۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در فصل اول به‌اجمال زندگانی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] از ولادت تا شهادت مورد مطالعه قرار گرفته است. نویسنده اگرچه قول مشهور را در رابطه با ولادت آن حضرت، پنجم شعبان سال 38ق دانسته است، اما از اشاره به دیگر اقوال نیز غافل نبوده است. همه منابع حدیثی و روایی، زادگاه [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد]] را مدینه دانسته‌اند. در منابع برای آن حضرت کنیه‌ها و القاب فراوان ذکر شده که مشهورترین کنیه، ابوالحسن و ابومحمد و مشهورترین لقب، سجاد و زین‌العابدین است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص19-17</ref>. | در فصل اول به‌اجمال زندگانی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] از ولادت تا شهادت مورد مطالعه قرار گرفته است. نویسنده اگرچه قول مشهور را در رابطه با ولادت آن حضرت، پنجم شعبان سال 38ق دانسته است، اما از اشاره به دیگر اقوال نیز غافل نبوده است. همه منابع حدیثی و روایی، زادگاه [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد]] را مدینه دانسته‌اند. در منابع برای آن حضرت کنیه‌ها و القاب فراوان ذکر شده که مشهورترین کنیه، ابوالحسن و ابومحمد و مشهورترین لقب، سجاد و زین‌العابدین است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=17&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص19-17]</ref>. | ||
پدر آن حضرت، امام حسین(ع) است که نیاز به معرفی ندارد، اما منابع شهربانو دختر یزدگرد را مادر آن امام همام دانسته‌اند، ولذا نویسنده قدری بیشتر از آن بانوی پرهیزکار سخن گفته است. وی طی فتوحات شهرهای ایران به دست مسلمانان اسیر گشت و از ایران به مدینه برده شد و در پرتو حمایت [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین(ع)]] آزاد گردید. به گزارش منابعی چون «بحار الأنوار» و «عيون أخبار الرضا»، آن بانوی گرامی که افتخار مادری ولیّ خدا و زینت عبادتگران را به دست آورده بود، سوگمندانه، پس از ولادت فرزندش با فاصله‌ای بسیار اندک، جهان را بدرود گفت و [[امام سجاد علیه‌السلام|علی بن الحسین(ع]]) در دامان دایه‌ای پرورش یافت که هماره او را مادر صدا می‌زد<ref>ر.ک: همان، ص21-20</ref>. | پدر آن حضرت، امام حسین(ع) است که نیاز به معرفی ندارد، اما منابع شهربانو دختر یزدگرد را مادر آن امام همام دانسته‌اند، ولذا نویسنده قدری بیشتر از آن بانوی پرهیزکار سخن گفته است. وی طی فتوحات شهرهای ایران به دست مسلمانان اسیر گشت و از ایران به مدینه برده شد و در پرتو حمایت [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین(ع)]] آزاد گردید. به گزارش منابعی چون «بحار الأنوار» و «عيون أخبار الرضا»، آن بانوی گرامی که افتخار مادری ولیّ خدا و زینت عبادتگران را به دست آورده بود، سوگمندانه، پس از ولادت فرزندش با فاصله‌ای بسیار اندک، جهان را بدرود گفت و [[امام سجاد علیه‌السلام|علی بن الحسین(ع]]) در دامان دایه‌ای پرورش یافت که هماره او را مادر صدا می‌زد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=20&viewType=pdf ر.ک: همان، ص21-20]</ref>. | ||
نویسنده، شناخت نام، کنیه، لقب و... را اموری دانسته که جنبه مقدماتی دارد و رهگذری برای رسیدن به شناخت‌های اصلی و بنیادینی است که باید الگو و برنامه عمل و عقیده قرار گیرد؛ شناخت مواضع دینی و اجتماعی و معرفت پیام‌ها و درس‌ها و شیوه عملی ایشان<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>. | نویسنده، شناخت نام، کنیه، لقب و... را اموری دانسته که جنبه مقدماتی دارد و رهگذری برای رسیدن به شناخت‌های اصلی و بنیادینی است که باید الگو و برنامه عمل و عقیده قرار گیرد؛ شناخت مواضع دینی و اجتماعی و معرفت پیام‌ها و درس‌ها و شیوه عملی ایشان<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=26&viewType=pdf ر.ک: همان، ص26]</ref>. | ||
