فرهنگ قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
'''فرهنگ قرآن، كليد راهيابى به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم'''، دائرةالمعارفى 33 جلدى با موضوع قرآن كريم است كه توسط [[هاشمی رفسنجانی، اکبر|اكبر هاشمى رفسنجانى]] و گروهى از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن تأليف شده است. اين فرهنگ به دليل موضوعى بودن و تفصيل بسيار، از ديگر كارهاى مشابه خود فراتر رفته و به‌صورت جامع و آسان، اطلاعات و آموزه‌هاى قرآنى در هر موضوع را در اختيار مخاطب قرار مى‌دهد. | '''فرهنگ قرآن، كليد راهيابى به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم'''، دائرةالمعارفى 33 جلدى با موضوع قرآن كريم است كه توسط [[هاشمی رفسنجانی، اکبر|اكبر هاشمى رفسنجانى]] و گروهى از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن تأليف شده است. اين فرهنگ به دليل موضوعى بودن و تفصيل بسيار، از ديگر كارهاى مشابه خود فراتر رفته و به‌صورت جامع و آسان، اطلاعات و آموزه‌هاى قرآنى در هر موضوع را در اختيار مخاطب قرار مى‌دهد. | ||
از جمله مهم‌ترين اهداف تدوين اين فرهنگ، گردآورى و طبقه‌بندى اطلاعات موجود در قرآن بر اساس مفاهيم، با سه مشخصه دقت، سرعت و آسانى و فراهم آوردن بستر مناسب براى تحقيقات نوين و تخصصى در علوم و معارف قرآنى بوده است | از جمله مهم‌ترين اهداف تدوين اين فرهنگ، گردآورى و طبقه‌بندى اطلاعات موجود در قرآن بر اساس مفاهيم، با سه مشخصه دقت، سرعت و آسانى و فراهم آوردن بستر مناسب براى تحقيقات نوين و تخصصى در علوم و معارف قرآنى بوده است <ref>پيشگفتار، ص 49 - 50</ref>. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
ساختار معجم حاضر، از نوع ساختارهاى پيش‌رونده و يا به اصطلاح، ساختار درختى است؛ زيرا مدخل بر اساس برآوردن فرع از اصل، شناسايى و جاى گرفته است. در اين‌گونه ساختارها، نخست عناوين كلى و عام (مانند اخلاق، اقتصاد، اعلام، انبياء، حقوق و گياهان) تيتر شده، در ذيل آنها به مباحث اوليه و كلى بسنده مى‌شود، سپس مسائل جزيى آنها به ترتيب الفبا، در پى مى‌آيد | ساختار معجم حاضر، از نوع ساختارهاى پيش‌رونده و يا به اصطلاح، ساختار درختى است؛ زيرا مدخل بر اساس برآوردن فرع از اصل، شناسايى و جاى گرفته است. در اين‌گونه ساختارها، نخست عناوين كلى و عام (مانند اخلاق، اقتصاد، اعلام، انبياء، حقوق و گياهان) تيتر شده، در ذيل آنها به مباحث اوليه و كلى بسنده مى‌شود، سپس مسائل جزيى آنها به ترتيب الفبا، در پى مى‌آيد <ref>آينه پژوهش، ص 54</ref>. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
كار نگارش «فرهنگ قرآن» با يادداشت‌ها و فيش‌بردارى‌هاى نويسنده در زندان آغاز شده است. بر اساس همين يادداشت‌ها، پيش از آن «تفسير راهنما» به همت تنى چند از قرآن‌پژوهان قم تدوين شد و اينك همان‌ها اساس «فرهنگ قرآن» شده‌اند. نويسنده در مقدمه كتاب توضيح مى‌دهد كه «آيات را از آغاز قرآن يكايك مطالعه مى‌كردم و نكته‌هاى قابل استفاده را در فيش‌هاى كوتاه و گويا يادداشت مى‌كردم و در كنار همان جمله‌هاى كوتاه، نمايه‌سازى هم مى‌كردم، تا بعدها تفكيك اطلاعات به دست آمده به‌سرعت و به‌راحتى