التنقيح في المنطق: تفاوت میان نسخه‌ها - ویکی‌نور، دانشنامهٔ تخصصی

خط ۲۹:

'''التنقيح في المنطق'''، تألیف [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالدین محمد شیرازی]] (ملاصدرا) با تصحیح و تحقیق غلامرضا یاسی‎پور (اساس تصحیح را دکتر یاسی‎پور برعهده گرفته و دکتر مقصود محمدی و دکتر سید حسین موسویان آن را به‎صورت مطلوب و نسبتا دقیق درآورده‎اند) و اشراف [[خامنه‌ای، محمد|سید محمد خامنه‎ای]]، کتابی است به زبان عربی با موضوع منطق. [[فرامرز قراملکی، احد|احد فرامرز قراملکی]]، مقدمه مفصلی به زبان فارسی بر کتاب نوشته که از حجم آن بیشتر است. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] در این اثر، اصول منطق را (به تعبیر خودش: منقحا فصولها من فضول؛ یعنی بدون ذکر مباحث اضافه و زیادی) بیان کرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/35059/3/4 ر.ک: متن کتاب، ص4]</ref>.

او در رساله منطقی خود اشاره به نام آن ~~نمی‎کند~~. دو نسخه از چهار نسخه خطی [این کتاب] به‎صورت «رسالة موجزة موسومة بالتنقيح» عنوان یافته‎اند. این اثر از حیث اسلوب نگارشی، روانی عبارات و روشنی مفاهیم، نوع اصطلاحات و نحوه اخذ و اقتباس، مشخصات قلم ملاصدرا را دارا است»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/35059/2/54 ر.ک: مقدمه دکتر قراملکی، صفحه پنجاه‎وچهار]</ref>.

او در رساله منطقی خود اشاره به نام آن نمی‌کند. دو نسخه از چهار نسخه خطی [این کتاب] به‎صورت «رسالة موجزة موسومة بالتنقيح» عنوان یافته‎اند. این اثر از حیث اسلوب نگارشی، روانی عبارات و روشنی مفاهیم، نوع اصطلاحات و نحوه اخذ و اقتباس، مشخصات قلم ملاصدرا را دارا است»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/35059/2/54 ر.ک: مقدمه دکتر قراملکی، صفحه پنجاه‎وچهار]</ref>.

==ساختار==

خط ۳۹:

سپس شش مورد از ویژگی‎های کار تصحیح انتقادی متون [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] (که کتاب حاضر نیز از این متون است) برشمرده می‎شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/35059/1/7 ر.ک: همان، ص7-8]</ref>.

[[فرامرز قراملکی، احد|دکتر احد فرامرز قراملکی]]، در مقدمه مفصلی که بر کتاب نوشته، ابتدا جایگاه تاریخی التنقيح را ذکر ~~می‎کند~~ و سپس ضمن پنج شماره به مباحث روش‎های عمده منطق‎نگاری نزد دانشمندان مسلمان، ساختار التنقيح، تحلیل آرای ملاصدرا در منطق، ویژگی‎های نگارشی التنقيح و معرفی نسخه‎های این اثر و شیوه تصحیح آن می‎پردازد و در بخشی از آن می‎نویسد: «اختصار و پرهیز از حاشیه‎پردازی ویژگی این اثر است. عدم بحث از مباحثی چون شکل چهارم که از تفکر طبیعی ذهن دور است، عدم تفصیل در موجهات و مختلطات و نیز پرهیز از طرح دیدگاه‎ها و آراء گوناگون، آن را از حیث متن آموزشی پربارتر کرده است. ملاصدرا این اثر را به سبک و شیوه رساله مختصر استادش، یعنی «قانون العصمة و برهان الحكمة» تنظیم کرده است.

[[فرامرز قراملکی، احد|دکتر احد فرامرز قراملکی]]، در مقدمه مفصلی که بر کتاب نوشته، ابتدا جایگاه تاریخی التنقيح را ذکر می‌کند و سپس ضمن پنج شماره به مباحث روش‎های عمده منطق‎نگاری نزد دانشمندان مسلمان، ساختار التنقيح، تحلیل آرای ملاصدرا در منطق، ویژگی‎های نگارشی التنقيح و معرفی نسخه‎های این اثر و شیوه تصحیح آن می‎پردازد و در بخشی از آن می‎نویسد: «اختصار و پرهیز از حاشیه‎پردازی ویژگی این اثر است. عدم بحث از مباحثی چون شکل چهارم که از تفکر طبیعی ذهن دور است، عدم تفصیل در موجهات و مختلطات و نیز پرهیز از طرح دیدگاه‎ها و آراء گوناگون، آن را از حیث متن آموزشی پربارتر کرده است. ملاصدرا این اثر را به سبک و شیوه رساله مختصر استادش، یعنی «قانون العصمة و برهان الحكمة» تنظیم کرده است.

اگرچه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] تنها یک بار از منطق‎دانان گذشته یاد کرده است، اما اثر او آکنده از اقتباس توأم با تصرف از آثار سلف است. تعابیر آغازین وی: «إنّي مهد إليك... فإن أخذت الفطانة بيدك سهل عليك...»، همچون آغاز اشارات است... مواضعی نیز وجود دارد که [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] عینا از اسفار آورده و یا مباحث اسفار را به‎اختصار گزارش کرده است. همه مواضع یادشده بدون ارجاع است؛ همان ‎گونه که شیوه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] است. آغاز بحث مغالطه که دقیقا از «[[تجريد المنطق]]» خواجه برگرفته شده است، نمونه‎ای از چنین اقتباس است»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/35059/2/55 ر.ک: مقدمه قراملکی، صفحه پنجاه‎وپنج]</ref>.

خط ۴۵:

«شیوه تصحیح در این اثر، سبک توأم است؛ یعنی نسخه‎ای اصل قرار گرفته و پس از مقایسه انتقادی نسخ، اصحّ عبارت‎ها گزینش می‎شود و مفاد نسخه اصل در شرایط مساوی ترجیح داده می‎شود»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/35059/2/56 ر.ک: همان، صفحه پنجاه‎وشش]</ref>.

در انتهای کار، تصاویری از چهار نسخه از نسخه‎های خطی این کتاب را ارائه ~~می‎کند~~.

در انتهای کار، تصاویری از چهار نسخه از نسخه‎های خطی این کتاب را ارائه می‌کند.

وی در بخش بیان روش‎های عمده منطق‎نگاری میان مسلمانان، روش‎ای منطق‎نگاری نُه‎بخشی، دوبخشی و تلفیقی را بیان ~~می‎کند~~. «مدخل، مقولات، عبارت و هفت فصل نخست قیاس (تا پایان اشکال وجودی و قیاس‎های حملی) تا قرن سوم توسط معلمان مسیحی در مدارس آموزش داده می‎شد... هنگامی که مسلمانان خود اداره مدارس و امر آموزش را به دست گرفتند، آموزش منطق شامل همه بخش‎های نه‎گانه شد.

وی در بخش بیان روش‎های عمده منطق‎نگاری میان مسلمانان، روش‎ای منطق‎نگاری نُه‎بخشی، دوبخشی و تلفیقی را بیان می‌کند. «مدخل، مقولات، عبارت و هفت فصل نخست قیاس (تا پایان اشکال وجودی و قیاس‎های حملی) تا قرن سوم توسط معلمان مسیحی در مدارس آموزش داده می‎شد... هنگامی که مسلمانان خود اداره مدارس و امر آموزش را به دست گرفتند، آموزش منطق شامل همه بخش‎های نه‎گانه شد.

سپس از مهم‎ترین آثار منطق نه‎‎بخشی در دوره پس از فارابی یاد ~~می‎کند~~<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/35059/2/7 ر.ک: همان، صفحات هفت و هشت]</ref>.

سپس از مهم‎ترین آثار منطق نه‎‎بخشی در دوره پس از فارابی یاد می‌کند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/35059/2/7 ر.ک: همان، صفحات هفت و هشت]</ref>.

وی «الإشارات و التنبيهات» بوعلی را سرآغاز نگارش منطق دووجهی می‎داند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/35059/2/9 ر.ک: همان، صفحه نُه]</ref>.