تنقيح مباني الأحكام؛ القصاص (قدیم)

تنقیح مباني الأحکام: القصاص (قدیم)

نام کتاب	تنقیح مباني الأحکام: القصاص (قدیم)
نام های دیگر کتاب	شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. برگزیده. کتاب القصاص. شرح القصاص
پدیدآورندگان	تبریزی، جواد (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏182‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ ‎‏ش‎‏402322‎‏ ‎‏1384
موضوع	فقه جعفری - قرن 7ق. قصاص (فقه) حلی، جعفر بن حسن، 602 - 676ق. شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام - نقد و تفسیر
ناشر	دار الصديقة الشهيدة (سلام‌الله‎عليها)
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1426 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE690AUTOMATIONCODE

تنقيح مباني الأحكام: كتاب القصاص اثر آیت‌الله شيخ جواد تبريزى، از متون استدلالى معاصر بر مبناى فقه اجتهادى شيعه است كه در آن مسائل، احكام، مبانى و فروعات باب قصاص تشريح وتحليل مى‌گردد و مستندات هر مسئله و دلايل آن از ميان ادله قرآنى و روايى به دست مى‌آيد.

انگيزه تأليف

به نظر نويسنده، قصاص از مهم‌ترين مباحث و ابواب فقه است زيرا شناخت آن موجب پيش‌گيرى از جرم و جنايت و افزايش امنيت در جامعه است به اين دليل پژوهش در مسائل آن و استنباط احكام شرعى مربوطه در اولويت قرار دارد.

ساختار

كتاب حاضر تدوين و محصول دروس خارج نويسنده به عنوان يكى از مراجع معاصر شيعه است و در آن تحقيق و پژوهش استدلالى بر پايه كتاب العروة الوثقی در 2 بخش كلى پيش رفته است.

بخش اول به مسائل قصاص نفس و بخش دوم به فروعات و احكام قصاص عضو اختصاص يافته است.

انتخاب عروه هم كه از متون جامع و نيمه استدلالى فقه شيعه است، به خاطر امتيازات اين اثر از جامعيت، طرح فروعات مورد ابتلا، پرهيز از مسائل حاشيه‌اى و نامربوط، مبانى قوى و تقسيم بندى موضوعى مناسب است.

اين كتاب در حوزه علميه همواره مدار تدريس، تحقيق و تعليقه مراجع و مجتهدان طراز اول قرار گرفته است.

گزارش محتوا

در بخش اول كه متن عروه در تعريف قصاص نفس و موجبات آن آمده است، در ذيل به ارزيابى اين تعريف و تبيين قيودها و توصيفات دخيل در صدق قصاص نفس پرداخته شده است.

در تعريف مذكور مفاهيمى مانند ازهاق، المعصومه المكافئه، عمدا و عدوانا درج شده آیت‌الله تبريزى به مبانى و مستندات حكم قصاص نفس از جمله مقبوله سكونى، صحيحه حلبى، موثقه ابوالعباس بقباق، صحيحه عبدالرحمن بن حجاج پرداخته‌اند و دلالت اين روايت‌ها را بر قتل عمد دانسته‌اند. سپس درباره مفهوم عمد، مباشرت و تسبيب كه در تقسيم بندى متن آمده، بحث شده و معانى آن در متون فقهى بررسى گرديده است.

خصوصيت سبك اجتهادى آیت‌الله تبريزى تفريع و تقسيم هر مبحث به فروعات، مراتب و بخش‌هاى مختلف سپس انطباق مستندات و ادله فقهى با هر يك از اين مراتب است. فى المثل در بحث تسبيب در قتل و تعمد مراتب گوناگون را از هم‌ديگر تفكيك كرده و چشم‌انداز فقهى هر مرتبه را با توجه به سنت فقهى فقيهان شيعه روشن كرده است.

قتل يا به صورت انفرادى يا به صورت مشترك انجام مى‌گيرد. هر كدام از اين صورت‌ها، تفاوت‌هايى در ميزان مسئوليت و پى‌آمد قتل براى مرتكب شونده آن به بار مى‌آورند. نويسنده، به تفصيل از مبانى فقهى هر فرع فقهى بحث كرده و شرايط معتبر در قصاص نفس را طى پنج مبحث توضيح داده آن‌گاه از ادعاى قتل و ادله اثبات اين دعوا و اعتبار اقرار، بينه، شهادت سخن رفته و در ادامه به تفصيل مسائل جزيى قسامه و كيفيت اجراى آن تشريح گرديده است. در مسئله قسامه توجه به كيفيت اجراى آن تشريح گرديده است.

در مسئله قسامه توجه به كميت قسامه، نحوه حلف و كيفيت استيفاء مهم است. هر يك از اين موارد در انتهاى مبحث قصاص نفس به تفكيك بررسى شده‌اند.

مبحث قصاص عضو تحت عنوان قصاص الطرف ارائه شده و شامل مباحثى مانند قطع دست، قطع گوش، قطع ذكر، در آوردن چشم، كشيدن دندان و انگشت‌ها مى‌باشد كه در فروعات مختصرى تحليل و مبانى فقهى و مستندات روايى آنها از طريق وسائل الشيعه از لحاظ مفهومى و تحليل محتوايى طرح گرديده است. نويسنده، در اين بخش بيشتر به فتاوى و نظريات فقيهان شيعه استناد كرده و مجموعه‌اى از انظار و اختلافات در مبانى و نحوه استنباط احكام قصاص از ميان روايات احيانا متعارض را تبيين كرده و حتى نكاتى درباره سند شناسى روايت‌ها و نيز آراى مشهور فقه مطرح نموده گر چه به اجماع و اجماعات ادعا شده اعتنايى ندارد اما در استخراج جزييات قصاص هر يك از اعضاى بدن در لابه‌لاى روايات تلاش وافرى انجام مى‌دهد.

پیوندها

مطالعه کتاب تنقیح مباني الأحکام: القصاص (قدیم) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور