۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الجامع اللطيف في فضل مكة و أهلها و بناء البيت الشريف (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۰۳
، ۱ سپتامبر ۲۰۲۲جایگزینی متن - 'گي' به 'گی'
جز (جایگزینی متن - 'خطي' به 'خطی') |
جز (جایگزینی متن - 'گي' به 'گی') |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
}} | }} | ||
'''الجامع اللطيف في فضل مكة و أهلها و بناء البيت الشريف'''، تأليف [[ابن ظهیره، محمد بن محمد|محمد ابن ظهيره]] (متوفي 960ق) از علمای حنفي مذهب است. كتاب را در سال 949ق. بدين | '''الجامع اللطيف في فضل مكة و أهلها و بناء البيت الشريف'''، تأليف [[ابن ظهیره، محمد بن محمد|محمد ابن ظهيره]] (متوفي 960ق) از علمای حنفي مذهب است. كتاب را در سال 949ق. بدين انگیزه نگاشته است كه تاريخ محلى مكه را بدون تفصيل مُمِل و ايجاز مُخِل در يك جا گرد آورد. برخى محققان اين كتاب را به محمد بن حسین بن ظهيره نسبت داده‌اند؛ اما نویسنده در مقدمه خود را محمد جارالله بن ظهيره قرشى مكى حنفى معرفى كرده است. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
شهر مكه به جهت اينكه كعبه شريف و بيت‌الله الحرام در آن واقع شده و ادله فراواني كه از كتاب و سنت بر فضيلت آن وارد شده، مورد توجه ويژه تاريخ نگاران اسلامی بوده است. در مقدمه كتاب از "ابوالولید الأزرقي" و از "تقي‌الدين فاسي مكي" به عنوان دو تن از أجله متقدم و متأخر در اين زمينه نام برده شده و از آثار اين بزرگان به نیکی ياد شده است. نویسنده معتقد است در برخی از آثار تاريخ‌نگاری، اطاله كلام و اطناب مملّ ديده مى‌شود. در بعضي نيز مطالب به ايجاز و اختصار ذكر شده، لكن اين ايجاز مخل بوده و از مطالب مهمي غفلت شده است. لزوم تأليفي متوسط كه در عين لطافت و اعتدال از جامعيت نيز برخوردار باشد، نویسنده را به نگارش "الجامع اللطيف" ترغيب نمود. اين اثر به تصريح صاحبش در واقع گردآوری اخبار و احاديث و فروع فقهي و فوايد و لطايفي از مصادر متنوع تاریخی، سيره، تفسير و غير آن است كه با تحرير و تقريري جديد ارائه شده است. معمولاً پس از نقل اختلاف آراء خود نيز اظهار نظر كرده است؛ و به جهت | شهر مكه به جهت اينكه كعبه شريف و بيت‌الله الحرام در آن واقع شده و ادله فراواني كه از كتاب و سنت بر فضيلت آن وارد شده، مورد توجه ويژه تاريخ نگاران اسلامی بوده است. در مقدمه كتاب از "ابوالولید الأزرقي" و از "تقي‌الدين فاسي مكي" به عنوان دو تن از أجله متقدم و متأخر در اين زمينه نام برده شده و از آثار اين بزرگان به نیکی ياد شده است. نویسنده معتقد است در برخی از آثار تاريخ‌نگاری، اطاله كلام و اطناب مملّ ديده مى‌شود. در بعضي نيز مطالب به ايجاز و اختصار ذكر شده، لكن اين ايجاز مخل بوده و از مطالب مهمي غفلت شده است. لزوم تأليفي متوسط كه در عين لطافت و اعتدال از جامعيت نيز برخوردار باشد، نویسنده را به نگارش "الجامع اللطيف" ترغيب نمود. اين اثر به تصريح صاحبش در واقع گردآوری اخبار و احاديث و فروع فقهي و فوايد و لطايفي از مصادر متنوع تاریخی، سيره، تفسير و غير آن است كه با تحرير و تقريري جديد ارائه شده است. معمولاً پس از نقل اختلاف آراء خود نيز اظهار نظر كرده است؛ و به جهت پيشگیري از اشتباه ناسخين، ابتدای و انتهای آن را با"أقول" و"انتهي" مشخص كرده است. | ||
در مقدمه آيات فراواني در فضيلت علم و عالم ذكر شده است. سپس به كثرت روايات اشاره و با نقل تعدادي از آنها بر أفضليت علما بر شهدا تأكيد كرده است. در ادامه اقوال حكما را با ذكر اشعاري بيان كرده و با درخواست علم نافع از خداوند به پایان برده است. | در مقدمه آيات فراواني در فضيلت علم و عالم ذكر شده است. سپس به كثرت روايات اشاره و با نقل تعدادي از آنها بر أفضليت علما بر شهدا تأكيد كرده است. در ادامه اقوال حكما را با ذكر اشعاري بيان كرده و با درخواست علم نافع از خداوند به پایان برده است. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
#آيات متعدد حاكي از فضيلت اين مكان شريف بر ساير اماكن است؛ اما در [[صحيح مسلم]]، روايتي از قاضي عياض نقل شده است كه مدفن نبي اكرم(ص) افضل از كعبه است. به عقيده نویسنده مجاورت كعبه بر ساير بلاد برتري دارد؛ اما سكونت در مدينه أفضل است. اسامی متعدد مكه نيز زمينه بحث‌های مفصلي را فراهم آورده است كه به بخشي از آنها پرداخته شده است. | #آيات متعدد حاكي از فضيلت اين مكان شريف بر ساير اماكن است؛ اما در [[صحيح مسلم]]، روايتي از قاضي عياض نقل شده است كه مدفن نبي اكرم(ص) افضل از كعبه است. به عقيده نویسنده مجاورت كعبه بر ساير بلاد برتري دارد؛ اما سكونت در مدينه أفضل است. اسامی متعدد مكه نيز زمينه بحث‌های مفصلي را فراهم آورده است كه به بخشي از آنها پرداخته شده است. | ||
#بررسى آيات و روايات پيرامون مسجد الحرام و آغاز بناى اولیه اين مكان شريف و توسعه آن و نيز ديدگاه مذاهب مختلف در رابطه با اعمال ذكر شده است. | #بررسى آيات و روايات پيرامون مسجد الحرام و آغاز بناى اولیه اين مكان شريف و توسعه آن و نيز ديدگاه مذاهب مختلف در رابطه با اعمال ذكر شده است. | ||
#در منابع اخبارى در برترى اهل مكه بر ساير بلاد وارد شده است. نویسنده معتقد است كه اين اخبار عمومیت دارد و در مقام امتنان، صالح و طالح اهل اين شهر را در بر | #در منابع اخبارى در برترى اهل مكه بر ساير بلاد وارد شده است. نویسنده معتقد است كه اين اخبار عمومیت دارد و در مقام امتنان، صالح و طالح اهل اين شهر را در بر مى‌گیرد. او سپس اين اخبار را حمل بر قريش كرده و با استناد به آيات و روايات در مقام اثبات فضائل اين قوم بر مى‌آيد. در ادامه به عنوان يك موضوع فرعى و استطرادى نسب رسول مكرم اسلام(ص) و ده تن از صحابى به همراه مناقب و احوالات آنها ذكر شده است. نكته قابل توجه اين است كه اين نسب شناسى با نام خلفا آغاز شده است و در يك فائده چنين مى‌نگارد كه در كلام نبى مكرم(ص)، اباعبيده به لحاظ امانت‌دارى و ابوذر به جهت صداقت و على(ع) به لحاظ قضاوت افضل از ابوبكر و عمر هستند. | ||
#مطالب اين باب؛ مشتمل بر بررسى پيشينه حفر چاه زمزم و آداب نوشيدن و خواص و عجائب آن و نيز نام‌هایى است كه براى آن ذكر شده است. در آخر نيز روايتى جعلى از انس كه ابوبكر و عمر را سيد كهول اهل بهشت خوانده است، زمينه بحثى استطرادى را فراهم آورده است و نویسنده در مقام توجيه آن بر آمده است. | #مطالب اين باب؛ مشتمل بر بررسى پيشينه حفر چاه زمزم و آداب نوشيدن و خواص و عجائب آن و نيز نام‌هایى است كه براى آن ذكر شده است. در آخر نيز روايتى جعلى از انس كه ابوبكر و عمر را سيد كهول اهل بهشت خوانده است، زمينه بحثى استطرادى را فراهم آورده است و نویسنده در مقام توجيه آن بر آمده است. | ||
#در كتب تاريخ نگارى مكه معمولاً در پایان اسامى اُمراء و فرمانروايان اين شهر ذكر مى‌شود. در اين اثر به تصريح نویسنده امراى عهد رسول‌الله(ص) تا سال 949ق. ذكر شده است. البته بخش اعظم اسامى از شفاءالغرام تقى‌الدين الفاسى اخذ شده است و مقطع زمانى پس از آن، افزوده شده است. | #در كتب تاريخ نگارى مكه معمولاً در پایان اسامى اُمراء و فرمانروايان اين شهر ذكر مى‌شود. در اين اثر به تصريح نویسنده امراى عهد رسول‌الله(ص) تا سال 949ق. ذكر شده است. البته بخش اعظم اسامى از شفاءالغرام تقى‌الدين الفاسى اخذ شده است و مقطع زمانى پس از آن، افزوده شده است. | ||