كتاب الرجال: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه‌ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> بندانگشتی|كتاب الرجال {| class="wikitable aboutBookTable" style="...» ایجاد کرد)
     
    (لینک درون متنی)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class="wikiInfo">
    [[پرونده:NUR18184J1.jpg|بندانگشتی|كتاب الرجال]]
    [[پرونده:NUR18184J1.jpg|بندانگشتی|كتاب الرجال]]
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    |+ |
    |+  
    |-
    |-
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|كتاب الرجال
    ! نام کتاب!! data-type="bookName" |كتاب الرجال
    |-
    |-
    |نام های دیگر کتاب  
    |نام های دیگر کتاب  
    |data-type='otherBookNames'|
    | data-type="otherBookNames" |
    |-
    |-
    |پدیدآورندگان  
    |پدیدآورندگان  
    |data-type='authors'|[[تقي‌الدين حلي، حسن بن علي]] (نويسنده)
    | data-type="authors" |[[تقی‌الدین حلی، حسن بن علی]](نويسنده)


    [[بحر العلوم، محمد صادق]] (محقق)
    [[بحر العلوم، محمد صادق]] (محقق)
    خط ۱۶: خط ۱۶:
    |-
    |-
    |زبان  
    |زبان  
    |data-type='language'|عربي
    | data-type="language" |عربي
    |-
    |-
    |کد کنگره  
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏ت‎‏7‎‏ر‎‏3  
    | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏ت‎‏7‎‏ر‎‏3  
    |-
    |-
    |موضوع  
    |موضوع  
    |data-type='subject'|حديث - علم الرجال  
    | data-type="subject" |حديث - علم الرجال  


    صحابه  
    صحابه  
    خط ۲۹: خط ۲۹:
    |-
    |-
    |ناشر  
    |ناشر  
    |data-type='publisher'|الشريف الرضي  
    | data-type="publisher" |الشريف الرضي  
    |-
    |-
    |مکان نشر  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'| ايران - قم
    | data-type="publishPlace" | ايران - قم
    |-
    |-
    ||سال نشر  
    ||سال نشر  
    |ata-type='publishYear'|مجلد1: 1393ق ,   
    | ata-type="publishYear" |مجلد1: 1393ق ,   
    |-class='articleCode'
    |- class="articleCode"


    |کد اتوماسیون  
    |کد اتوماسیون  
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE18184AUTOMATIONCODE
    | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE18184AUTOMATIONCODE
    |}
    |}
    </div>
    </div>
    '''كتاب الرجال'''، اثر تقی‎الدین حسن بن علی بن داود حلی (متوفی بعد 707ق)، با تحقیق سید محمدصادق آل بحرالعلوم، کتابی است در علم رجال و معرفى راویان احادیث ائمه(ع) و بیان اعتبار و عدم اعتبار آن‎ها که به زبان عربی نوشته شده است.
    '''كتاب الرجال'''، اثر [[تقی‌الدین حلی، حسن بن علی|تقی‎الدین حسن بن علی بن داود حلی]] (متوفی بعد 707ق)، با تحقیق سید محمدصادق آل بحرالعلوم، کتابی است در علم رجال و معرفى راویان احادیث ائمه(ع) و بیان اعتبار و عدم اعتبار آن‎ها که به زبان عربی نوشته شده است.


    این اثر، از کتاب‎هاى رجالى معتبر شیعه در آغاز قرن هشتم هجرى بشمار مى‎آید و با توجه به نسخه‎ها و منابع معتبرى که در اختیار مؤلف این کتاب بوده، از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار شده است<ref>ر.ک: راسخون</ref>.
    این اثر، از کتاب‎هاى رجالى معتبر شیعه در آغاز قرن هشتم هجرى بشمار مى‎آید و با توجه به نسخه‎ها و منابع معتبرى که در اختیار مؤلف این کتاب بوده، از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار شده است<ref>ر.ک: راسخون</ref>.