در فصل دوم، شخصیت معنوی و اجتماعی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع]]) مطرح شده است. طاوس بن کیسان یمانی (متوفی 106ق) از اعلام تابعین و رجال گران‌قدر و از اصحاب [[امام سجاد علیه‌السلام|امام زین‌العابدین(ع)]] است و خاطرات بسیاری از عبادت‌‌ها و مناجات‌های آن حضرت دارد. او می‌گوید: «در حجر اسماعیل امام را مشاهده کردم، او مشغول عبادت و مناجات با پروردگار بود. چون برای نماز می‌ایستاد، رنگ چهره‌اش گاه زرد و گاه گلگون می‌گشت. بیم از خدا در اندامش متجلی بود و چنان نماز می‌گذارد که گویی آخرین نماز اوست. چون به سجده می‌رفت، تا دیرزمان در سجده می‌ماند و چون سر برمی‌داشت، قطرات عرق بر بدنش جاری بود. هماره تربت سیدالشهداء(ع) همراه داشت و جز بر آن پیشانی نمی‌نهاد». نماز آن حضرت نمازی است که بر خاک شهیدان راه خدا ارج می‌نهد و با پیامی به لطافت نسیم سحری و نفوذ اشعه خورشید، به نسل‌ها می‌رساند که اوج عبادت و عبودیت، سر نهادن بر خاک شهیدان در راه خدا و برای خداست<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>. | در فصل دوم، شخصیت معنوی و اجتماعی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع]]) مطرح شده است. طاوس بن کیسان یمانی (متوفی 106ق) از اعلام تابعین و رجال گران‌قدر و از اصحاب [[امام سجاد علیه‌السلام|امام زین‌العابدین(ع)]] است و خاطرات بسیاری از عبادت‌‌ها و مناجات‌های آن حضرت دارد. او می‌گوید: «در حجر اسماعیل امام را مشاهده کردم، او مشغول عبادت و مناجات با پروردگار بود. چون برای نماز می‌ایستاد، رنگ چهره‌اش گاه زرد و گاه گلگون می‌گشت. بیم از خدا در اندامش متجلی بود و چنان نماز می‌گذارد که گویی آخرین نماز اوست. چون به سجده می‌رفت، تا دیرزمان در سجده می‌ماند و چون سر برمی‌داشت، قطرات عرق بر بدنش جاری بود. هماره تربت سیدالشهداء(ع) همراه داشت و جز بر آن پیشانی نمی‌نهاد». نماز آن حضرت نمازی است که بر خاک شهیدان راه خدا ارج می‌نهد و با پیامی به لطافت نسیم سحری و نفوذ اشعه خورشید، به نسل‌ها می‌رساند که اوج عبادت و عبودیت، سر نهادن بر خاک شهیدان در راه خدا و برای خداست<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=64&viewType=pdf ر.ک: همان، ص64]</ref>. | ||
[[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] با وجود آن همه دعاها و مناجات‌های طولانی و کم‌نظیر، از جامعه خود و نیازها و واقعیت‌های زمانش غافل نیست، بلکه در میدان وظایف اجتماعی و اخلاقی نیز پیشوایی الگو و نمونه است. محمد بن اسحاق می‌گوید: بسیاری از خانواده‌های محروم و نیازمند مدینه، شبانگاه از لطف و بخشش مردی ناشناس بهره‌مند می‌شدند و هرگز او را نشناختند، مگر زمانی که [[امام سجاد علیه‌السلام|علی بن الحسین(ع)]] درگذشت و آن مرد ناشناس دیگر به سراغ آنان نیامد؛ آنگاه بود که دانستند آن امدادگر ناشناس، زین‌العابدین(ع) بوده است<ref>ر.ک: همان، ص69-68</ref>. | [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] با وجود آن همه دعاها و مناجات‌های طولانی و کم‌نظیر، از جامعه خود و نیازها و واقعیت‌های زمانش غافل نیست، بلکه در میدان وظایف اجتماعی و اخلاقی نیز پیشوایی الگو و نمونه است. محمد بن اسحاق می‌گوید: بسیاری از خانواده‌های محروم و نیازمند مدینه، شبانگاه از لطف و بخشش مردی ناشناس بهره‌مند می‌شدند و هرگز او را نشناختند، مگر زمانی که [[امام سجاد علیه‌السلام|علی بن الحسین(ع)]] درگذشت و آن مرد ناشناس دیگر به سراغ آنان نیامد؛ آنگاه بود که دانستند آن امدادگر ناشناس، زین‌العابدین(ع) بوده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=68&viewType=pdf ر.ک: همان، ص69-68]</ref>. | ||
