مازندران در عصر ناصری: بر اساس دستورالعمل کتابچه دیوانی 1290ق: تفاوت میان نسخه‌ها

اسناد تاریخی یکی از مهم‌ترین منابع پژوهشی های تاریخی به شمار می روند. این اسناد از دوران فتحعلی شاه به صورت آرشیو در اداره ی بیوتات دربار نگهداری می شد. در زمان ناصرالدین شاه علاوه بر اسناد تاریخی، اسناد وزارت امور خارجه و مالی نیز در آرشیو دولت اضافه گردید. یکی از این منابع «کتابچه های دستورالعمل ولایات» در دوره ی قاجار هستند. بازخوانی و پژوهش در این کتابچه ها می‌تواند راهگشای مسیری تازه برای شناخت هرچه بهتر تحولات اقتصادی و اجتماعی در دوره ی قاجار باشد. مستوفیان، مسئول تهیه این کتابچه بودند و باید تا قبل از عید نوروز تنظیم و در اختیار صدراعظم و پادشاه قرار می دادند. اهمیت این کتابچه ها از نظر دیوانی، رجالی، نظامی، محلی و مکانی (جغرافیایی) است و کمک شایانی به تاریخ ایران می‌کند. کتابچه ی پیش رو «کتابچه ی دستورالعمل مازندران» است که در سربرگ کل صفحات آن، سنه تحانوی ئیل (سال 1290.ق) و حدالمرز مازندران تکرار شده و محاسب آن «میرزا محمد ولی»مستوفی مازندرانی است. این کتابچه به خط سیاق و در 49 فرد تنظیم و از سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تهیه گردیده است که پس از بازخوانی، مطالب اولیه ی آن در ابتدای کتاب توضیح داده شده تا مطالب سیاق برای خوانندگان قابل فهم باشد. <ref> [https://historylib.com/books/2730 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>