    ابن داود در مقدمه کتاب درباره انگیزه خود از نگارش مى‎فرماید: هنگامى که من به اصول فتاواى فقهى و فروع نظرى آن نگریستم و سعى بر نجات از تقلید و پیروى از فتاواى نقل‎شده نمودم، دیدم که راهى به‎جز بررسى روایات ائمه هدى(ع) نیست و آن‎هم ممکن نیست، مگر با استفاده صحیح از قواعد اصولى و توجه به نظریات اصحاب و فتاواى فرعى آن‎ها، تا بتوان راهى صحیح و موافق با حق را برگزید و مخالف آن را رها ساخت و این مهم امکان ندارد، مگر با شناخت علم رجال و تحقیق در احوال روات احادیث؛ لذا این مختصر را که حاوی گزیده کتاب رجال شیخ ابوجعفر و فهرست وی و تحقیقات کشی و نجاشی و... است، تصنیف نمودم<ref>ر.ک: همان؛ مقدمه مؤلف، ص25</ref>.
    [[تقی‌الدین حلی، حسن بن علی|ابن داود]] در مقدمه کتاب درباره انگیزه خود از نگارش مى‎فرماید: هنگامى که من به اصول فتاواى فقهى و فروع نظرى آن نگریستم و سعى بر نجات از تقلید و پیروى از فتاواى نقل‎شده نمودم، دیدم که راهى به‎جز بررسى روایات ائمه هدى(ع) نیست و آن‎هم ممکن نیست، مگر با استفاده صحیح از قواعد اصولى و توجه به نظریات اصحاب و فتاواى فرعى آن‎ها، تا بتوان راهى صحیح و موافق با حق را برگزید و مخالف آن را رها ساخت و این مهم امکان ندارد، مگر با شناخت علم رجال و تحقیق در احوال روات احادیث؛ لذا این مختصر را که حاوی گزیده کتاب [[رجال الطوسي|رجال شیخ ابوجعفر]] و [[الفهرست (طوسی)|فهرست]] وی و تحقیقات کشی و نجاشی و... است، تصنیف نمودم<ref>ر.ک: همان؛ مقدمه مؤلف، ص25</ref>.


    شهید ثانى درباره این کتاب مى‎فرماید: «کتاب رجال ابن داود، از تألیفات مهم و از تحقیقات ارزشمند ایشان بشمار مى‎آید. وی در این کتاب، شیوه‎ای نو و ابتکاری را به کار گرفته که تا آن زمان میان اصحاب سابقه نداشته است. هرکس آن کتاب را مطالعه نماید بر ارزش و اعتبار و عظمت مؤلف آن آگاهى خواهد یافت»<ref>ر.ک: راسخون</ref>.
    [[شهید ثانی، زین‌الدین بن علی|شهید ثانى]] درباره این کتاب مى‎فرماید: «کتاب رجال ابن داود، از تألیفات مهم و از تحقیقات ارزشمند ایشان بشمار مى‎آید. وی در این کتاب، شیوه‎ای نو و ابتکاری را به کار گرفته که تا آن زمان میان اصحاب سابقه نداشته است. هرکس آن کتاب را مطالعه نماید بر ارزش و اعتبار و عظمت مؤلف آن آگاهى خواهد یافت»<ref>ر.ک: راسخون</ref>.


    شیخ حر عاملى نیز در کتاب «أمل الآمل» درباره این کتاب مى‎فرماید: «ابن داود، تمام کتاب‎هاى رجالى قدما که به دستش رسیده را در کتاب آورده و مستند خود قرار داده است. ابن داود علاوه بر ترتیبى زیبا و تهذیبى جالب، مطالب آن کتاب‎ها را نیز آورده است<ref>ر.ک: همان</ref>.
    [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملى]] نیز در کتاب «[[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]]» درباره این کتاب مى‎فرماید: «ابن داود، تمام کتاب‎هاى رجالى قدما که به دستش رسیده را در کتاب آورده و مستند خود قرار داده است. [[تقی‌الدین حلی، حسن بن علی|ابن داود]] علاوه بر ترتیبى زیبا و تهذیبى جالب، مطالب آن کتاب‎ها را نیز آورده است<ref>ر.ک: همان</ref>.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دو بخش، سامان یافته است: بخش اول، در ممدوحین و رواتى که موثق و معتبر شناخته شده‎اند و بخش دوم، در رواتى که ضعیف و غیر معتبر شناخته شده‎اند.
    کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دو بخش، سامان یافته است: بخش اول، در ممدوحین و رواتى که موثق و معتبر شناخته شده‎اند و بخش دوم، در رواتى که ضعیف و غیر معتبر شناخته شده‎اند.


    ابن داود در این کتاب، با شیوه‎اى نو و ابتکارى در ترتیب روات و بیان آدرس مستند خود به‎صورت رمز، مجموعه‎اى ارزشمند و گران‎بها را به وجود آورده است. وی تمام اسامى را به‎ترتیب حروف الفبا آورده و این ترتیب را تا آخر حروف هر اسمى رعایت کرده است. این شیوه تا آن زمان میان علما بى‎سابقه بوده و ابن داود اولین رجالى است که ترتیب کتاب رجال خود را به این شکل آورده است. وى در این کتاب فقط نام شخصیت‎هاى قبل از شیخ طوسى را آورده و کمتر به متأخرین از ایشان اشاره دارد»<ref>ر.ک: همان</ref>.
    [[تقی‌الدین حلی، حسن بن علی|ابن داود]] در این کتاب، با شیوه‎اى نو و ابتکارى در ترتیب روات و بیان آدرس مستند خود به‎صورت رمز، مجموعه‎اى ارزشمند و گران‎بها را به وجود آورده است. وی تمام اسامى را به‎ترتیب حروف الفبا آورده و این ترتیب را تا آخر حروف هر اسمى رعایت کرده است. این شیوه تا آن زمان میان علما بى‎سابقه بوده و ابن داود اولین رجالى است که ترتیب کتاب رجال خود را به این شکل آورده است. وى در این کتاب فقط نام شخصیت‎هاى قبل از [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] را آورده و کمتر به متأخرین از ایشان اشاره دارد»<ref>ر.ک: همان</ref>.


    برخی از منابعی که وی در نگارش این اثر، به آنها استناد کرده است، عبارتند از:
    برخی از منابعی که وی در نگارش این اثر، به آنها استناد کرده است، عبارتند از:
    # الرجال و الفهرست: نوشته شیخ طوسى؛
    # [[رجال الطوسي|الرجال]] و [[الفهرست (طوسی)|الفهرست]]: نوشته [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]]؛
    # رجال کشى: نوشته ابوعمرو محمد بن عمر بن عبد العزیز کشى؛
    # [[اختیار معرفة الرجال المعروف برجال الکشی|رجال کشى]]: نوشته [[کشی، محمد بن عمر|ابوعمرو محمد بن عمر بن عبد العزیز کشى]]؛
    # رجال نجاشى: نوشته شیخ ابوالعباس احمد بن على بن احمد نجاشى؛
    # [[رجال النجاشي|رجال نجاشى]]: نوشته [[نجاشی، احمد بن علی|شیخ ابوالعباس احمد بن على بن احمد نجاشى]]؛
    # رجال برقى: نوشته ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد برقى؛
    # [[رجال البرقي|رجال برقى]]: نوشته [[برقی، احمد بن محمد|ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد برقى]]؛
    # رجال ابن غضائرى: نوشته شیخ ابوالحسن احمد بن ابى‎عبدالله الحسین بن عبیدالله غضائرى؛.
    # [[الرجال لابن الغضائري|رجال ابن غضائرى]]: نوشته [[ابن غضائری، احمد بن حسین|شیخ ابوالحسن احمد بن ابى‎عبدالله الحسین بن عبیدالله غضائرى]]؛.
    # رجال عقیقى: نوشته شریف على بن احمد بن على بن محمد عقیقى؛
    # رجال عقیقى: نوشته شریف على بن احمد بن على بن محمد عقیقى؛
    # رجال ابن عقده: نوشته شیخ ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید بن عبدالرحمان بن زیاد، معروف به ابن عقده.
    # رجال ابن عقده: نوشته [[ابن عقده، احمد بن محمد|شیخ ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید بن عبدالرحمان بن زیاد]]، معروف به [[ابن عقده، احمد بن محمد|ابن عقده]].
    # رجال فضل بن شاذان: نوشته ابومحمد فضل بن شاذان نیشابورى؛
    # رجال فضل بن شاذان: نوشته [[ابن شاذان، فضل بن شاذان|ابومحمد فضل بن شاذان نیشابورى]]؛
    # رجال ابن عبدون: نوشته شیخ ابوعبدالله احمد بن عبدالواحد بن احمد بزاز، معروف به ابن عبدون<ref>ر.ک: همان؛ مقدمه مؤلف، ص25-26</ref>.
    # رجال ابن عبدون: نوشته شیخ ابوعبدالله احمد بن عبدالواحد بن احمد بزاز، معروف به ابن عبدون<ref>ر.ک: همان؛ مقدمه مؤلف، ص25-26</ref>.