انجام گيرد و هر موضوعى جايگاه خود را در تدوين نهايى پيدا كند. مجموعه آن نوشته‌ها بالغ به 32000 فيش در 22 دفتر دويست برگى شد» | كار نگارش «فرهنگ قرآن» با يادداشت‌ها و فيش‌بردارى‌هاى نويسنده در زندان آغاز شده است. بر اساس همين يادداشت‌ها، پيش از آن «تفسير راهنما» به همت تنى چند از قرآن‌پژوهان قم تدوين شد و اينك همان‌ها اساس «فرهنگ قرآن» شده‌اند. نويسنده در مقدمه كتاب توضيح مى‌دهد كه «آيات را از آغاز قرآن يكايك مطالعه مى‌كردم و نكته‌هاى قابل استفاده را در فيش‌هاى كوتاه و گويا يادداشت مى‌كردم و در كنار همان جمله‌هاى كوتاه، نمايه‌سازى هم مى‌كردم، تا بعدها تفكيك اطلاعات به دست آمده به‌سرعت و به‌راحتى انجام گيرد و هر موضوعى جايگاه خود را در تدوين نهايى پيدا كند. مجموعه آن نوشته‌ها بالغ به 32000 فيش در 22 دفتر دويست برگى شد»<ref>مقدمه، ص 41 - 42</ref>. | ||
اصولى كه در شكل‌گيرى اين اثر مورد توجه بوده، در مقدمه جلد اوّل به‌تفصيل آمده كه به بخشى از آن به‌اختصار اشاره مى‌شود: | اصولى كه در شكل‌گيرى اين اثر مورد توجه بوده، در مقدمه جلد اوّل به‌تفصيل آمده كه به بخشى از آن به‌اختصار اشاره مى‌شود: | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
#در برداشت از آيات، چينش و نظم كنونى آيات مورد توجه بوده است؛ چنان‌كه برخى روايات، نظم فعلى آيات را توقيفى مى‌داند. در برداشت‌ها از روايات شأن نزول و روايات تفسيرى نيز استفاده شده است، البته مشروط به آنكه با مبانى شناخته شده دينى سازگارى داشته باشد. | #در برداشت از آيات، چينش و نظم كنونى آيات مورد توجه بوده است؛ چنان‌كه برخى روايات، نظم فعلى آيات را توقيفى مى‌داند. در برداشت‌ها از روايات شأن نزول و روايات تفسيرى نيز استفاده شده است، البته مشروط به آنكه با مبانى شناخته شده دينى سازگارى داشته باشد. | ||
#در آغاز اغلب مدخل‌ها در شناسه‌اى به معناى لغوى، معناى اصطلاحى، محدوده مدخل، كليدواژه‌هاى اصلى قرآنى و اهمّ مباحث آن موضوع پرداخته شده است. | #در آغاز اغلب مدخل‌ها در شناسه‌اى به معناى لغوى، معناى اصطلاحى، محدوده مدخل، كليدواژه‌هاى اصلى قرآنى و اهمّ مباحث آن موضوع پرداخته شده است. | ||
#گاهى در پانوشت‌ها، عبارات و توضيحاتى افزوده شده است. اين روش گرچه خلاف شيوه معجم‌نگارى است، ولى بيشتر بدان‌جهت است كه استفاده همگانى از اين مجموعه ممكن گردد. همچنين عناوين و موضوعات به ابهام و اجمال نگرايد | #گاهى در پانوشت‌ها، عبارات و توضيحاتى افزوده شده است. اين روش گرچه خلاف شيوه معجم‌نگارى است، ولى بيشتر بدان‌جهت است كه استفاده همگانى از اين مجموعه ممكن گردد. همچنين عناوين و موضوعات به ابهام و اجمال نگرايد<ref>پيشگفتار، ص 51 - 55</ref>. | ||
در برخى از صفحات كتاب، برخى از اعلام به‌اختصار در متن معرفى شده‌اند؛ به‌عنوان مثال عدى بن بدا، عدى بن حاتم طائى و عدى بن ربيعه در جلد اول كتاب معرفى شده‌اند | در برخى از صفحات كتاب، برخى از اعلام به‌اختصار در متن معرفى شده‌اند؛ به‌عنوان مثال عدى بن بدا، عدى بن حاتم طائى و عدى بن ربيعه در جلد اول كتاب معرفى شده‌اند <ref>متن كتاب، ص 188</ref>. | ||
