المستدرك علی الصحيحین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ه‌گ' به 'ه‌گ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ع' به 'ه‌ع') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''المستدرك علی الصحيحین'''، مشهورترین اثر [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|ابوعبدالله محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری]] (متوفی 405ق)، کتابی است هشتجلدی به زبان عربی با موضوع روایات اسلامی. [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم]] در این اثر، نخستین کسی است که توان و امکان آن را یافته است تا بر [[صحيح البخاري|صحیح بخاری]] (متوفی 256ق) و [[صحيح مسلم|مسلم]] (متوفی 261ق) استدراکی تدوین نماید. وی در این مجموعه، شروط بخاری و مسلم را تبیین نموده است. بحث رجالی و سپس موضوع شروط بخاری و مسلم، از مباحث موردتوجه [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم]] در این کتاب است؛ چنانکه در المدخل الی الصحيحین با التفات به همین مطلب، ضمن مقدمه‌ای هوشمندانه، در سخن از روایت شیخین، بهره‌گیری درست از اصطلاحات جرح و تعدیل و عمل بدانها را | '''المستدرك علی الصحيحین'''، مشهورترین اثر [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|ابوعبدالله محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری]] (متوفی 405ق)، کتابی است هشتجلدی به زبان عربی با موضوع روایات اسلامی. [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم]] در این اثر، نخستین کسی است که توان و امکان آن را یافته است تا بر [[صحيح البخاري|صحیح بخاری]] (متوفی 256ق) و [[صحيح مسلم|مسلم]] (متوفی 261ق) استدراکی تدوین نماید. وی در این مجموعه، شروط بخاری و مسلم را تبیین نموده است. بحث رجالی و سپس موضوع شروط بخاری و مسلم، از مباحث موردتوجه [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم]] در این کتاب است؛ چنانکه در المدخل الی الصحيحین با التفات به همین مطلب، ضمن مقدمه‌ای هوشمندانه، در سخن از روایت شیخین، بهره‌گیری درست از اصطلاحات جرح و تعدیل و عمل بدانها را به‌عنوان پایه و اساس، در قالب پیششرطی برای ثبت صحیح از سقیم، موردتوجه قرار داده است و این برخلاف بسیاری از همعصران اوست که صرف وجود نام یک راوی در صحیحین را شاخصه جرح و تعدیل افراد می‌دانستند. با نگاه به آثار حدیثی [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم نیشابوری]]، می‌توان گفت: «وی آغازگر تلاشی برای پالودن اندیشه اصحاب حدیث عصر خود از برخی جزمی‌نگریها بوده است».<ref>ر.ک: حاج منوچهری، فرامرز، ج20، ص37-38</ref> | ||
مرکز البحوث و تقنیة المعلومات (مرکز تحقیقات و فناوری اطلاعات) دارالتأصیل، تحقیق این اثر برعهده گرفته اند. | مرکز البحوث و تقنیة المعلومات (مرکز تحقیقات و فناوری اطلاعات) دارالتأصیل، تحقیق این اثر برعهده گرفته اند. | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مستدرک یعنی کتابی که در آن روایات مطابق با شرط یکی از مصنفان میآید و آن مصنف آنها را در کتاب خود نیاورده است، | مستدرک یعنی کتابی که در آن روایات مطابق با شرط یکی از مصنفان میآید و آن مصنف آنها را در کتاب خود نیاورده است، بهعبارتدیگر، کتب مستدرک نوعی متمم برای اصل کتاب به شمار می‌روند. از جمله کسانی که به مستدرک نویسی روی آورد [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|ابوعبدالله حاکم نیشابوری]] در «المستدرك علی الصحيحین» بود. او در این کتاب به جمعآوری احادیث با شرط بخاری و مسلم پرداخت و علاوه بر آن احادیثی را که طبق نظر خود صحیح می‌دانست به کتاب افزود، بنابراین چهار دسته از روایات در کتاب حاکم جمع شده است که عبارتند از: | ||