[[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] غلامان و کنیزان بسیار می‌خرید، اما نه برای کار کشیدن از ایشان، بلکه به‌منظور تربیت اخلاقی و دینی و سپس فراهم آوردن زمینه آزادی آنان. تلاش آن حضرت در این راستا، هم عملی و هم از طریق تشویق و ترغیب دیگران به این کار بود. چنان‌که مورخان و محدثان نقل کرده‌اند: «[[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد]]، هزار بنده را در راه خدا آزاد کرد»<ref>ر.ک: همان، ص74-73</ref>. | [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] غلامان و کنیزان بسیار می‌خرید، اما نه برای کار کشیدن از ایشان، بلکه به‌منظور تربیت اخلاقی و دینی و سپس فراهم آوردن زمینه آزادی آنان. تلاش آن حضرت در این راستا، هم عملی و هم از طریق تشویق و ترغیب دیگران به این کار بود. چنان‌که مورخان و محدثان نقل کرده‌اند: «[[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد]]، هزار بنده را در راه خدا آزاد کرد»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=73&viewType=pdf ر.ک: همان، ص74-73]</ref>. | ||
در سومین فصل کتاب، زندگی سیاسی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] مورد مداقه قرار گرفته است. [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] در شرایطی عهده‌دار امر امامت گردید که سنگین‌ترین غم‌ها و جراحت‌های روحی و عاطفی بر قلبش وارد شده بود. در این فصل سخنان امام(ع) در مجلس یزید، خطبه [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد]] در ورود به مدینه، شیوه برخورد امام(ع) با ابن زبیر و عبدالملک و مباحثی از این دست مطرح شده است. در انتهای این فصل در تبیین شیوه امام در افشاگری علیه حاکمان ناصالح چنین می‌خوانیم: [[امام سجاد علیه‌السلام|امام علی بن الحسین(ع)]] همیشه در نماز جمعه شرکت می‌کرد؛ بااینکه نماز جمعه به امامت ائمه جور برگزار می‌شد، اما آن حضرت اعتنایی به نماز ایشان نمی‌کرد (آن را کافی و مسقط تکلیف نمی‌شمرد)، بلکه خود به‌تنهایی نماز ظهر را به‌جا می‌آورد<ref>ر.ک: همان، ص188</ref>. | در سومین فصل کتاب، زندگی سیاسی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] مورد مداقه قرار گرفته است. [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] در شرایطی عهده‌دار امر امامت گردید که سنگین‌ترین غم‌ها و جراحت‌های روحی و عاطفی بر قلبش وارد شده بود. در این فصل سخنان امام(ع) در مجلس یزید، خطبه [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد]] در ورود به مدینه، شیوه برخورد امام(ع) با ابن زبیر و عبدالملک و مباحثی از این دست مطرح شده است. در انتهای این فصل در تبیین شیوه امام در افشاگری علیه حاکمان ناصالح چنین می‌خوانیم: [[امام سجاد علیه‌السلام|امام علی بن الحسین(ع)]] همیشه در نماز جمعه شرکت می‌کرد؛ بااینکه نماز جمعه به امامت ائمه جور برگزار می‌شد، اما آن حضرت اعتنایی به نماز ایشان نمی‌کرد (آن را کافی و مسقط تکلیف نمی‌شمرد)، بلکه خود به‌تنهایی نماز ظهر را به‌جا می‌آورد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=188&viewType=pdf ر.ک: همان، ص188]</ref>. | ||
در چهارمین فصل به علم و دانش [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] پرداخته شده است. در عصری که فقهای متعدد در آن حضور داشتند، مقام فقهی و علمی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] به حدی بارز و آشکار بود که ابن جوزی عنوان «سيد الفقهاء» را به آن حضرت می‌دهد و از بسیاری نقل می‌کند: «ما رأينا أفقه من علي بن الحسين»؛ یعنی ما در میان فقیهان، داناتر و فقیه‌تر از [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] نیافتیم<ref>ر.ک: همان، ص197-196</ref>. | در چهارمین فصل به علم و دانش [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] پرداخته شده است. در عصری که فقهای متعدد در آن حضور داشتند، مقام فقهی و علمی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] به حدی بارز و آشکار بود که ابن جوزی عنوان «سيد الفقهاء» را به آن حضرت می‌دهد و از بسیاری نقل می‌کند: «ما رأينا أفقه من علي بن الحسين»؛ یعنی ما در میان فقیهان، داناتر و فقیه‌تر از [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] نیافتیم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=196&viewType=pdf ر.ک: همان، ص197-196]</ref>. | ||
شیخ طوسی در فهرست رجال خود، نام صدوهفتاد نفر از اصحاب و شاگردان امام زین‌العابدین(ع) را به‌ترتیب حروف الفبا یاد کرده است<ref>ر.ک: همان، ص197</ref>. نویسنده اسامی این افراد را از صفحه 200 تا 204 ذکر کرده است. در ادامه برای برخی از اصحاب خاص آن حضرت شرح حال کوتاهی ذکر شده است. از جمله این افراد ابوحمزه ثمالی است که حضرت رضا به وی لقب لقمان زمان را داده است و در برخی روایات، ابوحمزه به‌عنوان سلمان زمان یاد شده است<ref>ر.ک: همان، ص217</ref>. | شیخ طوسی در فهرست رجال خود، نام صدوهفتاد نفر از اصحاب و شاگردان امام زین‌العابدین(ع) را به‌ترتیب حروف الفبا یاد کرده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=197&viewType=pdf ر.ک: همان، ص197]</ref>. نویسنده اسامی این افراد را از صفحه 200 تا 204 ذکر کرده است. در ادامه برای برخی از اصحاب خاص آن حضرت شرح حال کوتاهی ذکر شده است. از جمله این افراد ابوحمزه ثمالی است که حضرت رضا به وی لقب لقمان زمان را داده است و در برخی روایات، ابوحمزه به‌عنوان سلمان زمان یاد شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=217&viewType=pdf ر.ک: همان، ص217]</ref>. | ||
آخرین فصل کتاب تحت عنوان جلوه‌هایی از درس [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]]، با بررسی رساله حقوق و صحیفه سجادیه سامان یافته است. رساله حقوق [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] در عصر حاکمیت جهل و جور، پیامی است فراتر از زمان خویش، بلکه فراتر از همه اعصار تمدن بشری<ref>ر.ک: همان، ص236</ref>. نویسنده پس از بررسی منابع رساله حقوق، متن رساله را به‌طور کامل ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، ص268-236</ref>. | آخرین فصل کتاب تحت عنوان جلوه‌هایی از درس [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]]، با بررسی رساله حقوق و صحیفه سجادیه سامان یافته است. رساله حقوق [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] در عصر حاکمیت جهل و جور، پیامی است فراتر از زمان خویش، بلکه فراتر از همه اعصار تمدن بشری<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=236&viewType=pdf ر.ک: همان، ص236]</ref>. نویسنده پس از بررسی منابع رساله حقوق، متن رساله را به‌طور کامل ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، ص268-236</ref>. | ||
در رابطه با صحیفه سجادیه نیز مستدرکات و بیست شرح بر آن لیست شده است. محقق بزرگ سید محمدباقر، مشهور به داماد، در شرح خویش بر صحیفه می‌نویسد: «اسانید شیوخ حدیث در نقل صحیفه کامله سجادیه، متواتر است و از طرق مختلف آن را نقل کرده‌اند»<ref>ر.ک: همان، ص274-271</ref>. | در رابطه با صحیفه سجادیه نیز مستدرکات و بیست شرح بر آن لیست شده است. محقق بزرگ سید محمدباقر، مشهور به داماد، در شرح خویش بر صحیفه می‌نویسد: «اسانید شیوخ حدیث در نقل صحیفه کامله سجادیه، متواتر است و از طرق مختلف آن را نقل کرده‌اند»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16800?pageNumber=271&viewType=pdf ر.ک: همان، ص274-271]</ref>. | ||
فرازهای صحیفه سجادیه، یکی از غنی‌ترین منابع معرف خداوند و صفات جمال و جلال او بشمار می‌آید. نویسنده در انتهای کتاب، به بخشی از معارف گسترده صحیفه سجادیه اشاره کرده است<ref>ر.ک: همان، ص324-280</ref>. | فرازهای صحیفه سجادیه، یکی از غنی‌ترین منابع معرف خداوند و صفات جمال و جلال او بشمار می‌آید. نویسنده در انتهای کتاب، به بخشی از معارف گسترده صحیفه سجادیه اشاره کرده است<ref>ر.ک: همان، ص324-280</ref>. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن کتاب. | مقدمه و متن کتاب. | ||
{{امام سجاد علیه‌السلام}} | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]] | |||
[[رده:سرگذشت‌نامه‌های فردی]] | |||
[[رده:ائمه اثنی عشر (دوازده امام)]] | |||
[[رده:حالات فردی]] | |||
[[رده:امام سجاد(ع)]] | |||
[[رده:فروردین(1401)]] | |||