القرآن الكريم و روايات المدرستين

القرآن الکریم و روایات المدرستین

نام کتاب	القرآن الکریم و روایات المدرستین
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	عسکری، مرتضی (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏141‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏4‎‏ع‎‏5‎‏ ‎‏1375
موضوع	قرآن - احادیث قرآن - بررسی و شناخت قرآن - تحریف
ناشر	کلية اصول‌ الدين
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1416 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE3106AUTOMATIONCODE

معرفى كتاب

«القرآن الكريم و روايات المدرستين» نوشته علامه

سيد مرتضى عسكرى و به زبان عربى است كه در سه جلد نگارش يافته است.

نويسنده در اين كتاب به نقد و بررسى رواياتى كه اهل سنت و شيعه دربارۀ قرآن كريم روايت كرده‌اند مى‌پردازد.محور بحث در اين كتاب دو اثر؛يكى از عالمى شيعى؛يعنى محدث نورى به نام «فصل الخطاب في تحريف كتاب ربّ الارباب» و ديگرى از عالمى سنى به نام احسان الهى ظهير با نام «الشيعة و القرآن» مى‌باشد.هريك از اين دو نويسنده درصدد نقد و ارزيابى يكديگر برآمده‌اند.نويسنده كتاب قسمتهايى از اين دو اثر را كه مربوط به ابحاث قرآنى است نقل و به نقد و بررسى آنها مى‌پردازد.

نويسنده قبل از ورود در بحث در جلد اول كتاب، كه در واقع مدخل ورود به بحث اصلى است-به بررسى ويژگى‌هاى جامعه عصر نزول پرداخته و در پايان روايات ذيل را با واقعيت‌هاى تاريخى ناهمخوان مى‌يابد.روايات جمع‌آورى قرآن، روايات زياده و كاستى در قرآن، روايات اختلاف مصاحف، روايات نسخ و إنساء، روايات اختلاف قرائات يا قرائتهاى مختلف و...

در جلد اول نويسنده جامعه عرب جاهلى عصر نزول را از چهار زاويه مورد بررسى قرار مى‌دهد:

1-نظام قبيله‌اى؛

2-وضع اقتصادى جزيرة العرب

3-نظام اجتماعى آن

4-أديان در عصر جاهليت.

در بخشى ديگر «تاريخ قرآن» مورد بررسى قرار گرفته و قرآن و آنچه در آنست يعنى معارف دينى و احكام و آداب اسلامى و اقسام معرفت، ويژگى‌هاى سوره‌هاى مكى قرآن؛يعنى ويژگى‌هاى ادبى و فكرى اين سوره‌ها، داستان شروع دعوت به اسلام كه با دعوت خويشاوندان نزديك آغاز و با دعوت تمام قبايل عرب پايان يافت، مقابله قريش با قرآن، سياست پيامبر در مورد قرائت و إقراء، تدوين قرآن در مكه و ويژگى‌هاى جامعۀ اسلامى در زمان پيامبر اكرم در اين بخش مورد بحث واقع شده و در پايان اين جلد به توضيح اصطلاحات اسلامى و قرآنى نظير:وحى، قرآن و كتاب و مصحف، سورة و آيه،جزء و حزب و غيره پرداخته شده است.

در جلد دوم به نقد و بررسى رواياتى كه محدث نورى در كتاب «فصل الخطاب» دربارۀ قرآن كريم نقل كرده است پرداخته مى‌شود.محدث نورى در كتاب خود براى اثبات تغيير و نقصان در قرآن كريم چند دليل ذكر مى‌كند كه از آن جمله‌اند:رواياتى كه دلالت دارد بر اينكه هرآنچه بر امت‌هاى گذشته رفته، بر امت اسلامى نيز خواهد رفت، اخبارى كه صريحا بر وقوع نقصان دلالت دارند و... علامه عسكرى تك‌تك اين ادله را مورد نقد و بررسى قرار مى‌دهد و ضعف آنها را آشكار مى‌سازد.