# روایات مطابق با شرط [[صحيح مسلم|مسلم]] که [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم]] در کتابش نیاورده است؛ | # روایات مطابق با شرط [[صحيح مسلم|مسلم]] که [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم]] در کتابش نیاورده است؛ | ||
# روایات مطابق با شرط بخاری که بخاری در کتابش نیاورده است؛ | # روایات مطابق با شرط بخاری که بخاری در کتابش نیاورده است؛ | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
# در میان صحابیان راوی احادیث کتاب، 1460 تن مرد و 106 نفر زن هستند. در میان صحابیان مرد، عبدالله بن عباس با 672 حدیث که 214 تا از آنها مربوط به تفسیر است، ابوهریره با 574 حدیث و انس بن مالک با 308 حدیث، رتبه‌های اول تا سوم را به لحاظ تعداد روایات، دارند. در میان صحابیان زن از نظر تعداد حدیث، عایشه با 361 حدیث که 77 تا از آنها در معرفت صحابه است و امسلمه با 54 حدیث، رتبه‌های اول و دوم را از لحاظ تعداد روایات، دارند. | # در میان صحابیان راوی احادیث کتاب، 1460 تن مرد و 106 نفر زن هستند. در میان صحابیان مرد، عبدالله بن عباس با 672 حدیث که 214 تا از آنها مربوط به تفسیر است، ابوهریره با 574 حدیث و انس بن مالک با 308 حدیث، رتبه‌های اول تا سوم را به لحاظ تعداد روایات، دارند. در میان صحابیان زن از نظر تعداد حدیث، عایشه با 361 حدیث که 77 تا از آنها در معرفت صحابه است و امسلمه با 54 حدیث، رتبه‌های اول و دوم را از لحاظ تعداد روایات، دارند. | ||
# کتاب تفسیر شامل تفسیر تمام سوره‌ها از حمد تا ناس بهصورت مجزاست. کتاب تواريخ المتقدمين من الأنبياء و المرسلين علاوه بر اینکه مقدمه‌ای از احادیث در ذکر خلقت آدم و جهان دارد، شامل ذکر احادیثی درباره 22 تن از انبیاء است. در کتاب تفسیر، دو نوع روایت وجود دارد؛ روایاتی که به نقل از خود صحابی آمده و روایاتی که به پیامبر(ص) ختم می‌شود. | # کتاب تفسیر شامل تفسیر تمام سوره‌ها از حمد تا ناس بهصورت مجزاست. کتاب تواريخ المتقدمين من الأنبياء و المرسلين علاوه بر اینکه مقدمه‌ای از احادیث در ذکر خلقت آدم و جهان دارد، شامل ذکر احادیثی درباره 22 تن از انبیاء است. در کتاب تفسیر، دو نوع روایت وجود دارد؛ روایاتی که به نقل از خود صحابی آمده و روایاتی که به پیامبر(ص) ختم می‌شود. | ||
# برای صحت حدیث، طرق و شواهدی از احادیث ذکر شده است؛ مثلاً حدیثی که بر شرط مسلم است با حدیث دیگری | # برای صحت حدیث، طرق و شواهدی از احادیث ذکر شده است؛ مثلاً حدیثی که بر شرط مسلم است با حدیث دیگری به‌عنوان شاهد، تأیید شده است. | ||
# در کتاب معرفة الصحابة به ترتیب به فضائل خلفای راشدین، فاطمه زهرا(س)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، حضرت خدیجه(س) و دیگر صحابه پرداخته شده