در آخر مى‌توان ويژگى‌هاى اين اثر را اين‌گونه خلاصه نمود: دربرداشتن بيش از 3000 موضوع اصلى و هزاران موضوع فرعى؛ دستيابى آسان علاقه‌مندان و محققان به معارف و علوم قرآنى؛ برخوردارى از سيستم ارجاعات در عنوان‌هاى مترادف و مرتبط؛ جامعيت نسبت به فرهنگ‌نامه‌هاى قرآنى پيشين؛ الفبايى - موضوعى بودن عناوين اصلى و فرعى؛ دربرداشتن اعلام قرآن؛ شناسايى الفاظ و مدخل‌هايى كه در معنى به يكديگر نزديكند | در آخر مى‌توان ويژگى‌هاى اين اثر را اين‌گونه خلاصه نمود: دربرداشتن بيش از 3000 موضوع اصلى و هزاران موضوع فرعى؛ دستيابى آسان علاقه‌مندان و محققان به معارف و علوم قرآنى؛ برخوردارى از سيستم ارجاعات در عنوان‌هاى مترادف و مرتبط؛ جامعيت نسبت به فرهنگ‌نامه‌هاى قرآنى پيشين؛ الفبايى - موضوعى بودن عناوين اصلى و فرعى؛ دربرداشتن اعلام قرآن؛ شناسايى الفاظ و مدخل‌هايى كه در معنى به يكديگر نزديكند <ref>سادات فخر، سيد محسن، ص 23 - 24</ref>. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
فهرست مطالب هريك از جلدهاى كتاب در ابتدا و منابع در انتهاى آن آمده است. در پاورقى‌هاى كتاب، معانى برخى الفاظ و توضيح برخى عبارات و روايات ذكر شده است. | فهرست مطالب هريك از جلدهاى كتاب در ابتدا و منابع در انتهاى آن آمده است. در پاورقى‌هاى كتاب، معانى برخى الفاظ و توضيح برخى عبارات و روايات ذكر شده است. | ||
==پانویس == | |||
<references /> | |||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
نسخهٔ ۹ ژانویهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۱۱:۵۳
| نام کتاب | فرهنگ قرآن |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآن کریم |
| پدیدآورندگان | هاشمی رفسنجانی، اکبر (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 66/6 /ﻫ2ف4 |
| موضوع | قرآن - طبقات آیات
قرآن - فهرست مطالب قرآن - واژه نامهها |
| ناشر | بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1383 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3824AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
فرهنگ قرآن، كليد راهيابى به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم، دائرةالمعارفى 33 جلدى با موضوع قرآن كريم است كه توسط اكبر هاشمى رفسنجانى و گروهى از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن تأليف شده است. اين فرهنگ به دليل موضوعى بودن و تفصيل بسيار، از ديگر كارهاى مشابه خود فراتر رفته و به‌صورت جامع و آسان، اطلاعات و آموزه‌هاى قرآنى در هر موضوع را در اختيار مخاطب قرار مى‌دهد.
از جمله مهم‌ترين اهداف تدوين اين فرهنگ، گردآورى و طبقه‌بندى اطلاعات موجود در قرآن بر اساس مفاهيم، با سه مشخصه دقت، سرعت و آسانى و فراهم آوردن بستر مناسب براى تحقيقات نوين و تخصصى در علوم و معارف قرآنى بوده است [۱].
ساختار
ساختار معجم حاضر، از نوع ساختارهاى پيش‌رونده و يا به اصطلاح، ساختار درختى است؛ زيرا مدخل بر اساس برآوردن فرع از اصل، شناسايى و جاى گرفته است. در اين‌گونه ساختارها، نخست عناوين كلى و عام (مانند اخلاق، اقتصاد، اعلام، انبياء، حقوق و گياهان) تيتر شده، در ذيل آنها به مباحث اوليه و كلى بسنده مى‌شود، سپس مسائل جزيى آنها به ترتيب الفبا، در پى مى‌آيد [۲].
