ترجمه فرحة الغری

ترجمه فرحة الغری

نام کتاب	ترجمه فرحة الغری
نام های دیگر کتاب	فرحه الغری فی تعیین قبر امیر المومنین علی علیه‌السلام. فارسی
پدیدآورندگان	ابن طاووس، عبدالکریم بن احمد (نويسنده) مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (مترجم) جهانبخش، جویا (مصحح)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏37‎‏/‎‏36‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏ف‎‏4041
موضوع	احادیث شیعه - قرن 7ق. علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - آرامگاه - احادیث
ناشر	مرکز پژوهشی ميراث مکتوب
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1379 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE2634AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

فرحة الغرى اثر سيّد عبدالكريم بن طاوس كه اثر او مورد اقبال و عنايت عالمان و دانشوران شيعه قرار گرفته و علّامه محمّدباقر مجلسى آن را با قدرى تلخيص به فارسى ترجمه نموده است.

فرحة الغرى بصرحة الغرى كتابى است كم حجم و بسيار سود درباره جايگاه تربت مقدّس اميرمؤمنان، امام علىّ بن أبى طالب- عليهما الصّلاة و السّلام-، و آثار و اخبار دلالت‌گر بر آن، كه سيّد عبدالكريم بن طاوس تأليف كرده و شامل خطبه و دو مقدّمه و پانزده باب است. اين اثر مشهورترين و معتبرترين فرد نوع خود به شمار مى‌رود و در زمان خود براى پاسخ‌گويى به ترديدها و شبهه‌هائى كه ممكن بوده، در اين باب به اذهان خطور كند، به قلم آمده تا فصل الخطابى باشد بر هر بحث و اختلاف نظر.

گفته‌اند كه دوران ملّا محمّدتقى مجلسى(ره)، زمانى بود كه مردم آشنائى بسيار كمى با اخبار و احاديث اهل بيت عصمت و طهارت- عليهم السّلام- داشتند؛ از اين رو، او به ترويج و ترجمه و شرح احاديث همّت گماشت و شاگردان زيادى در اين زمينه تربيت كرد؛ فرزندش، محمّد باقر نيز راه پدر را با جدّيّت و تلاش پى گرفت.

اگر چه فارسى‌نويسى و فارسى‌گوئى در جامعه علمى شيعه پيشينه‌اى دراز دارد و نگارش‌هائى نغز چون تفسير روض‌الجنان شيخ ابوالفتوح و ترجمه النّهايه شيخ طوسى و النّقض عبدالجليل قزوينى گواه صادق اين مدّعايند، مجموعه همآهنگ و فراخ دامنه، نگارش‌هاى فارسى علّامه محمّدباقر مجلسى را بايد- در گونه خود- يك ابتكار عظيم براى دسترسى فارسى‌گويان به نگارش‌هاى شيعى مبتنى بر آثار و اخبار اهل بيت عصمت و طهارت به شمار آورد و على الخصوص تلاش كامياب مجلسى را در مخاطبت با عامّه مردم فرا ياد داشت.

از مقدّمه‌هائى كه در كتاب‌هاى فارسى مرحوم مجلسى(ره) ديده مى‌شود، پيداست كه بر نگارش فارسى اديبانه عصر صفوى، با آرايه‌هاى مرسوم و صنايع لفظى و معنوى آن، توانا بوده؛ ولى چون هدفش ترويج معارف دينى در ميان عموم مردم بوده، بتعمّد متن كتاب‌ها را ساده نوشته و- به تعبير خود- «مقيّد به حسن عبارات و تنوّع استعارات» نشده و تجمّلات اديبانه را آن هم باز در حدّ اعتدال به خطبه و مقدّمه اثر وانهاده است. از اين رو، نثر مجلسى در مقايسه با نوشته‌هاى اثر عموم عالمان عصر صفوى، ساده‌تر و به فهم نزديك‌تر است.