است و بعد، ذکر فضائل زنان صحابه آمده است که در رأس آنان زنان پیامبر و در رأس زنان پیامبر، عایشه قرار گرفته است. سپس این کتاب با فضائل مهاجرین، انصار و تابعین و بقیه قبایل عرب به پایان می‌رسد. در کتاب معرفة الصحابة، 7 سند وجود دارد که صاحب مصنفات هستند: 1. مصعب بن عبدالله زبیری؛ 2. محمد بن اسحاق صاحب سیره؛ 3. خلیفه بن خیاط صاحب الطبقات؛ 4. زبیر بن بکار؛ 5. عروه؛ 6. واقدی؛ 7. محمد بن عبدالله بن نمیر. | # در کتاب معرفة الصحابة به ترتیب به فضائل خلفای راشدین، فاطمه زهرا(س)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، حضرت خدیجه(س) و دیگر صحابه پرداخته شده است و بعد، ذکر فضائل زنان صحابه آمده است که در رأس آنان زنان پیامبر و در رأس زنان پیامبر، عایشه قرار گرفته است. سپس این کتاب با فضائل مهاجرین، انصار و تابعین و بقیه قبایل عرب به پایان می‌رسد. در کتاب معرفة الصحابة، 7 سند وجود دارد که صاحب مصنفات هستند: 1. مصعب بن عبدالله زبیری؛ 2. محمد بن اسحاق صاحب سیره؛ 3. خلیفه بن خیاط صاحب الطبقات؛ 4. زبیر بن بکار؛ 5. عروه؛ 6. واقدی؛ 7. محمد بن عبدالله بن نمیر. | ||
# در انتهای کتاب الفتن و الملاحم، ذکر حضرت مهدی(عج) طی سه باب آمده است. | # در انتهای کتاب الفتن و الملاحم، ذکر حضرت مهدی(عج) طی سه باب آمده است. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
# در احادیث بعد از ذکر شرط آن، توضیحات اضافه بهصورت «قال الحاکم...» آمده است. | # در احادیث بعد از ذکر شرط آن، توضیحات اضافه بهصورت «قال الحاکم...» آمده است. | ||
# بعضی از احادیث از خلفای راشدین نقل می‌شود و به رسول اکرم(ص) نمی‌رسد. | # بعضی از احادیث از خلفای راشدین نقل می‌شود و به رسول اکرم(ص) نمی‌رسد. | ||
# معمولاً مقداری از ابتدای رجال حدیث بهصورت حدثنا (با تخفیف ثنا) و تعدادی از رجال انتهای سند بهصورت معنعن ذکر شده است. | # معمولاً مقداری از ابتدای رجال حدیث بهصورت حدثنا (با تخفیف ثنا) و تعدادی از رجال انتهای سند بهصورت معنعن ذکر شده است. بهعنوانمثال حدیث 1498(جلد 3، ص420-421). | ||
# بعضی از احادیث به دیگر صحابه غیر از خلفای راشدین می‌رسد و از قول پیامبر(ص) بیان نمی‌شود که بیشتر این احادیث در کتاب التفسیر واقع شده و آنها را حدیث موقوف می‌گویند. | # بعضی از احادیث به دیگر صحابه غیر از خلفای راشدین می‌رسد و از قول پیامبر(ص) بیان نمی‌شود که بیشتر این احادیث در کتاب التفسیر واقع شده و آنها را حدیث موقوف می‌گویند. | ||
# در کتاب معرفة الصحابة، امور شخصی صحابه نیز روایت شده است از جمله باب‌هایی با عنوان ملبوسات ابن عباس، ذکر اولاد ابن عباس و... هست. در کتاب معرفة الصحابة دو دسته روایات وجود دارد: 1. روایاتی که از قول پیامبر(ص) در فضیلت صحابی روایت شده است؛ 2. روایاتی که از دیگر امور صحابی خبر می‌دهد و از قول دیگر صحابه روایت شده است. | # در کتاب معرفة الصحابة، امور شخصی صحابه نیز روایت شده است از جمله باب‌هایی با عنوان ملبوسات ابن عباس، ذکر اولاد ابن عباس و... هست. در کتاب معرفة الصحابة دو دسته روایات وجود دارد: 1. روایاتی که از قول پیامبر(ص) در فضیلت صحابی روایت شده است؛ 2. روایاتی که از دیگر امور صحابی خبر می‌دهد و از قول دیگر صحابه روایت شده است. | ||