و در پايان چنين نتيجه مى‌گيرد كه قرآنى كه هم‌اكنون در دسترس مسلمانان قرار دارد همان قرآنى است كه بر پيامبر اكرم(صلى اللّه عليه و آله و سلّم)نازل شده و پيامبر آن را به تمام كسانى كه همنشين او بوده و توان آموختن آن را داشته‌اند، آموخته است.

در ادامه اين جلد مؤلف به بيان ويژگى‌هاى جامعه اسلامى در عهد دو خليفه اول و دوم يعنى ابوبكر و عمر پرداخته و به بررسى رواياتى كه دربارۀ قرآن بعد از حيات پيامبر اكرم(ص)نقل شده مى‌پردازد.در اين قسمت مبارزه خلفاء ثلاثه با نقل احاديث نبوى بيان و اقدام اميرالمؤمنين‌عليه‌السلام در احياء ميراث گرانقدر پيامبر (ص) توضيح داده مى‌شود.ويژگى جامعه اسلامى در عهد خلفاء اموى و خلفاء عباسى نيز در اين بخش مورد بررسى قرار مى‌گيرد.

در همين جلد در بخشى ديگر مختصرى از تاريخ قرآن-علاوه‌بر آنچه در جلد اول بيان شد-بيان و به بررسى و جداسازى برخى احاديث صحيحه از احاديث ساختگى پرداخته مى‌شود. در بخش آخر كتاب به نقد و بررسى آراء و نظريات خاورشناسان و مستشرقانى نظير د. آرتور جفرى، هنرى ماسه،گولدزيهر دربارۀ قرآن كريم پرداخته مى‌شود. جلد سوم كتاب به نقد و بررسى كتاب «الشيعة و القرآن» احسان الهى ظهير اختصاص يافته است.در اين كتاب پندار وى در مورد وجود هزار حديث در منابع شيعى كه دلالت بر تحريف قرآن دارد مورد ارزيابى قرار مى‌گيرد.نويسنده «الشيعة و القرآن» با مراجعه به كتاب «فصل الخطاب»محدث نورى، تنها به نقل رواياتى كه نورى از كتب شيعه نقل كرده مى‌پردازد در حاليكه برخى روايات «فصل الخطاب» در مورد نقص و تحريف قرآن از كتابهاى اهل سنت نقل شده است. علامه عسكرى در اين جلد از كتاب قبل از شروع نقد و ارزيابى كتاب مذكور، بحث‌هايى را به عنوان مقدمه مطرح مى‌كند.ابتدا به معرفى دو كتاب «فصل الخطاب» و «الشيعه و القرآن» و نويسندگان آنها پرداخته، سپس به برخى خطاها و اشتباهاتى كه در بعضى نسخه‌هاى منابع اسلامى اتفاق افتاده اشاره مى‌كند.پس از آن روش اصوليين و اخباريين در مورد احاديث را يادآور شده و در پايان كيفيت پالايش احاديث نبوى(ص) از مجعولاتى كه دال بر زياده و نقصان در قرآن كريم هستند، با توجه به سيرۀ اهل بيت عليهم‌السلام توضيح داده مى‌شود.

ساختار كتاب

جلد اول:داراى يك مقدمه و بيان سه مبحث مقدماتى ذيل مى‌باشد:

البحث الاول:ملامح المجتمع العربي الجاهلي الذى نزل فيه القرآن و خصائصه.

البحث الثاني:من تاريخ القرآن

البحث الثالث:مصطلحات إسلامية قرآنية

در پايان هم نتيجۀ أبحاثى كه مطرح شده و نيز فهرست مطالب كتاب آمده است.

جلد دوم:مقدمه چاپ دوم و چاپ اول و نيز سير مباحث اين جلد را دربردارد.