    خط ۷۴: خط ۷۴:


    از جمله ویژگی‎های ارزشمند این اثر که به اعتبار آن افزوده، آن است که نویسنده، توثیق یا تضعیف خود را مستند به یکى از کتاب‎هاى رجالى معتبر کرده و براى کوتاه‎تر شدن جملات کتاب، بسیارى از کلمات را به‎صورت رمز آورده است که اینک به برخى از آن‎ها اشاره مى‎کنیم:
    از جمله ویژگی‎های ارزشمند این اثر که به اعتبار آن افزوده، آن است که نویسنده، توثیق یا تضعیف خود را مستند به یکى از کتاب‎هاى رجالى معتبر کرده و براى کوتاه‎تر شدن جملات کتاب، بسیارى از کلمات را به‎صورت رمز آورده است که اینک به برخى از آن‎ها اشاره مى‎کنیم:
    # رجال کشى: کش؛
    # [[اختيار معرفة الرجال (تصحیح مصطفوی)|رجال کشى]]: کش؛
    # رجال نجاشى: جش؛
    # [[رجال النجاشي|رجال نجاشى]]: جش؛
    # رجال شیخ طوسى: جخ؛
    # [[رجال الطوسي|رجال شیخ طوسى]]: جخ؛
    # الفهرست: ست؛
    # [[الفهرست (طوسی)|الفهرست]]: ست؛
    # برقى: قى؛
    # برقى: قى؛
    # على بن احمد عقیقى: عق؛
    # على بن احمد عقیقى: عق؛
    خط ۹۵: خط ۹۵:
    # علامه محقق ابوالهدى کلباسى اصفهانى در کتاب «سماء المقال في تحقيق علم الرجال»، اشتباهات کتاب ابن داود را شمرده و مشخص نموده است<ref>ر.ک: راسخون</ref>.
    # علامه محقق ابوالهدى کلباسى اصفهانى در کتاب «سماء المقال في تحقيق علم الرجال»، اشتباهات کتاب ابن داود را شمرده و مشخص نموده است<ref>ر.ک: راسخون</ref>.