گزارش محتوا
كار نگارش «فرهنگ قرآن» با يادداشت‌ها و فيش‌بردارى‌هاى نويسنده در زندان آغاز شده است. بر اساس همين يادداشت‌ها، پيش از آن «تفسير راهنما» به همت تنى چند از قرآن‌پژوهان قم تدوين شد و اينك همان‌ها اساس «فرهنگ قرآن» شده‌اند. نويسنده در مقدمه كتاب توضيح مى‌دهد كه «آيات را از آغاز قرآن يكايك مطالعه مى‌كردم و نكته‌هاى قابل استفاده را در فيش‌هاى كوتاه و گويا يادداشت مى‌كردم و در كنار همان جمله‌هاى كوتاه، نمايه‌سازى هم مى‌كردم، تا بعدها تفكيك اطلاعات به دست آمده به‌سرعت و به‌راحتى انجام گيرد و هر موضوعى جايگاه خود را در تدوين نهايى پيدا كند. مجموعه آن نوشته‌ها بالغ به 32000 فيش در 22 دفتر دويست برگى شد»[۳].
اصولى كه در شكل‌گيرى اين اثر مورد توجه بوده، در مقدمه جلد اوّل به‌تفصيل آمده كه به بخشى از آن به‌اختصار اشاره مى‌شود:
- در مدخل‌گزينى، ملاك انتخاب، قرآنى بودن و داشتن اطلاعات - هرچند اندك - است، به‌طورى كه ذيل برخى از مدخل‌ها، يك آيه و يا حتّى بخشى كوتاه از يك آيه ذكر شده است.
- در برداشت از آيات، چينش و نظم كنونى آيات مورد توجه بوده است؛ چنان‌كه برخى روايات، نظم فعلى آيات را توقيفى مى‌داند. در برداشت‌ها از روايات شأن نزول و روايات تفسيرى نيز استفاده شده است، البته مشروط به آنكه با مبانى شناخته شده دينى سازگارى داشته باشد.
- در آغاز اغلب مدخل‌ها در شناسه‌اى به معناى لغوى، معناى اصطلاحى، محدوده مدخل، كليدواژه‌هاى اصلى قرآنى و اهمّ مباحث آن موضوع پرداخته شده است.
- گاهى در پانوشت‌ها، عبارات و توضيحاتى افزوده شده است. اين روش گرچه خلاف شيوه معجم‌نگارى است، ولى بيشتر بدان‌جهت است كه استفاده همگانى از اين مجموعه ممكن گردد. همچنين عناوين و موضوعات به ابهام و اجمال نگرايد[۴].
در برخى از صفحات كتاب، برخى از اعلام به‌اختصار در متن معرفى شده‌اند؛ به‌عنوان مثال عدى بن بدا، عدى بن حاتم طائى و عدى بن ربيعه در جلد اول كتاب معرفى شده‌اند [۵].
در آخر مى‌توان ويژگى‌هاى اين اثر را اين‌گونه خلاصه نمود: دربرداشتن بيش از 3000 موضوع اصلى و هزاران موضوع فرعى؛ دستيابى آسان علاقه‌مندان و محققان به معارف و علوم قرآنى؛ برخوردارى از سيستم ارجاعات در عنوان‌هاى مترادف و مرتبط؛ جامعيت نسبت به فرهنگ‌نامه‌هاى قرآنى پيشين؛ الفبايى - موضوعى بودن عناوين اصلى و فرعى؛ دربرداشتن اعلام قرآن؛ شناسايى الفاظ و مدخل‌هايى كه در معنى به يكديگر نزديكند [۶].
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هريك از جلدهاى كتاب در ابتدا و منابع در انتهاى آن آمده است. در پاورقى‌هاى كتاب، معانى برخى الفاظ و توضيح برخى عبارات و روايات ذكر شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- بابايى، رضا، «نمايى از فرهنگ قرآن»، آينه پژوهش، خرداد و تير 1379، شماره 62، ص 52 تا 58.
- سادات فخر، سيد محسن، «فرهنگ قرآن، كليد راهيابى به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم»، پژوهش‌هاى قرآنى، پاييز و زمستان 1383، شماره 39 و 40، ص 19 تا 27.