تفسیر روح البيان: تفاوت میان نسخه‌ها

بروسوى در بيان انگيزه نگارش تفسير در ديباچه كتاب مى‌گويد: «استادم ابن عفان، نزيل قسطنطنيه به من اشاره كرد كه مطالب تفسيرى را كه در مدت اقامت در برخى ديار روم تا سوره آل عمران فراهم كرده بودم، تنظيم كنم، اما بدان‌جهت كه آن، متشتت و طولانى بود، تصميم گرفتم موارد افراطى را خلاصه و آن را تنقيح كنم و در عوض برخى معارف را بدان بيفزايم...».<ref>مقدمه كتاب، ص 3</ref>

هرچند مفسر ديد عرفانى دارد، ولى برداشت‌هاى ذوقى را كمتر در تفسير دخالت داده و مثل تفاسير ديگر به مباحث لغوى، ادبى، علمى و كلامى توجه كرده است. وى در برخى موارد مثل استفاده از شعر، زياده‌روى كرده و در مواردى ديگر مثل آيات الاحكام، ضعيف برخورد كرده است.<ref>عبداللهى عابد، صمد، ص 178</ref>  

«تفسير روح البيان» كه زير عنوان «تفاسير اشارى» قرار مى‌گيرد، تفسيرى صوفى‌مسلك است كه اهتمام نويسنده‌اش بيان وعظ و ارشاد مريد در جهت حقيقت و حق مى‌باشد. بااين‌وجود، مفسر از قواعد زبان و ادب و ظواهر لفظ و استشهاد به امور نقلى خارج نمى‌شود و براى تأييد گفته‌هايش از بزرگان و شعراى ترك و فارس مطالب زيادى نقل مى‌كند. اين تفسير لغوى، بيانى و صوفى است و بين امتيازهاى تفاسير عادى كه ملتزم بيان اسباب نزول و روايات و قرائات و لغت هستند و امتيازهاى تفسير صوفى، جمع كرده است؛ جز اينكه از شطحيات، غلو و تأويل پرهيز كرده و راه اعتدال را در پيش گرفته و بر روايت و زبان تكيه كرده است. وى ابياتى را از شعراى فارسى‌زبان مثل حافظ، مولوى، سعدى، صائب و شاعران ترك‌زبان و مثال‌هاى فارسى و تركى را استفاده نموده است.<ref>عبداللهى عابد، صمد، ص 150</ref>  

ايشان مطالب زيادى از «[[التفسير الكبير (فخر رازی)|مفاتيح الغيب]]» رازى نقل كرده و از كلمات و روش [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] در اخلاق تأثير گرفته است. وى در روش بيانى، اخلاقى و تربيتى از حديث استفاده كرده است، ولى نه آن‌گونه كه ديگر مفسران در معنى آيه استفاده مى‌كنند. بااين‌وجود اگر چيزى از خبرهاى اسرائيلى را نقل كند، به ضعف و بطلان آن اشاره مى‌كند يا آن را موافق عقيده‌اش تأويل مى‌كند.<ref>همان، ص 151</ref>