۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ها' به 'ها'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌گ' به 'ی‌گ') |
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
</div> | </div> | ||
'''ابومحمد بن ابونصر بن روزبهان فسایی شیرازی''' (522-606ق)، معروف به روزبهان بقلی، «شیخ شطّاح» و «شطّاح فارس»، عارف و دانشمند سده ششم و هفتم و سرسلسله روزبهانیان بود. دودمان بقلی از دیلمیان مقیم فارس | '''ابومحمد بن ابونصر بن روزبهان فسایی شیرازی''' (522-606ق)، معروف به روزبهان بقلی، «شیخ شطّاح» و «شطّاح فارس»، عارف و دانشمند سده ششم و هفتم و سرسلسله روزبهانیان بود. دودمان بقلی از دیلمیان مقیم فارس بوده‌اند. از نسبت «بَقلی» برمیآید که روزبهان مدتی به فروش «بقُول» (سبزی و ترهبار) اشتغال داشته است. اشتهار او به شطاح نیز به دلیل شطحگویی بسیار او و توضیح و توجیه آن و دفاع از شطحیات صوفیان بوده که در آثار وی نیز نمایان است. | ||
== تولد == | == تولد == | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
== فرزندان و نوادگان == | == فرزندان و نوادگان == | ||
شهابالدین محمد که در حیات پدر درگذشت؛ فخرالدین احمد (متوفی 620ق) معروف به شافعی الزمان که از پدر خرقه گرفت و در حیات او و پس از وی بهجای او وعظ می‌کرد؛ فخرالدین که کتاب الوجیز امام غزالی را ـ که در فقه است ـ به نظم درآورده و اشعاری به فارسی و عربی سروده است، فرزندانش هستند. فرزند فخرالدین، شیخالاسلام روزبهان ثانی (متوفی 685) مریدان بسیار داشته و گویند که برخی از حاکمان غیرمسلمان به دست وی مسلمان شده بودند. خطبه‌ها و اشعار فارسی بسیار از وی باقیمانده است. فرزندان روزبهان ثانی (نبیره‌های روزبهان بقلی) عبداللطیف و شرفالدین ابراهیم، نیز هر یک کتابی در احوال و آثار شیخ روزبهان بقلی | شهابالدین محمد که در حیات پدر درگذشت؛ فخرالدین احمد (متوفی 620ق) معروف به شافعی الزمان که از پدر خرقه گرفت و در حیات او و پس از وی بهجای او وعظ می‌کرد؛ فخرالدین که کتاب الوجیز امام غزالی را ـ که در فقه است ـ به نظم درآورده و اشعاری به فارسی و عربی سروده است، فرزندانش هستند. فرزند فخرالدین، شیخالاسلام روزبهان ثانی (متوفی 685) مریدان بسیار داشته و گویند که برخی از حاکمان غیرمسلمان به دست وی مسلمان شده بودند. خطبه‌ها و اشعار فارسی بسیار از وی باقیمانده است. فرزندان روزبهان ثانی (نبیره‌های روزبهان بقلی) عبداللطیف و شرفالدین ابراهیم، نیز هر یک کتابی در احوال و آثار شیخ روزبهان بقلی نوشته‌اند. | ||
== وفات، مزار == | == وفات، مزار == | ||
روزبهان بقلی در 606 در شیراز درگذشت. مزارش در قبرستان محله باغ نو (درب شیخ) و جنب رباطی بود که بر اساس کتیبه قدمگاه، خود آن را در 560ق در شیراز ساخته بود و بعدها مزارش به این رباط ملحق شد. در کنار مزار وی چند تن از فرزندان و نوادگان او به خاک سپرده | روزبهان بقلی در 606 در شیراز درگذشت. مزارش در قبرستان محله باغ نو (درب شیخ) و جنب رباطی بود که بر اساس کتیبه قدمگاه، خود آن را در 560ق در شیراز ساخته بود و بعدها مزارش به این رباط ملحق شد. در کنار مزار وی چند تن از فرزندان و نوادگان او به خاک سپرده شده‌اند. در گذشته، بر زیارت این محل در روز سهشنبه تأکید می‌کردند و وضوگرفتن با آب چاه این رباط و نمازگزاردن بر مزار بقلی را موجب رواشدن حاجت می‌شمردند. این مزار و رباط که بهتدریج بهصورت نیمهمخروبه و نیمهمتروکه در آمده بود، امروزه تعمیر و بازسازی شده است. | ||
==جایگاه روزبهان== | ==جایگاه روزبهان== | ||
مریدان وی از میان طبقات مختلف از جمله بزرگان و علما، صاحبان مشاغل و زنان بودند. اگرچه بقلی کرامت را برای عارف از جمله حجاب‌های وصال به حق می‌شمرد، کرامات زیادی از وی نقل | مریدان وی از میان طبقات مختلف از جمله بزرگان و علما، صاحبان مشاغل و زنان بودند. اگرچه بقلی کرامت را برای عارف از جمله حجاب‌های وصال به حق می‌شمرد، کرامات زیادی از وی نقل کرده‌اند. | ||
بقلی هر هفته چند نوبت در مسجد عتیق و مسجد سُنقُری وعظ می‌کرد. او در اواخر عمر بهنوعی فلج دچار شد، اما باز هم با شوق و به کمک مریدان به مسجد می‌رفت و وعظ می‌کرد و پس از بیان مختصری در باب معانی ظاهری آیات و روایات به توضیح معانی عرفانی آنها می‌پرداخت. | بقلی هر هفته چند نوبت در مسجد عتیق و مسجد سُنقُری وعظ می‌کرد. او در اواخر عمر بهنوعی فلج دچار شد، اما باز هم با شوق و به کمک مریدان به مسجد می‌رفت و وعظ می‌کرد و پس از بیان مختصری در باب معانی ظاهری آیات و روایات به توضیح معانی عرفانی آنها می‌پرداخت. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
