شرح جمل العلم و العمل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ابن براج' به 'ابن براج ') |
جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،') |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
لازم به توضيح است كه در كتاب دائرةالمعارف تشيع<ref>روحانى، محمدحسين، ص443</ref>درباره «جمل العلم و العمل» چنين مى‌خوانيم: «وى اين كتاب را به خواهش يكى از ياران و شاگردان خود نوشته». اين در حالى است كه «جمل العلم و العمل» به توصيه [[شيخ مفيد]] استاد [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] نوشته شده است. سپس يكى از شاگردان [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] شرح اين اثر را درخواست مى‌كند و لذا توضيح مذكور درباره «شرح جمل العلم و العمل» صحيح است. | لازم به توضيح است كه در كتاب دائرةالمعارف تشيع<ref>روحانى، محمدحسين، ص443</ref>درباره «جمل العلم و العمل» چنين مى‌خوانيم: «وى اين كتاب را به خواهش يكى از ياران و شاگردان خود نوشته». اين در حالى است كه «جمل العلم و العمل» به توصيه [[شيخ مفيد]] استاد [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] نوشته شده است. سپس يكى از شاگردان [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] شرح اين اثر را درخواست مى‌كند و لذا توضيح مذكور درباره «شرح جمل العلم و العمل» صحيح است. | ||
«جمل العلم و العمل» مشتمل بر بخش فقه نيز است كه [[ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر|ابن براج]] ، يكى ديگر از شاگردان شريف مرتضى، نيز بخش احكام فقهى كتاب را شرح كرده كه آن نيز با همين عنوان «شرح جمل العلم و العمل» به همت [[مدیرشانه‌چی، کاظم|كاظم مديرشانه‌چى]] در اسفند 1352 در مشهد به چاپ رسيده است. | «جمل العلم و العمل» مشتمل بر بخش فقه نيز است كه [[ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر|ابن براج]]، يكى ديگر از شاگردان شريف مرتضى، نيز بخش احكام فقهى كتاب را شرح كرده كه آن نيز با همين عنوان «شرح جمل العلم و العمل» به همت [[مدیرشانه‌چی، کاظم|كاظم مديرشانه‌چى]] در اسفند 1352 در مشهد به چاپ رسيده است. | ||
جمل به معناى ريسمان كلفت و طناب ستبر كشتى است و بنابراين، عنوان كتاب به معناى ريسمان سخت و ستبر علم و عمل است. از قرن سوم تا پنجم، كتاب‌هايى نوشته شده كه در عنوان آنها واژه «جمل» به كار رفته است؛ از جمله: «الجمل في الإمامة»، نوشته اسماعيل بن على بن اسحاق بن ابى‌سهل بن نوبخت؛ «جمل الفرائض»، نوشته [[شيخ مفيد]] و «[[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] »، نوشته [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]. در كتاب‌هاى جمل، اصلى‌ترين و اساسى‌ترين مطالب را مى‌آوردند و از ذكر فروع خوددارى مى‌كردند<ref>طالقانى، سيد على، ص757</ref> | جمل به معناى ريسمان كلفت و طناب ستبر كشتى است و بنابراين، عنوان كتاب به معناى ريسمان سخت و ستبر علم و عمل است. از قرن سوم تا پنجم، كتاب‌هايى نوشته شده كه در عنوان آنها واژه «جمل» به كار رفته است؛ از جمله: «الجمل في الإمامة»، نوشته اسماعيل بن على بن اسحاق بن ابى‌سهل بن نوبخت؛ «جمل الفرائض»، نوشته [[شيخ مفيد]] و «[[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] »، نوشته [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]. در كتاب‌هاى جمل، اصلى‌ترين و اساسى‌ترين مطالب را مى‌آوردند و از ذكر فروع خوددارى مى‌كردند<ref>طالقانى، سيد على، ص757</ref> | ||
نسخهٔ ۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۱۷:۵۳
| نام کتاب | شرح جمل العلم و العمل |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | جمل العلم و العمل. شرح |
| پدیدآورندگان | علم‌الهدی، علی بن الحسین (نويسنده)
جعفری، یعقوب (تصحيح و تعليق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 209/7 /ع8 ج8027 |
| موضوع | علم الهدی، علی بن حسین، 355 - 436ق. جمل العلم و العمل - نقد و تفسیر
کلام شیعه امامیه - قرن 5ق. |
| ناشر | منظمة الاوقاف و الشؤون الخیریة، دار الأسوة للطباعة و النشر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1419 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE15800AUTOMATIONCODE |
شرح جمل العلم و العمل، نوشته علم‌الهدى سيد مرتضى (م 436ق)، شرحى بر بخش «اعتقادات» كتاب خودش «جمل العلم و العمل» است. سيد كتابش را در پاسخ به درخواست يكى از شاگردانش شرح كرده و او نوشته است[۱]يعقوب جعفرى مراغى كتاب را تصحيح نموده و بر آن پاورقى زده است.