در اين جلد هشت مبحث ذيل مطرح مى‌شود:

البحث الاول:الدليل المشترك بين المدرستين على وقوع التحريف في شرايع الانبياء

البحث الثاني:روايات البسملة و تناقضها و منشأه

البحث الثالث:روايات جمع القرآن و تناقضها

البحث الرابع:روايات اختلاف المصاحف و الزيادة و النقيصة في القرآن

البحث الخامس:روايات نزول القرآن على سبعة أحرف و «على سبعة أوجه»

البحث السادس:القرائات المختلفة و قرّاؤها

البحث السابع:بحوث النسخ و الانساء في القرآن الكريم

در اين بحث دو بخش با عناوين ذيل وجود دارد:

«دراسة الروايات السابقة و الاجتهادات الخاطئة» که به بررسى ويژگى‌هاى جامعه اسلامى در عصر چهار خليفۀ اسلامى و خلفاى بنى امية و بنى عباس و...مى‌پردازد.

«موجز عام لأخبار القرآن و السنّة»

البحث الثامن:المستشرقون و القرآن الكريم.در پايان هم فهرست مطالب كتاب آمده است.

جلد سوم:مقدمه كتاب و خطوط اصلى بحث.مؤلف در اين جلد به طرح چهار مبحث به عنوان مباحث مقدماتى مى‌پردازد:

1-كتابا فصل الخطاب و الشيعة في القرآن

2-أخطاء في نسخ من مصادر الدراسات الاسلامية

3-نهج الاصوليين و الاخباريين في شأن الحديث

4-كيفية تمحيص سنة الرسول(ص)بمدرسة اهل البيت(عليهم‌السلام)

سپس وارد موضوع اصلى يعنى نقد و بررسى گفته‌هاى احسان الهى ظهير در كتاب «الشيعة و القرآن» مى‌پردازد.در اين بخش نويسنده مطالبى را عينا از كتاب «الشيعة و القرآن» نقل و سپس به نقد و ارزيابى آن مى‌پردازد.

احسان الهى ظهير در اين كتاب عقيده شيعه در مورد قرآن را به سه دورۀ ذيل تقسيم مى‌كند:

عقيدة الشيعة في الدور الاول من القرآن

عقيدة الشيعة في الدور الثاني من القرآن

عقيدة الشيعة في الدور الثالث من القرآن

علامه عسكرى در ادامه اقوال مدرسه اهل بيت در مورد قرآن را يادآور مى‌شود.

در ادامه روايات باب يازدهم و دوازدهم كتاب «الشيعة و القرآن» نقل و مورد بررسى قرار مى‌گيرد.

روايات باب يازدهم، شامل روايات تكرارى، رواياتى كه از اهل سنت به كتب شيعه راه يافته، روايات مشترك بين دو مذهب، روايات غاليان، روايات راويان مجهول و راويان غيرثقه و...مى‌باشد.

بنابراين برخلاف مدعاى محدث نورى و احسان الهى ظهير مجموع اين روايات نه بالغ بر هزار حديث است و نه تماما شيعى چنانكه نويسنده «الشيعة و القرآن»پنداشته است.

در باب دوازدهم رواياتى كه دربارۀ زياده و نقصان آيات سور قرآن از سوره فاتحه تا سوره ناس نقل شده مورد مناقشه واقع شده است.

نسخه‌شناسى

«القرآن الكريم و روايات المدرستين» نوشته علامه سيد مرتضى عسكرى در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 3 جلد منتشر شده است:

جلد اول:براى بار دوم در سال 1416 ه‍-1996 م، در 335 صفحه از سوى

انتشارات دانشكدۀ اصول‌ الدين-قم

جلد دوم:براى سومين بار در سال 1424 ه‍-2003‌م در 814 صفحه

از سوى انتشارات دانشكدۀ اصول‌ الدين-قم.

جلد سوم براى نخستين‌بار در سال 1378 هجرى شمسى در 856 صفحه از سوى

همان انتشارات.

پیوندها

مطالعه کتاب القرآن الکریم و روایات المدرستین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور