أضواء علی مناهج بعض المفسرين من زوايا علوم القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''اضواء على مناهج بعض المفسّرين من زوايا علوم القرآن''' تأليف دكتر [[عبد الحمید محمود متولى]] استاد تفسير و علوم قرآنى دانشكده‌ى مباحث اسلامى دانشگاه الأزهر پيرامون معرفى روشهاى بعضى از مفسّرين به زبان عربى به رشته تحرير در آمده است. | '''اضواء على مناهج بعض المفسّرين من زوايا علوم القرآن''' تأليف دكتر [[عبد الحمید محمود متولى]] استاد تفسير و علوم قرآنى دانشكده‌ى مباحث اسلامى دانشگاه الأزهر پيرامون معرفى روشهاى بعضى از مفسّرين به زبان عربى به رشته تحرير در آمده است. | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مبحث اول معانى لغوى و اصطلاحى تفسير و | در مبحث اول معانى لغوى و اصطلاحى تفسير و تأویل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: متن كتاب، ص12]</ref>، تفاوت آن دو و شروط لازم بر مفسّر و اقسام تفاسير مأثور و مصادر آنها، تفسير قرآن به قرآن و به سنّت بررسى و به تبيين تفسير در عهد صحابه مى‌پرداخته می‌شود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86?pageNumber=72&viewType=html ر.ک: همان، ص72]</ref>. | ||
بعد از قرآن و سنت، كلام صحابه مصدر ديگرى برای تفسير قرآن شمرده شده و مشهورترين تفاسير از صحابه را 10 تفسير مى‌باشد. تفاسير خلفاى اربعه، ابن مسعود، [[ابن‌عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، ابىّ بن كعب، زيدبن ثابت، ابوموسى اشعرى و عبدالله بن زبير. معرفى بزرگانى كه بيشترين روايات از آنها در تفاسير وجود دارد در ادامه مى‌آيد. | بعد از قرآن و سنت، كلام صحابه مصدر ديگرى برای تفسير قرآن شمرده شده و مشهورترين تفاسير از صحابه را 10 تفسير مى‌باشد. تفاسير خلفاى اربعه، ابن مسعود، [[ابن‌عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، ابىّ بن كعب، زيدبن ثابت، ابوموسى اشعرى و عبدالله بن زبير<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص77]</ref>. معرفى بزرگانى كه بيشترين روايات از آنها در تفاسير وجود دارد در ادامه مى‌آيد. | ||
پس از معرفى آنها، فضائلشان، ارزش تفاسير مأثور از صحابه و تابعين و ممیّزات آنها، تعصب مذهبى، اغراض سياسى و اختلاط احاديث، از اسباب ضعف در تفاسير برشمرده و بيان می‌شود كه شروع تدوین نوشتارى تفسير در پایان قرن اول هجرى در عهد عمربن عبدالعزيز بوده است. | پس از معرفى آنها، فضائلشان، ارزش تفاسير مأثور از صحابه و تابعين و ممیّزات آنها، تعصب مذهبى، اغراض سياسى و اختلاط احاديث، از اسباب ضعف در تفاسير برشمرده و بيان می‌شود كه شروع تدوین نوشتارى تفسير در پایان قرن اول هجرى در عهد عمربن عبدالعزيز بوده است. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۲: | ||
ايشان اقوال مفسّرين از صحابه و تابعين را جمع‌آورى كرده و مى‌گوید: از مزاياى تفسير در این مرحله، ضمیمه كردن روايات پيامبر اكرم(ص) در تفسير به تفاسير صحابه و تابعين، اختصار اسانيد و از نقاط ضعفشان اسناد از سلف بدون ذكر قائلينشان و ورود برخى روايات اسرائيليات مى‌باشد. | ايشان اقوال مفسّرين از صحابه و تابعين را جمع‌آورى كرده و مى‌گوید: از مزاياى تفسير در این مرحله، ضمیمه كردن روايات پيامبر اكرم(ص) در تفسير به تفاسير صحابه و تابعين، اختصار اسانيد و از نقاط ضعفشان اسناد از سلف بدون ذكر قائلينشان و ورود برخى روايات اسرائيليات مى‌باشد. | ||