مجلسى در كار فارسى‌نگارى، معمولا، «مخاطبان خود را... مردم شيعه نا آشنا يا كم اطّلاع از مطالب دينى مى‌داند و به هيچ روى با عالمان دين سخن نمى‌گويد. زبان اهل علم، زبانى ديگر است و اصطلاحات و تعابير خاصّ خود را دارد. بنا بر اين او ساده‌نويسى را هرگز از ياد نمى‌برد و به مباحث استدلالى و برهانى [كه مطلب را رو به غموض مى‌برند] فقط در حدّ ضرورت اشاره مى‌كند... او در اين كتاب‌ها در مقام ابراز توانايى علمى خود و تفصيل استدلالى همه مباحث نبود، بلكه مى‌خواسته است «كافّه مؤمنان و عامّه شيعيان» را كه «به اعتبار عدم انس به لغت عرب» از فهم احاديث و مطالب علمى محرومند، «بهره فاضل و نصيب كامل» برساند.

مجلسى «به فارسى با زبانى ساده و قابل فهم چيز مى‌نوشته» و انشاى كتاب‌هاى او «به طور كلّى خيلى ساده و درست و عارى از صنايع بديعيّه است».

ترجمه رساله فرحة الغرى يكى از آثار فارسى نسبتا كم حجم علّامه محمّد باقر مجلسى(ره) است و در نسبت آن به وى جاى هيچ ترديدى نيست. گذشته از قرينه‌هاى درونى متن، قرينه‌هاى بيرونى هم بر اين انتساب وجود دارد. چه، فهرست‌نگاران آثار علّامه مجلسى از همان روزگار صفويّه تاكنون اين اثر او را ياد كرده‌اند.

در عصر صفوى توجّه معتنابهى به نگارش‌هاى بازمانده از خاندان طاوس ظاهر شد.

ترجمه فرحة الغرى يكى از ثمرات مكتوب اين رويكرد است.

افزون بر توجّه فراگير، مى‌توان فرض- بلكه: باور- كرد كه علّامه مجلسى دلبستگى ويژه‌اى به شمارى از آثار خاندان طاوس داشته باشد.

آثار فارسى علّامه نيز بر دو گونه‌اند: برخى با دستگاه اقتدار صفوى بى‌ارتباط نيستند، چنان كه مقدّمه حقّ اليقين به نام سلطان حسين صفوى است؛ برخى هم ارتباطى ندارند، مانند ترجمه فرحة الغرى كه به استدعاى «بعضى از دوستان ايمانى و برادران روحانى» فراهم شده است.

از منظرى ديگر، آثار فارسى مرحوم مجلسى بر دو دسته‌اند: يكى آنها كه بيشترينه شيعيان مخاطب آن‌اند و ديگر آثار نسبتا تخصّصى‌تر كه خوانندگان محدودترى خواهند داشت.

هر چند خواننده عادى با مطالعه مقدّمه ترجمه فرحة الغرىّ علّامه مجلسى و در نگاه اوّل، آن را يك تلخيص فارسى كتاب سيّد عبدالكريم بن طاوس مى‌پندارد، پس از مطالعه كامل متن و به ويژه در صورت سنجيدن آن با متن عربى كتاب سيّد عبدالكريم، درخواهد يافت كه ترجمه علّامه مجلسى خود نوعى شرح است بر اين كتاب؛ گرچه شرحى مختصر؛ و آنچه مجلسى فرو انداخته،- اگر نه همه- عمدتا، مطالبى بوده كه مخاطب فارسى زبان كتاب نيازى بدان‌ها نداشته، بلكه از درج و ترجمه آنها ملول مى‌شده است.

توضيح‌ها و بسط و افزايش‌هاى علّامه مجلسى(ره) در ترجمه فرحة الغرى معمولا در مواضعى است كه نكته‌اى تاريخى، اعتقادى يا حديثى در ميان است و مرحوم مجلسى مى‌كوشد، خواننده را به حاقّ برداشت خود از مطلب يا قرائن مؤيّد معنا راهنمائى كند.

سبك ترجمه فرحة الغرى از ميان سبك‌هاى امروزين بيشتر به ترجمه آزاد مى‌ماند. گاه ترجمه مرحوم مجلسى، بسيار آزادانه مى‌شود.

فرحة الغرى يكى از منابع و مصادر بحار الأنوار بشمارست؛ و معظم مطالب آن در بحار هم هست.

منابع

متن و مقدمه كتاب