شرح كافي الأصول و الروضة (ملاصالح مازندرانی)

الکافی

نام کتاب	الکافی
نام های دیگر کتاب	الکافي. برگزیده. الأصول و الروضة. شرح الأصول و الروضة
پدیدآورندگان	کلینی، محمد بن یعقوب (نويسنده) مازندرانی، محمدصالح بن احمد (نويسنده) شعرانی، ابوالحسن (حاشيه نويس) غفاری، علی‌‎اکبر (مصحح)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏129‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏8‎‏ ‎‏ک‎‏2‎‏0238
موضوع	احادیث شیعه - قرن 4ق. کلینی، محمد بن یعقوب، - 329ق. الکافی - نقد و تفسیر
ناشر	المکتبة الاسلامية للنشر و التوزیع
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1342 هـ.ش یا 1382 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE3639AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

شرح الكافي الاصول و الروضة، اثر ملا محمد صالح سروي مازندراني، تأليف قرن يازدهم در شرح احاديث كتاب كافى به زبان عربی مى‌باشد.

انگيزه تأليف

تهيه شرحي مناسب براي فهم بهتر و كامل‌تر از روايات نوراني اهل بيت عصمت و طهارت عليهم‌السلام.

كتاب كافى يكى از كتب اربعه شيعه - مهم‌ترين و معتبرترين كتاب‌هاي حديثى شيعه - اثر ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كلينى (متوفاي قمري) است. وى در مدت سال اين كتاب را گردآورى كرده است.

موضوع اين كتاب حديث مى‌باشد كه در 34 جزء و بيش از 16 هزار حديث تدوين شده و شامل سه بخش است:

اصول: شامل روايات اعتقادى.

فروع: شامل روايات فقهى.

روضه: شامل احاديث متفرقه.

نظرات علماء در مورد كتاب.

شرح مرحوم ملا صالح مازندراني، شرحي مزجى و مبسوط است و آن را از بهترين و سودمندترين شروح كافى مى‌شمارند؛ به گفته شيخ آقا بزرگ شرح اصول و روضه را به اتمام رسانده و از فروع تنها زكات، صوم، و خمس را نوشته است. در اين شرح، مطالب به بهترين و ساده‌ترين شكل، اما در عين حال با عباراتي محكم و قوي به خواننده عرضه گرديده و بيشترين منفعت را در بيان معناي متن به خواننده رسانده، چنان‌كه محشّي (حاشيه نويس) اين كتاب؛ يعني مرحوم ابوالحسن شعراني در مقدمه خود بر اين كتاب مي‌گويد: «شارح اصول كافي تعبيراتي بسيار زيبا داشته و از اصطلاحات خاص كه براي اكثريت قابل فهم نيست، دوري جسته است» و در عين حال نقطه ضعف اين شرح را نيز اين نكته برمي‌شمارد كه: «در آوردن جملات عاطفه كه یکی پس از ديگري براي تأكيد و بيان قرينه تكرار گرديده، موجب طولاني شدن جملات و مطالب شده است.» همچنين محشّي اظهار مي‌دارد: «مرحوم مازندراني - رحمه الله - تمايل و رغبتي شديد به تصوف داشته، اما تصوف وي و تصوفي كه در بين برخي ديگر از علماي آن زمان مشاهده شده به دور از بدعت‌ها و هوا و هوس‌هايي بوده است كه ميان بسياري از متصوفه مشاهده شده است؛ بلكه امثال مرحوم مازندراني با رياضت‌هايي شرعي به احكامي از شريعت عمل نموده‌اند كه باعث ورزش و سلوك نفسشان گرديده است.»

ساختار و گزارش محتوا

شرح ملاصالح مازندراني به شيوه مزجي بيان شده، در ابتدا تحت عنوان «الاصل» به متن كتاب اصول كافي اشاره نموده، سپس با آوردن عنوان «الشرح» به شرح مطالب آن، به صورت تركيبي اقدام ورزيده و مطالب غريب و پيچيدگي‌هاي موجود در روايات را توضيح داده است. توضيح بيشتر آن كه شارح، از ابتدا توضيحاتي را كه براي سند و احتمالاتي كه درباره راويان لازم مي‌بيند را، بيان مي‌دارد و سپس روايت را از ابعاد گوناگون مورد تحليل و بررسی قرار مي‌دهد. در مجموع از يك سو جامعيت علمي شارح و از سوي ديگر عدم جمود و پافشاري وي بر جنبه‌اي خاص باعث گرديده تا شرح وي، گرايش و رنگ بويي خاص نداشته و احاديث را از ابعاد و ويژگي‌هاي مختلف مورد بررسی و شرح قرار دهد و همين امر باعث مقبوليت عمومی شرح وي، از زمان تألیف اين كتاب تاكنون گرديده است.

