طبقات الفقهاء الشافعية: تفاوت میان نسخه‌ها

'''طبقات الفقهاء الشافعية'''، اثر محیی‌الدین ابوزکریا یحیی بن شرف نووی (متوفی 676ق) کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی با موضوع تاریخ و شخصیت‌ها. نووی در این کتاب، علمای شافعی و خواص آنان را معرفی کرده است. اثر به تحقیق دکتر علی عمر رسیده است.

نووی می‌نویسد: من از زمان جوانی همواره به این امر عنایت داشتم و از مواردی که اهل حدیث در تواریخ امهات امصار در شرق و غرب نوشته بودند و مشتمل بر تعریف به خواص اهالی و واردان آنها و معاجم فراوانی در نام‌های شیوخشان و فهارس و تخاریج آنان، تبعیت می‌کردم. و به نوشته‌هایی که در ذکر فقها بود و اندکی از فقها به این امر پرداخته و درباره آن نوشته بودند نیز نظر داشتم. درهرحال به علت کم بودن این موارد و کم بودن مضامین در آن و همچنین موارد غیر صحیح و غیر موثق منقول در میان این موارد، از خدای متعال طلب خیر کردم و از او ثواب و فضلش را درخواست کردم.<ref>ر.ک: همان، ص12-13</ref>

او در این کتاب، علمای شافعی و خواص آنان را معرفی کرده است. در ابتدا سعی او بر این بوده که از علما، کسانی را که سندش با إسناد به وی منتهی می‌شود را ذکر کند. و از میان کسانی که یافته، به ابلاغ از کسی که از او شنیده یا خوانده با تنصیص بر او و کتابی که در آن ذکر کرده است مطلب را نقل کرده؛ وی عین الفاظ آن اشخاص را هرچند طولانی باشد، ذکر کرده است و اجزای برخی کتاب‌ها و آنچه جزء آن است را بر اساس عادتش در آن آورده است. ولی پس از جمع مطالب، می‌بیند که کتابش بیش‌ازحد طولانی و ملال‌آور شده و این از ارزش آن می‌کاهد. ازاین‌رو وی از این شیوه اعراض کرده و اکتفا کرده بر اینکه در آنچه با اسناد روایت کرده عبارت «روینا» را به کار ببرد و در غیر این موارد از «بلغنا» و «وجدت» یا «ذُکِرَ...» و مواردی مشابه این عبارات موجز، استفاده کند. نووی، سعی کرده مطالب این کتاب را بر اساس طبقات مرتب کند نه بر اساس حروف، که حدود ده یا دوازده طبقه را تشکیل می‌دهد؛ زیرا ترتیب مطالب کتاب بر اساس حروف باعث می‌شده که متأخر و متقدم در زمان یا فضل، در یک قرن مقارن شوند و یا اینکه مفضول یا آخر قبل از فاضل و اول واقع شود. سپس از این بابت که ارائه بر اساس حروف الفبا باعث تیسیر بر مردم و تسهیل ارائه مطالب برای آنان می‌شده، این کار را کرده است؛ زیرا غالباً اگر یکی از مردم بخواهد بر ترجمه یکی از علما واقف شود نامش را می‌داند ولی نمی‌داند از کدام طبقه است؛ و باید ترجمه آن را بخواند تا متوجه شود که از کدام طبقه بوده است و برای دستیابی به ترجمه، ارائه مطالب بر اساس الفبا راحت‌تر است.<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>

از کسانی که با نام «طبقات الفقهاء الشافعية» از این کتاب یاد کرده‌اند، سیوطی در حسن المحاضرة است. شهاب طوسی ابوالفتح محمد بن محمود بن محمد، گفته نووی در طبقاتش می‌نویسد: وی شیخ الفقهاء و صدرالعلماء در دوران خودش و امام در فنون بود. سُبکی نیز به نقل از طبقات الوسطی «طبقات الفقهاء» را به محی‌الدین نووی نسبت می‌دهد. ابن‌کثیر نیز از کسانی است که در البدایة و النهایة، این کتاب را به نووی نسبت می‌دهد. ذهبی در تاريخ الإسلام و صفدی در الوافي بالوفيات نیز از این افرادند.<ref>ر.ک: مقدمه تحقیق کتاب، ص5-6</ref>

محقق، برای تحقیق این نسخه به نسخه خطی شماره 195 کتابخانه عمومی رباط که به خط تاج‌الدین سُبکی نوشته شده، مراجعه کرده است. وی همچنین نظر گذرایی نیز به نسخه‌ای با عنوان «کتاب منتخب طبقات الشافعيين» تلخیص ابوزکریا نووی از کتاب ابن‌صلاح، نیز مراجعه کرده است. این کتاب در کتابخانه شیخ‌الاسلام عارف حکمت در مدینه به شماره 616 تاریخ وجود دارد. هر دوی این کتاب‌های خطی مربوط به قرن هشتم هجری است. دکتر علی عمر، علاوه بر این دو نسخه خطی نگاهی گذرا نیز به نسخه چاپی دارالبشائر الاسلامیه در بیروت به سال 1992 که به «طبقات الفقهاء الشافعية لابن الصلاح، هذبه و رتبه و استدرك علیه الإمام محيي الدين النووي» معنون است نیز انداخته است.<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>

<references/>