== عقاید و آرا == | == عقاید و آرا == | ||
بقلی را در فروع دین، شافعی | بقلی را در فروع دین، شافعی شمرده‌اند، اما بهطوریکه از کتاب المُوشَّح برمیآید، او در حصار مذهب شافعی نمانده و گاه به رأی مذاهب دیگر عمل می‌کرده است. | ||
روزبهان، در تقدیس و تکریم امام علی(ع) و استفاده از احوال و اقوال آن حضرت، اهتمام جدی داشته و او را «وصی رئیس» شمرده است. در کتاب‌هایی که نبیرگان روزبهان بقلی در مناقب او | روزبهان، در تقدیس و تکریم امام علی(ع) و استفاده از احوال و اقوال آن حضرت، اهتمام جدی داشته و او را «وصی رئیس» شمرده است. در کتاب‌هایی که نبیرگان روزبهان بقلی در مناقب او نگاشته‌اند، احادیثی در منقبت حضرت فاطمه(س) و حسنین علیهماالسلام و حدیث ثقلین آمده است. | ||
او در تحصیل معرفت، ضرورت واسطه میان حق و خلق را در همهجا تأیید نمی‌کند و در ربط میان خویش و پیامبر(ص) بدون استناد به روایت و سند، روایتهای بیواسطه میآورد و از «حَدَّثَنی نَبیُّنا مُحمدٌ» دم میزند و علوم و معارف صوفیان را برگرفته از «کشف» می‌داند. | او در تحصیل معرفت، ضرورت واسطه میان حق و خلق را در همهجا تأیید نمی‌کند و در ربط میان خویش و پیامبر(ص) بدون استناد به روایت و سند، روایتهای بیواسطه میآورد و از «حَدَّثَنی نَبیُّنا مُحمدٌ» دم میزند و علوم و معارف صوفیان را برگرفته از «کشف» می‌داند. | ||
در نظر و زبان روزبهان بقلی، عشق از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار است و کمتر | در نظر و زبان روزبهان بقلی، عشق از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار است و کمتر واژه‌ای به‌اندازه عشق و مشتقات آن در آثار او تکرار شده است. بقلی در بحث عشق بر جمال و جمالپرستی تکیه می‌کند و با توجه به اهمیتی که برای حسن و زیبایی قائل است به کلیه مظاهر طبیعت دلبستگی دارد. بقلی به صور زیبا و جامه‌های آراسته علاقه خاصی داشته که در مکاشفات وی بازتاب یافته است. | ||
وی به رقص و سماع سخت پایبند بوده و رقص را فرح روح و سماع را سفیر حق می‌دانسته، بهطوریکه فرشتگان را در سماع می‌دیده است. بااینهمه، در آخر عمر از سماع بازمی‌ایستد و می‌گوید: من اینک از پروردگارم عزوجل، سماع دارم و ازآنچه از دیگران می‌شنوم روی‌گردانم. | وی به رقص و سماع سخت پایبند بوده و رقص را فرح روح و سماع را سفیر حق می‌دانسته، بهطوریکه فرشتگان را در سماع می‌دیده است. بااینهمه، در آخر عمر از سماع بازمی‌ایستد و می‌گوید: من اینک از پروردگارم عزوجل، سماع دارم و ازآنچه از دیگران می‌شنوم روی‌گردانم. | ||
بقلی، برخلاف سهروردی، جذبه را بر سلوک برتری می‌دهد. همین تفاوتنظر در میان حافظ و سعدی که به ترتیب متأثر از یکی از این دو عارف | بقلی، برخلاف سهروردی، جذبه را بر سلوک برتری می‌دهد. همین تفاوتنظر در میان حافظ و سعدی که به ترتیب متأثر از یکی از این دو عارف بوده‌اند، دیده می‌شود. | ||
== آثار == | == آثار == | ||
بقلی در فارسی‌نویسی استاد بود و در آثار او تعبیرات بسیاری حاکی از توجه به شخصیتها، عناصر داستانی و مفاهیمی مربوط به ایران باستان وجود دارد، از جمله زند و پازند، ساسانیان ولایت. مجموعه سروده‌های او به دو زبان فارسی و عربی در دیوان المعارف فی الشعر گردآوری شده بود که شطحیاتی منظوم نیز در برداشت. در آثاری که به شرح احوال و آثار او | بقلی در فارسی‌نویسی استاد بود و در آثار او تعبیرات بسیاری حاکی از توجه به شخصیتها، عناصر داستانی و مفاهیمی مربوط به ایران باستان وجود دارد، از جمله زند و پازند، ساسانیان ولایت. مجموعه سروده‌های او به دو زبان فارسی و عربی در دیوان المعارف فی الشعر گردآوری شده بود که شطحیاتی منظوم نیز در برداشت. در آثاری که به شرح احوال و آثار او پرداخته‌اند، نمونه‌های فراوانی از اشعار فارسی وی آمده است. مثنوی فارسی تحفة العرفان او چاپ شده است. روزبهان بقلی به گویش نیریزی هم ابیاتی دارد. | ||
بقلی تألیف را نیز حجاب شمرده اما بیش از شصت اثر در علوم ظاهر و باطن داشته که برخی از آنها موجود است. آثار وی درباره تصوف حدود 21 کتاب است که برخی از آنها بدین شرح است: | بقلی تألیف را نیز حجاب شمرده اما بیش از شصت اثر در علوم ظاهر و باطن داشته که برخی از آنها موجود است. آثار وی درباره تصوف حدود 21 کتاب است که برخی از آنها بدین شرح است: | ||