    شیخ حر عاملى در کتاب «أمل الآمل» مى‎گوید: «مراد از اشتباهات ابن داود، اعتراضات ایشان بر علامه حلى است». سید محسن امین در کتاب «أعيان الشيعة» مى‎گوید: «دلیل اشتباهات کتاب، رمزى بودن برخى کلمات است». صاحب ریاض مى‎فرماید: «دلیل اشتباهات کتاب، اختلاف نسخه و اشتباه نساخ بوده است». مولى ابوعلى حائرى در کتاب «منتهى المقال في الرجال» مى‎گوید: «احتمالا دلیل اشتباهات کتاب، بد خط بودن ابن داود بوده، ولى اعتراضات ایشان به علامه، اکثرا صحیح بوده است».
    [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملى]] در کتاب «[[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]]» مى‎گوید: «مراد از اشتباهات ابن داود، اعتراضات ایشان بر [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلى]] است». [[امین، محسن|سید محسن امین]] در کتاب «[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]» مى‎گوید: «دلیل اشتباهات کتاب، رمزى بودن برخى کلمات است». [[افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ|صاحب ریاض]] مى‎فرماید: «دلیل اشتباهات کتاب، اختلاف نسخه و اشتباه نساخ بوده است». [[مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل|مولى ابوعلى حائرى]] در کتاب «[[منتهی المقال في أحوال الرجال|منتهى المقال في الرجال]]» مى‎گوید: «احتمالا دلیل اشتباهات کتاب، بد خط بودن ابن داود بوده، ولى اعتراضات ایشان به علامه، اکثرا صحیح بوده است».
    اما صاحب رياض العلماء مى‎فرماید: «من خط ایشان را دیده‎ام؛ ایشان داراى خطى زیبا بوده‎اند» و شیخ عباس قمى مى‎فرماید: «خط ابن داود مانند نامش زیباست». محدث نورى مى‎فرماید: «خط ابن داود مانند نامش زیبا و خوب بوده است و اکثر اصحاب، با این کتاب مانند دیگر کتب رجالى برخورد کرده‎اند و آن را معتبر دانسته‎اند»<ref>ر.ک: همان</ref>.
     
    اما [[افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ|صاحب رياض العلماء]] مى‎فرماید: «من خط ایشان را دیده‎ام؛ ایشان داراى خطى زیبا بوده‎اند» و [[قمی، عباس|شیخ عباس قمى]] مى‎فرماید: «خط ابن داود مانند نامش زیباست». [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نورى]] مى‎فرماید: «خط ابن داود مانند نامش زیبا و خوب بوده است و اکثر اصحاب، با این کتاب مانند دیگر کتب رجالى برخورد کرده‎اند و آن را معتبر دانسته‎اند»<ref>ر.ک: همان</ref>.


    نتیجه اینکه این دیدگاه بهتر به نظر مى‎رسد؛ زیرا با توجه به اعتبار و شهرت علمى مؤلف و دسترسى داشتن ایشان به بسیارى از منابع غنى رجالى، صحیح نیست که به دلیل برخى اشتباهات بخواهیم از این کتاب دست بکشیم و یا از امتیازات و ویژگی‎هاى آن محروم شویم و بهتر آن است که آن را در ردیف دیگر کتاب‎هاى رجالى بشمار آورده و در تحقیقات رجالى به آن هم مراجعه شود<ref>ر.ک: همان</ref>.
    نتیجه اینکه این دیدگاه بهتر به نظر مى‎رسد؛ زیرا با توجه به اعتبار و شهرت علمى مؤلف و دسترسى داشتن ایشان به بسیارى از منابع غنى رجالى، صحیح نیست که به دلیل برخى اشتباهات بخواهیم از این کتاب دست بکشیم و یا از امتیازات و ویژگی‎هاى آن محروم شویم و بهتر آن است که آن را در ردیف دیگر کتاب‎هاى رجالى بشمار آورده و در تحقیقات رجالى به آن هم مراجعه شود<ref>ر.ک: همان</ref>.
    خط ۱۰۲: خط ۱۰۳:
    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.
    فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.
    پاورقی‎ها توسط محقق نوشته شده و در آن‎ها، توضیحاتی پیرامون برخی از اعلام مذکور در متن، ارائه گردیده است.
    پاورقی‎ها توسط محقق نوشته شده و در آن‎ها، توضیحاتی پیرامون برخی از اعلام مذکور در متن، ارائه گردیده است.


    نسخهٔ ‏۱۸ دسامبر ۲۰۱۷، ساعت ۱۰:۵۳

    كتاب الرجال
    نام کتاب كتاب الرجال
    نام های دیگر کتاب
    پدیدآورندگان تقی‌الدین حلی، حسن بن علی(نويسنده)

    بحر العلوم، محمد صادق (محقق)

    زبان عربي
    کد کنگره ‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏ت‎‏7‎‏ر‎‏3
    موضوع حديث - علم الرجال

    صحابه

    محدثان - سرگذشتنامه

    ناشر الشريف الرضي
    مکان نشر ايران - قم
    سال نشر مجلد1: 1393ق ,
    کد اتوماسیون AUTOMATIONCODE18184AUTOMATIONCODE

    كتاب الرجال، اثر تقی‎الدین حسن بن علی بن داود حلی (متوفی بعد 707ق)، با تحقیق سید محمدصادق آل بحرالعلوم، کتابی است در علم رجال و معرفى راویان احادیث ائمه(ع) و بیان اعتبار و عدم اعتبار آن‎ها که به زبان عربی نوشته شده است.

    این اثر، از کتاب‎هاى رجالى معتبر شیعه در آغاز قرن هشتم هجرى بشمار مى‎آید و با توجه به نسخه‎ها و منابع معتبرى که در اختیار مؤلف این کتاب بوده، از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار شده است[۱].

    ابن داود در مقدمه کتاب درباره انگیزه خود از نگارش مى‎فرماید: هنگامى که من به اصول فتاواى فقهى و فروع نظرى آن نگریستم و سعى بر نجات از تقلید و پیروى از فتاواى نقل‎شده نمودم، دیدم که راهى به‎جز بررسى روایات ائمه هدى(ع) نیست و آن‎هم ممکن نیست، مگر با استفاده صحیح از قواعد اصولى و توجه به نظریات اصحاب و فتاواى فرعى آن‎ها، تا بتوان راهى صحیح و موافق با حق را برگزید و مخالف آن را رها ساخت و این مهم امکان ندارد، مگر با شناخت علم رجال و تحقیق در احوال روات احادیث؛ لذا این مختصر را که حاوی گزیده کتاب رجال شیخ ابوجعفر و فهرست وی و تحقیقات کشی و نجاشی و... است، تصنیف نمودم[۲].

    شهید ثانى درباره این کتاب مى‎فرماید: «کتاب رجال ابن داود، از تألیفات مهم و از تحقیقات ارزشمند ایشان بشمار مى‎آید. وی در این کتاب، شیوه‎ای نو و ابتکاری را به کار گرفته که تا آن زمان میان اصحاب سابقه نداشته است. هرکس آن کتاب را مطالعه نماید بر ارزش و اعتبار و عظمت مؤلف آن آگاهى خواهد یافت»[۳].

    شیخ حر عاملى نیز در کتاب «أمل الآمل» درباره این کتاب مى‎فرماید: «ابن داود، تمام کتاب‎هاى رجالى قدما که به دستش رسیده را در کتاب آورده و مستند خود قرار داده است. ابن داود علاوه بر ترتیبى زیبا و تهذیبى جالب، مطالب آن کتاب‎ها را نیز آورده است[۴].

    ساختار

    کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دو بخش، سامان یافته است: بخش اول، در ممدوحین و رواتى که موثق و معتبر شناخته شده‎اند و بخش دوم، در رواتى که ضعیف و غیر معتبر شناخته شده‎اند.

    ابن داود در این کتاب، با شیوه‎اى نو و ابتکارى در ترتیب روات و بیان آدرس مستند خود به‎صورت رمز، مجموعه‎اى ارزشمند و گران‎بها را به وجود آورده است. وی تمام اسامى را به‎ترتیب حروف الفبا آورده و این ترتیب را تا آخر حروف هر اسمى رعایت کرده است. این شیوه تا آن زمان میان علما بى‎سابقه بوده و ابن داود اولین رجالى است که ترتیب کتاب رجال خود را به این شکل آورده است. وى در این کتاب فقط نام شخصیت‎هاى قبل از شیخ طوسى را آورده و کمتر به متأخرین از ایشان اشاره دارد»[۵].

