تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي'''، اثر امام جلال‌الدین ابوالفضل عبدالرحمان سیوطی (849-‌911ق)، شرحی است بر کتاب «التقريب والتيسير لمعرفة سنن البشير النذير» نوشته یحیی بن شرف بن مری بن حسن بن حسین بن حزام بن محمد بن جمعه نووی (631-‌676ق) که با تحقیق عرفان عشاء حسونه به چاپ رسیده است.

کتاب با مقدمه‌ای از محقق آغاز شده است. در این مقدمه، ابتدا به شرح حال سیوطی و تعریف کتاب وی پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه، ص3</ref> و سپس، ضمن ارائه شرح حال امام نووی<ref>همان، ص5</ref>، به معرفی کتاب «تدريب الراوي» پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>.

نووی، کتاب «علوم الحديث» ابن صلاح را مختصر کرد و آن را «التقريب والتيسير لمعرفة سنن البشير النذير» نامید. پس از وی، سیوطی بر این مختصر، شرحی مفصل، روان و پربار نگاشت، و «تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي» نام نهاد. سیوطی در هر موضوعی که نووی بدان اشاره‌ای دارد، به‌تفصیل سخن گفته و کتاب را از اطلاعات سودمند و مطالب مفید آکنده و اثری شایان توجه و ارزشمند عرضه کرده است<ref>ر.ک: تنکابنی، طاهر، ص11</ref>.

در ضمن فصول کتاب، از نگارندگان علم الحدیث، درایه، صحاح سته و مؤلفان، مسندنگاری و اولین مسند سخن به میان آمده است. سیوطی در بسیاری از موضوعات، ضمن تبیین و تشریح موضوع، آثار نوشته‌شده در آن را معرفی می‌کند؛ مثلاً فصل 52 در شناخت القاب محدثین و راویان و نوشته‌ها در این زمینه و... سیوطی در مباحث مختلف کتاب به نقل اقوال و بررسی آراء پرداخته و از این رهگذر، کتاب جامعی ساخته است<ref>ر.ک: همان</ref>.

در این کتاب، عین‌ کتاب «التقريب» نواوی به‌صورت معرب آمده، آنگاه در پاورقی شرح سیوطی ذکر شده است. نقل اقوال بدون توضیح در این کتاب زیاد است؛ لذا ابهام زیادی دارد. گاه با عنوان «قلت‌»، یا‌ «تنبیه»، مطلبی از خود اضافه می‌کند. از دانشمندان قبل از ابن صلاح که در مقدمه ابن صلاح آرای آنها آمده است و نیز از دانشمندان پس از ابن صلاح، مانند ابن‌ دقیق‌ العید صاحب «المنهل الروي»، عراقی، ابن حجر عسقلانی و طیبی نیز نقل قول کرده است<ref>ر.ک: سجادی، رضیه سادات، ص82</ref>.

این کتاب یک دوره مصطلح الحدیث اجتهادی است و مرجع تحقیق خوبی جهت آشنایی با آرای‌ دانشمندان‌ در مورد یک مسئله است. سیوطی در این کتاب دایره تنویع علوم حدیث را تا 93 نوع توسعه داده است که یا بیان توسعه بلقینی است و یا اینکه خود‌ بدان‌ افزوده‌ است. سیوطی هر جا که‌ نوعی‌ را‌ اضافه کرده است بدان اشاره می‌کند؛ مثلاً در نوع 78 می‌نویسد: «... ما رواه الصحابة عن التابعين عن الصحابة. هذا نوع زدتُه‌ أنا وقد‌ ألف فيه الخطيب وقد أنكر بعضهم وجود ذلك‌ وقال‌: إن رواية الصحابة عن التابعين إنما هي في الإسرائيليات والموقوفات وليس كذلك فمن ذلك حديث سهل بن سعد الأنصاري‌ عن‌ مروان‌ بن الحكم عن زيد بن ثابت أن النبي(ص)...». در جای‌ دیگر چنین می‌افزاید: «... النوع التاسع والثمانون: «معرفة أسباب الحديث». هذا النوع ذكره البلقيني في محاسن الاصطلاح وشيخ‌ الإسلام‌ في‌ النخبة وصنف فيه أبوحفص العكبري وأبوحامد بن كوتاه الجوباري. قال‌ الذهبي‌ لم يسبق إلی ذلك... النوع الحادي والتسعون «معرفة من لم يرو إلاّ حديثا واحداً» هذا النوع‌ زدته‌ أنا»<ref>ر.ک: همان، ص83</ref>.