لازم به توضيح است كه در كتاب دائرةالمعارف تشيع[۲]درباره «جمل العلم و العمل» چنين مى‌خوانيم: «وى اين كتاب را به خواهش يكى از ياران و شاگردان خود نوشته». اين در حالى است كه «جمل العلم و العمل» به توصيه شيخ مفيد استاد سيد مرتضى نوشته شده است. سپس يكى از شاگردان سيد مرتضى شرح اين اثر را درخواست مى‌كند و لذا توضيح مذكور درباره «شرح جمل العلم و العمل» صحيح است.
«جمل العلم و العمل» مشتمل بر بخش فقه نيز است كه ابن براج، يكى ديگر از شاگردان شريف مرتضى، نيز بخش احكام فقهى كتاب را شرح كرده كه آن نيز با همين عنوان «شرح جمل العلم و العمل» به همت كاظم مديرشانه‌چى در اسفند 1352 در مشهد به چاپ رسيده است.
جمل به معناى ريسمان كلفت و طناب ستبر كشتى است و بنابراين، عنوان كتاب به معناى ريسمان سخت و ستبر علم و عمل است. از قرن سوم تا پنجم، كتاب‌هايى نوشته شده كه در عنوان آنها واژه «جمل» به كار رفته است؛ از جمله: «الجمل في الإمامة»، نوشته اسماعيل بن على بن اسحاق بن ابى‌سهل بن نوبخت؛ «جمل الفرائض»، نوشته شيخ مفيد و «الجمل و العقود »، نوشته شيخ طوسى. در كتاب‌هاى جمل، اصلى‌ترين و اساسى‌ترين مطالب را مى‌آوردند و از ذكر فروع خوددارى مى‌كردند[۳]
كتاب «جمل العلم و العمل» يكى از مهم‌ترين آثارى است كه سيد مرتضى در علم كلام و فقه نوشته است. اين اثر بااينكه از حجم كمى برخوردار است، اما علما از زمان سيد مرتضى تا زمان ما آن را پذيرفته‌اند. قاضى عبدالجبار امام معتزله درباره اين اثر چنين گفته است: اگر سيد مرتضى تنها اين اثر مختصر را داشت بر تمام مصنفين برترى داشت[۴]اين كتاب را تعدادى از علما شرح كرده‌اند:
- شيخ طوسى: قسمت عقائد، معروف به «تمهيد الأصول في الكلام؛
- قاضى ابن براج : قسمت احكام كتاب؛
- شيخ ابوالفتح كراجكى: قسمت عقائد كتاب؛
- شرح خود سيد مرتضى: كتاب حاضر[۵]
از متن كتاب مشخص مى‌شود كه سيد اين شرح را در اواخر عمرش املا نموده؛ چراكه در جاهاى مختلفى از كتاب به آثار ديگرى چون الذخيرة، المخلص، الأمالي، الشافي، الصرفة، المقنع، المسائل الموصليات و تنزيه الأنبياء ارجاع داده است[۶]
سيد مرتضى در اين كتاب آنچه را كه اعتقاد به آن ضرورى است (ما يجب الاعتقاد به) گرد آورده و در بخش اعتقادات، دلايل هر عقيده را ذكر كرده است. احتمالاً به اين دليل كه اعتقادات تقليدى نيستند و مكلف بايد آنها را از روى دليل و برهان، نه از روى تقليد، بپذيرد. اين بخش نخست از شش قسمت تشكيل شده است: توحيد، عدل، نبوت، امامت، معاد، آجال و ارزاق و اسعار. اما، تمام نسخه‌هاى چاپى كتاب، بخش معاد ندارند و برخى از نسخه‌هاى چاپى نيز علاوه بر اين، فاقد بخش آجال و ارزاق و اسعارند[۷]
محقق اثر در مقدمه‌اش، پس از معرفى سيد مرتضى و اساتيد و شاگردان و آثار او، به كتاب مورد بحث پرداخته و شيوه تحقيقى خود را تبيين كرده است[۸]وى سه نسخه مورد استفاده خود را معرفى كرده و چنين نوشته كه در پاورقى موارد اختلاف نسخه‌ها را - مگر در مواردى كه غلطى روشن و قطعى بوده است - ذكر كرده‌ايم. وى تذكر داده كه در تعليقه‌ها رعايت اختصار شده و محقق، در مسائل مهم به كتب كلامى شيعه، معتزله و اشاعره و... به حسب اقتضاى مطلب ارجاع داده شده است. در ابتداى هر مسئله براى فهم بهتر خواننده، عنوانى ذكر شده است[۹]
در انتهاى اثر، فهارس مصطلحات كلامى، اشخاص، كتب، فرق و طوائف، مكان‌ها و شهرها و فهرست موضوعات ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه مصحح و متن كتاب.
- طالقانى، سيد على، دانشنامه جهان اسلام، ج11، زير نظر غلامعلى حداد عادل، تهران، بنياد دائرةالمعارف اسلامى، چاپ اول، 1385.
- روحانى، محمدحسين، دائرةالمعارف تشيع، جلد پنجم، زير نظر احمد صدر حاج سيد جوادى و ديگران، تهران، نشر شهيد سعيد محبى، چاپ اول، 1375.