    برخی از منابعی که وی در نگارش این اثر، به آنها استناد کرده است، عبارتند از:

    1. الرجال و الفهرست: نوشته شیخ طوسى؛
    2. رجال کشى: نوشته ابوعمرو محمد بن عمر بن عبد العزیز کشى؛
    3. رجال نجاشى: نوشته شیخ ابوالعباس احمد بن على بن احمد نجاشى؛
    4. رجال برقى: نوشته ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد برقى؛
    5. رجال ابن غضائرى: نوشته شیخ ابوالحسن احمد بن ابى‎عبدالله الحسین بن عبیدالله غضائرى؛.
    6. رجال عقیقى: نوشته شریف على بن احمد بن على بن محمد عقیقى؛
    7. رجال ابن عقده: نوشته شیخ ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید بن عبدالرحمان بن زیاد، معروف به ابن عقده.
    8. رجال فضل بن شاذان: نوشته ابومحمد فضل بن شاذان نیشابورى؛
    9. رجال ابن عبدون: نوشته شیخ ابوعبدالله احمد بن عبدالواحد بن احمد بزاز، معروف به ابن عبدون[۶].

    گزارش محتوا

    در مقدمه محقق، زندگی‎نامه مفصلی از نویسنده، ارائه گردیده است[۷].

    در مقدمه نویسنده، به انگیزه نگارش و رموز استفاده‎شده در کتاب، اشاره شده است. نویسنده در این مقدمه، سند خود را به هریک از کتاب‎هاى رجالى که از آنها در کتاب استفاده کرده و به آنها استناد نموده است، آورده؛ تا به این طریق، نقل‎هاى کتاب، همه مستند و معتبر شود و بر اعتبار مطالب کتاب بیفزاید[۸].

    از جمله ویژگی‎های ارزشمند این اثر که به اعتبار آن افزوده، آن است که نویسنده، توثیق یا تضعیف خود را مستند به یکى از کتاب‎هاى رجالى معتبر کرده و براى کوتاه‎تر شدن جملات کتاب، بسیارى از کلمات را به‎صورت رمز آورده است که اینک به برخى از آن‎ها اشاره مى‎کنیم:

    1. رجال کشى: کش؛
    2. رجال نجاشى: جش؛
    3. رجال شیخ طوسى: جخ؛
    4. الفهرست: ست؛
    5. برقى: قى؛
    6. على بن احمد عقیقى: عق؛
    7. ابن عقده: قد؛
    8. فضل بن شاذان: فش؛
    9. ابن عبدون: عب؛
    10. غضائرى: غض؛
    11. محمد بن بابویه: یه؛
    12. ابن فضال: فض.

    وی براى هریک از ائمه(ع) نیز یک حرف از نام آنها را علامت قرار داده است[۹].

    ابن داود در پایان کتاب، 17 فصل و 9 تنبیه آورده و در آن‎ها، نکات بسیار سودمند و مفید رجالى را ذکر کرده است؛ مانند اسامى افرادى که واقفى، فطحى، زیدى، عامى، کیسانى، ناووسى، غلات، ضعیف، مضطرب، منکر، فاسد المذهب، جاعل حدیث، لعنت یا نفرین‎شده و یا مجهول بوده‎اند و افراد ثقه‎اى که از ضعفا نقل حدیث کرده‎اند را به‎صورت فهرست‎هاى جداگانه آورده و در پایان نیز، 35 کنیه از روات ضعیف را برشمرده است[۱۰].