در لابلاي عبارات اين شرح، هر از چند گاهي اعتراضاتي به حكيم محقق مدقق استاد العلماء صدرالمتألهين شيرازي كه شرحي بر جلد اول اصول كافي نوشته، بيان كرده است. با توجه به اين كه مرحوم مازندراني در علم حكمت و فلسفه نيز سررشته داشته است، غالب اين اعتراضات ناشي از اختلاف ديدگاه وي با مرحوم ملاصدرا در مسائل عقلي است.

وي همچنين گاهي به مرحوم محقق داماد كه برخي از مطالب غريب را از برخي كلمات برداشت نموده، اعتراضاتي دارد و تا حد امكان سعي نموده است با بيان ساده و قابل فهم براي عموم، اما محكم و متقن پيچيدگي‌هاي كلام مرحوم محقق داماد را بر طرف سازد.

از خصوصيات ديگر شارح كه مي‌تواند در غنا بخشيدن به شرح وي نيز مؤثر باشد، تبحّر و توانايي مرحوم مازندراني در علم حديث و علوم نقلي و برخي علوم رايج و متداول در زمان خود؛ همچون علوم رياضي، طب، كلام و حكمت الهي و غيره بوده است.

در شرح ملاصالح از هر گونه مبالغه و يا افراط و تفريط دوري شده كه خواننده با مطالعه آن به عمق توانايي و گستره معلومات شارح، در حوزه تحقيقات علوم ديني پى مي‌برد.

مرحوم مازندراني در شرح خود مطالبي را بيان داشته است كه كمتر محقق و پژوهشگر اسلامي است كه از مرجعه به آن بي نياز باشد.

كتاب در دوازده جلد، شامل شرح اصول كافى و روضه آن در دسترس عموم قرار گرفته است.

ساختار جلد اول

جلد اول كتاب با مطالب زير همراه است:

1. مختصري از زندگينامه مؤلف.
2. مقدمه‌اي از مرحوم ابوالحسن شعراني؛ شامل: توضيحي در باره كتاب اصول كافي و شروح آن، مختصري از زندگينامه شارح، بيان خصوصيات شرح حاضر، توضيحاتي پيرامون ايمان در اصول دين و برخي اعتقادات اساسي شيعه طبق كتاب باب حادي عشر علامه حلي و مطالب عمومی ديگر.
3. مقدمه مرحوم كليني.

در ادامه به اصل كتاب پرداخته كه با كتاب عقل و جهل شروع شده است، نكته قابل توجه اين است كه كتاب عقل و جهل تماماً با همين عنوان آغاز و به پايان رسيده و بر خلاف ديگر مجلدات كافي هيچ عنوان جزئي به عنوان «باب» در آن نيامده است.

ساختار جلد دوم

اين جلد حاوي كتاب فضل العلم در بيست و يك باب مي‌باشد كه اسامي آنها در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد سوم

اين جلد حاوي هفده باب از كتاب توحيد بوده كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد چهارم

اين جلد حاوي سيزده باب ديگر از كتاب توحيد مى‌باشد كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد پنجم

اين جلد حاوي شش باب ديگر از كتاب توحيد و چهل و دو باب از كتاب حجت مى‌باشد كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد ششم

اين جلد حاوي تتمه كتاب حجت مى‌باشد كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد هفتم

اين جلد نيز حاوي تتمه كتاب حجت در بيست و نه باب مى‌باشد كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد هشتم

اين جلد حاوي كتاب ايمان و كفر در شصت باب مى‌باشد كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد نهم

اين جلد حاوي تتمه كتاب ايمان و كفر در هشتاد باب مى‌باشد كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد دهم

اين جلد حاوي تتمه كتاب ايمان كفر و كتاب دعا مى‌باشد كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد يازدهم

اين جلد حاوي كتاب فضل قرآن، كتاب العشره و بخشى از كتاب روضه مى‌باشد كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

ساختار جلد دوازدهم

اين جلد حاوي تتمه كتاب عشره مى‌باشد كه در فهرست كتاب ذكر گرديده است.

نسخه شناسی

نسخه حاضر به كوشش مكتبه الاسلاميه طهران در شهر تهران، به سال 1342ش در دوازده جلد با شش مجلد و قطع وزيري با تعليقه مرحوم ابوالحسن شعرانى در پاورقى، همراه با فهرست مطالب و آيات در هر جلد به چاپ رسيده است.

در ضمن همين نسخه نيز با تصحيح سيد على عاشور، توسط دار احياء التراث العربى در بيروت به سال 1421ق چاپ شده است.

پیوندها

مطالعه کتاب الکافی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور