعیت اقتصادی جبل عامل و نحوه تطور و تکامل و تغییرات آن در طی سه قرن اخیر و تشریح اوضاع کشاورزی قدیم و جدید آن و....

نویسنده جبل عامل را چشمه جوشان مواهب فراوانی دانسته که در زمینی حاصلخیز قرار گرفته است. به اعتقاد وی، این سرزمین، به‌وسیله مواهبی غیر اکتسابی از جمله خلوص خاک، پاکی آب و لطافت هوا از سایر نقاط، ممتاز شده است.

در ابتدای کتاب، به تشریح اوضاع جغرافیایی جبل عامل پرداخته شده است و سپس قلعه‌ها و دژ‌های آن، معرفی شده‌اند. قلعه‌های ذکر شده برای جبل عامل عبارتند از «الشقیف» (مهم‌ترین و مستحکم‌ترین قلعه جبل عامل که در نزدیکی ارنون واقع شده و محل سکونت حکام و فرمانروایان شقیف بود)، «تبنین» (ساخته هیوسنت یکی از فرماندهان صلیبی بعد از قرن پنجم هجری)، «هونین» (از بناهای دوران صلیبی و مقر شیخ قبلان آل صغیر)، «دوبیه» (از بناهای دوران صلیبی و مقر مراد النصار) و قلعه «قلاویه» (از بناهای قرن اخیر به دست امرای مسلمان).

در ادامه ضمن معرفی موقعیت و ویژگی‌های رودخانه‌های مهم جبل عامل که عبارتند از لیطانی و زهرانی و توضیح مذهب ساکنین جبل عامل، به بررسی وضعیت تشیع در جبل عامل و چگونگی افتاء و قضاوت نزد شیعه و نیز در جبل عامل پرداخته شده است.

نام‌گذاری جبل عامل به شهر بشارت؛ اهمیت جبل عامل در تاریخ؛ اوضاع سیاسی جبل عامل؛ جبل عامل در قرون دهم تا سیزدهم هجری؛ سیاست مقاومتی در برابر اقدامات خراب کارانه در خلال سال‌های 1775- 1785م و حوادث سال 1329ق، از جمله موضوعات مطرح شده در این قسمت است.

در قسمت دوم، به معرفی برخی از زعما و مشاهیر جبل عامل پرداخته شده است که عبارتند از ابوزعماء علی الصغیر وائلی سالمی عاملی؛ شیخ احمد بن علی الصغیر؛ نصار الاحمد؛ آن منکر؛ شیخ ناصیف النصار؛ شیخ محمود النصار معروف به ابی حمد؛ محمد البک بن ابوحمد محمود النصار و علی بک اسعد محمد بک اسعد خلیل.

در انتهای کتاب، به بررسی و معرفی مصادر مربوط به تاریخ جبل عامل پرداخته شده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.

در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

أمل الآمل في علماء جبل عامل