    با تمام ارزش و اعتبار این کتاب، نقدهایی نیز بر آن شده است و برخی نیز به آن نقدها، پاسخ گفته‎اند که به برخی از آن‎ها، اشاره می‎شود:

    1. سید مصطفى تفرشى در کتاب «نقد الرجال» درباره این کتاب مى‎گوید:«کتاب رجال ابن داود از ترتیب خوبى برخوردار است، ولى غلط‎هاى فراوانى نیز در آن وجود دارد».
    2. مولى عبدالله شوشترى در شرح «تهذيب الأحكام» مى‎گوید: «کتاب ابن داود را من قابل اعتماد ندیدم؛ زیرا اشکالات فراوانى را در آن یافتم، مانند اشتباه در نقل سخن قدما و یا بررسى روات و یا تعیین آن‎ها و این نکته با کمى دقت در این کتاب آشکار مى‎شود».
    3. علامه محقق ابوالهدى کلباسى اصفهانى در کتاب «سماء المقال في تحقيق علم الرجال»، اشتباهات کتاب ابن داود را شمرده و مشخص نموده است[۱۱].

    شیخ حر عاملى در کتاب «أمل الآمل» مى‎گوید: «مراد از اشتباهات ابن داود، اعتراضات ایشان بر علامه حلى است». سید محسن امین در کتاب «أعيان الشيعة» مى‎گوید: «دلیل اشتباهات کتاب، رمزى بودن برخى کلمات است». صاحب ریاض مى‎فرماید: «دلیل اشتباهات کتاب، اختلاف نسخه و اشتباه نساخ بوده است». مولى ابوعلى حائرى در کتاب «منتهى المقال في الرجال» مى‎گوید: «احتمالا دلیل اشتباهات کتاب، بد خط بودن ابن داود بوده، ولى اعتراضات ایشان به علامه، اکثرا صحیح بوده است».

    اما صاحب رياض العلماء مى‎فرماید: «من خط ایشان را دیده‎ام؛ ایشان داراى خطى زیبا بوده‎اند» و شیخ عباس قمى مى‎فرماید: «خط ابن داود مانند نامش زیباست». محدث نورى مى‎فرماید: «خط ابن داود مانند نامش زیبا و خوب بوده است و اکثر اصحاب، با این کتاب مانند دیگر کتب رجالى برخورد کرده‎اند و آن را معتبر دانسته‎اند»[۱۲].

    نتیجه اینکه این دیدگاه بهتر به نظر مى‎رسد؛ زیرا با توجه به اعتبار و شهرت علمى مؤلف و دسترسى داشتن ایشان به بسیارى از منابع غنى رجالى، صحیح نیست که به دلیل برخى اشتباهات بخواهیم از این کتاب دست بکشیم و یا از امتیازات و ویژگی‎هاى آن محروم شویم و بهتر آن است که آن را در ردیف دیگر کتاب‎هاى رجالى بشمار آورده و در تحقیقات رجالى به آن هم مراجعه شود[۱۳].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.

    پاورقی‎ها توسط محقق نوشته شده و در آن‎ها، توضیحاتی پیرامون برخی از اعلام مذکور در متن، ارائه گردیده است.

    پانویس

    1. ↑ ر.ک: راسخون
    2. ↑ ر.ک: همان؛ مقدمه مؤلف، ص25
    3. ↑ ر.ک: راسخون
    4. ↑ ر.ک: همان
    5. ↑ ر.ک: همان
    6. ↑ ر.ک: همان؛ مقدمه مؤلف، ص25-26
    7. ↑ ر.ک: مقدمه محقق، 5-24
    8. ↑ ر.ک: راسخون؛ مقدمه نویسنده، ص25-28
    9. ↑ ر.ک: راسخون
    10. ↑ ر.ک: همان؛ متن کتاب، ص286-312
    11. ↑ ر.ک: راسخون
    12. ↑ ر.ک: همان
    13. ↑ ر.ک: همان

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. پایگاه اطلاع‎رسانی راسخون، برگرفته در 24 دی‎ماه 1390، به آدرس اینترنتی:

    http://rasekhoon.net/article/show/203412


    وابسته‌ها

    پیوندها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=كتاب_الرجال&oldid=237803»