مهمترين تفاسير مأثور: 1. [[جامع البيان في تفسير القرآن (تفسير الطبري)|جامع البيان]] - [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبرى]] 2. [[معالم التنزيل]] - لغوى 3. [[تفسير القرآن العظيم (ابن كثير)|تفسير القرآن]] - [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] 4. [[الدر المنثور في التفسير بالمأثور|در المنثور]] - [[سيوطى]] مى‌باشد. پس از بررسى و معرفى مختصرى از دوران حيات، مهمترين تأليفات، جايگاه علمى آنها به تبيين تفاسيرشان پرداخته و معتقدند تفسير به رأى بر سه معنا اطلاق مى‌شود: | مهمترين تفاسير مأثور: 1. [[جامع البيان في تفسير القرآن (تفسير الطبري)|جامع البيان]] - [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبرى]] 2. [[معالم التنزيل]] - لغوى 3. [[تفسير القرآن العظيم (ابن كثير)|تفسير القرآن]] - [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] 4. [[الدر المنثور في التفسير بالمأثور|در المنثور]] - [[سيوطى]] مى‌باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص118]</ref>. پس از بررسى و معرفى مختصرى از دوران حيات، مهمترين تأليفات، جايگاه علمى آنها به تبيين تفاسيرشان پرداخته و معتقدند تفسير به رأى بر سه معنا اطلاق مى‌شود: | ||
1. اعتقاد 2. قياس 3. اجتهاد و مورد سوّم را مقصود ما نحن فيه مى‌داند. تفسير به رأى، تفسير قرآن به اجتهاد بعد از شناخت كلام عرب و الفاظشان و دلالت آنها، با استعانت از شعر و... و وقوف بر اسباب نزول و شناخت ناسخ و منسوخ و... مى‌باشد. وى پس از بازگو كردن ادله قائلين به عدم جواز تفسير به رأى و جواب آنها، هر قسم از تفسير به رأى كه موافق قوانين زبان عربى، ادله شرعى و شرايط تفسير نباشد را جايز نمى‌داند و بعد از بيان نكاتى در تعارض تفسير مأثور و تفسير به رأى و برشمارى و معرفى اجمالى مهمترين کتاب‌هاى مشهور تفسير به | 1. اعتقاد 2. قياس 3. اجتهاد و مورد سوّم را مقصود ما نحن فيه مى‌داند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص142]</ref>. تفسير به رأى، تفسير قرآن به اجتهاد بعد از شناخت كلام عرب و الفاظشان و دلالت آنها، با استعانت از شعر و... و وقوف بر اسباب نزول و شناخت ناسخ و منسوخ و... مى‌باشد. وى پس از بازگو كردن ادله قائلين به عدم جواز تفسير به رأى و جواب آنها، هر قسم از تفسير به رأى كه موافق قوانين زبان عربى، ادله شرعى و شرايط تفسير نباشد را جايز نمى‌داند و بعد از بيان نكاتى در تعارض تفسير مأثور و تفسير به رأى و برشمارى و معرفى اجمالى مهمترين کتاب‌هاى مشهور تفسير به رأى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص165]</ref>، در فصل بعد اهتمام در شناساندن فرقه اهل سنت و روش تفسيرى آنها داشته<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص216]</ref> و در ضمن مقدمه‌اى پس از اشاره‌اى به منشأ پيدايش فرق اسلامى و انشعابشان به پنج فرقه اصلى اهل سنت، معتزله، مرجئه، شيعه و خوارج، به معرفى این فرق مى‌پردازد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص225]</ref>. | ||
وى بر این باور است كه زيديّه فرقه‌اى از شيعه بوده و نزدیک ترين آنها به اهل سنت مى‌باشند و پس از معرفى زيديّه و مبادى اعتقادى ايشان، ديدگاه آنها نسبت به تفسير قرآن و برشمارى مهمترين كتب تفسيرى | وى بر این باور است كه زيديّه فرقه‌اى از شيعه بوده و نزدیک ترين آنها به اهل سنت مى‌باشند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص257]</ref> و پس از معرفى زيديّه و مبادى اعتقادى ايشان، ديدگاه آنها نسبت به تفسير قرآن و برشمارى مهمترين كتب تفسيرى آنها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص243]</ref>، معتقد است كه شيعه امامى در تشيّعشان مبالغه و از حدود عقل و شرع تعدى كرده‌اند و از مهمترين تعاليم شيعى، مباحث عصمت، رجعت، مهدى منتظر و تقيه مى‌باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص271]</ref> و نهایت سعيشان را كرده‌اند تا بين آيات قرآن، مبادى و اصولشان جمع كنند. تفاسيرشان متأثر از معتزله مى‌باشد و منابع تفسير مأثور نزدشان، قرآن، احاديث نبوى و منقول از ائمه اثنى عشريّه مى‌باشد. از مهمترين كتب تفسيرى آنها [[التبيان في تفسير القرآن|البيان الجامع لكل علوم القرآن]] تأليف [[شيخ طوسى]] است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص282]</ref>. مؤلف در خاتمه به عقايد صوفيه و منهج تفسيرى آنها مى‌پردازد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص302]</ref>. | ||
==وضعيت کتاب== | ==وضعيت کتاب== | ||