نزهة الأذهان في إصلاح الأبدان

نزهة الأذهان في إصلاح الأبدان

نام کتاب	نزهة الأذهان في إصلاح الأبدان
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	انطاکی، داود بن عمر (نويسنده) زکور، محمد یاسر (محقق)
زبان	عربی
کد کنگره	‏PIS‎‏ ‎‏673‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏4
موضوع	بیماری‏ها - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14 دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14
ناشر	جمهوریة العربیة السوریة، وزارة الثقافة، منشورات الهیئة العامة السوریة للکتاب
مکان نشر	دمشق - سوریه
سال نشر	2007 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE12606AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«نزهة الاذهان فى اصلاح الابدان» كه با نام نزهة الاذهان فى طب الابدان نيز از آن ياد مى‌شود از جمله نگاشته‌هاى انطاكى است كه وى مباحث مهم و كليات دانش پزشكى را در آن به رشته تحرير درآورده است. اين اثر در بين آثار انطاكى -پس از تذكرة اولى الالباب- از جايگاه ارزنده‌اى برخوردار است، از اين‌رو مؤلف خود شرحى برآن با نام تحفة الخان فى شرح نزهة الاذهان نگاشته است همچنين تلخيصى از آن با عنوان «فوائد فى الطب مختصرة منقولة عن نزهة الاذهان» ترتيب داده است. (رك: كشف الظنون، ج2، ص748؛ ايضاح المكنون ، ج3، ص157؛ اعيان الشيعه، ج6، ص376).

اين اثر در پى درخواست يكى از بزرگان اجتماعى از مؤلف به رشته تحرير درآمده است. (نزهة الاذهان، ص 99-100).

ساختار

كتاب مشتمل بر دو مقدمه از محقق و مؤلف، هفت فصل و يك خاتمه تشكيل شده است. در مقدمه محقق شرح حال مؤلف و عصر او، شاگردان، تأليفات، نسخ خطى و شيوه تصيحيح اثر مورد بررسى قرار گرفته است. مقدمه مولف نيز پيرامون علم طب، موضوع و اقسام آن است. هر يك از فصول كتاب نيز مشتمل بر بخش‌هايى است.

گزارش محتوا

كتاب از آثار ارزشمند در مبحث كليات پزشكى و درمان بيمارى‌هاست كه به قلم يكى از بزرگ‌ترين پزشكان مسلمان به رشته تحرير درآمده است.

مؤلف دراين اثر گاه اصطلاحات جديدى را به جاى اصطلاحات پيشينيان پيشنهاد مى‌دهد. از جمله عنق رحم را به جاى واژه فم رحم، شرائين را به جاى عروق، غثيان را به جاى غثى، حموله را به جاى فرزجه استعمال مى‌كند.

از سوى ديگرمشاهده مى‌كنيم كه انطاكى بسيار از آراء اطباى پيش از خود تأثير پذيرفته است و اقوال آنها را به وفور نقل مى‌كند. كسانى مانند ابن سينا (نزهة الاذهان، ص125 و 129 و 158)، بقراط (همان، ص103 و 208)، جالینوس (همان، ص160 و 167).

البته بيشتر آنچه را نقل مى‌كند تحرير و نگاشته خود اوست و گاه تصريح مى‌كند كه مطلبى را آزموده است.

خصوصيت ديگر اين اثر اختصار و در عين حال جامعيت آن است.

اين كتاب در كنار كتاب ارزشمند ديگر مؤلف يعنى تذكرة اولى الالباب مى‌تواند مجموعه‌اى مناسب براى كسانى باشد كه علاقه‌مند به آموزش مباحث طب سنتى‌اند.

بيان مؤلف نيز در شيوه بيان مطالب بيانى روان و خالى از پيچيدگى است. در عين حال مؤلف از اطناب‌هاى بى‌مورد نيز پرهيز مى‌نمايد.

عناوين مطالب فصول هفت‌گانه كتاب به قرار زير است:

1. در امور طبيعيه مشتمل بر هفت بخش؛ 2. در اسباب مشتمل بر سته ضروريه و غيرضروريه؛ 3. در احوال بدن كه در دو مبحث كلى خلاصه مى‌شود؛ 4. قوانين حفظ صحت بدن، بيمارى و علائم شناخت بيمارى؛ 5. وصايا و قوانين كه در آن قوانين از قى، اسهال، حقنه، فصد، كى (داغ گذاشتن)، شرط و بط، جبر كسر (شكسته‌بندى) سخن رفته است؛ 6. اين فصل مفصل‌ترين بخش كتاب و مشتمل بر بيمارى‌هاى داخلى، شناخت بيمارى‌ها، علل و درمان و شيوه‌هاى درمانى بيمارى‌ها است.

7. در امراض ظاهرى مانند بيمارى‌هاى پوست و مو و نيز تب‌ها و ورم‌ها و راه درمان آنها سخن مى‌گويد.

خاتمه كتاب مشتمل بر هفت بحث است: بحران، جبر كسر، شناخت سم‌ها، آنچه باعث زينت و اصلاح است، آنچه آثار بيمارى‌هاى آبله را ذائل مى‌كند، آنچه چاقى و لاغرى مناسب است.

وضعيت كتاب

كتاب به اهتمام دكتر محمد ياسر زكور و بر اساس پنج نسخه خطى تصحيح و تحقيق شده است. وى همچنين فهارس متعددى را تدوين و تنظيم نموده كه عبارت است از: فهرست گياهان، اسامى حيوانات، امراض، ادويه مفرده و مركبه، اطعمه و اشربه، اوزان، ادوات پزشكى، اعلام، اماكن و فهرست مطالب.

اين اثر را بخش احيا و نشر تراث عربى وابسته به وزارت فرهنگ سوريه در سال 2007م (1428ق) منتشر ساخته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب