مقامات الحریری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'شيرازي' به 'شیرازی') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر =الـمسمی بالمقامات العربیه | | عنوان‌های دیگر =الـمسمی بالمقامات العربیه | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[حریری، قاسم بن علی]] ( | [[حریری، قاسم بن علی]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =PJ 4047 /م7 | | کد کنگره =PJ 4047 /م7 | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
}} | }} | ||
'''مقامات الحريرى''' يا '''المقامات الأدبيه''' كتابى است به زبان عربى، تألیف [[حریری، قاسم بن علی|ابومحمد، قاسم بن على بن محمد بن عثمان حريرى]] (446ق-516ق)، | '''مقامات الحريرى''' يا '''المقامات الأدبيه''' كتابى است به زبان عربى، تألیف [[حریری، قاسم بن علی|ابومحمد، قاسم بن على بن محمد بن عثمان حريرى]] (446ق-516ق)، نویسنده آن را به تقليد از شيوه [[بدیع‌الزمان همدانی، احمد بن حسین|بديع‌الزمان همدانى]] در 50 مقامه نگاشته و در تصنع و تكلف از او نيز در گذشته است. | ||
مقامات، جمع «مَقامه»، قسمى از اقسام قصص است كه با صرف نظر از تكلفات لفظى و معنوى كه در آن هدف اصلى است، از جنبه داستانى هيچ‌گونه ارزش و تنوعى ندارد و مقصود | مقامات، جمع «مَقامه»، قسمى از اقسام قصص است كه با صرف نظر از تكلفات لفظى و معنوى كه در آن هدف اصلى است، از جنبه داستانى هيچ‌گونه ارزش و تنوعى ندارد و مقصود نویسنده از ابداع و انشاء آن، اين است كه بتواند با فراغ بال و وسعت مجال، هر چه بيشتر صنايع لفظى و بديعى به خصوص سجع را در آن به‌كار برده و در لغت‌پردازى و تركيب‌سازى، نهايت هنر خود را در فن نثرنويسى به شيوه معمول در اين دوره ارائه دهد. | ||
از جنبه داستانى، مقامات عبارت است از داستان‌هايى كوتاه و مستقل كه تنها وجه ارتباط آنها با يكديگر راوى واحدى است كه شخص معينى را در حالات مختلف وصف مى‌كند. هم‌چنين دانستنى است كه نام هر مقامه، مأخوذ از مكانى است كه داستان در آن اتفاق افتاده مانند مقامه حلبيه، مقامه موصليه. | از جنبه داستانى، مقامات عبارت است از داستان‌هايى كوتاه و مستقل كه تنها وجه ارتباط آنها با يكديگر راوى واحدى است كه شخص معينى را در حالات مختلف وصف مى‌كند. هم‌چنين دانستنى است كه نام هر مقامه، مأخوذ از مكانى است كه داستان در آن اتفاق افتاده مانند مقامه حلبيه، مقامه موصليه. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى كوتاه از | كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى كوتاه از نویسنده‌اى ناشناس و پنجاه بخش (مقامه) است. | ||
هدف نگارنده از اين پنجاه مقامه به گفته خود وى آن است كه دانش‌پژوهان را در حفظ زبان و ادبيات تشويق و ترغيب نمايد تا با خواندن آنها علاوه بر آن نوعى تفريح و سرگرمى هم باشد. | هدف نگارنده از اين پنجاه مقامه به گفته خود وى آن است كه دانش‌پژوهان را در حفظ زبان و ادبيات تشويق و ترغيب نمايد تا با خواندن آنها علاوه بر آن نوعى تفريح و سرگرمى هم باشد. | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
مقامه‌نويسان بعد از [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] غالباً از او تقليد كردند و اين در ركود فن مقامه از جهت معنوى اثر داشت، چرا كه انحراف حريرى را از جوهر اصلى مقامه [[بدیع‌الزمان همدانی، احمد بن حسین|بديع‌الزمان]] (يعنى انتقاد و پرخاش اجتماعى) و گرايش هرچه بيشتر به لفاظى بى‌محتوى ادامه دادند و تحكيم بخشيدند، بى‌آنكه استعداد بى‌نظير حريرى در ساختن كاخهاى شكوهمند از واژگان درخشان را داشته باشند. | مقامه‌نويسان بعد از [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] غالباً از او تقليد كردند و اين در ركود فن مقامه از جهت معنوى اثر داشت، چرا كه انحراف حريرى را از جوهر اصلى مقامه [[بدیع‌الزمان همدانی، احمد بن حسین|بديع‌الزمان]] (يعنى انتقاد و پرخاش اجتماعى) و گرايش هرچه بيشتر به لفاظى بى‌محتوى ادامه دادند و تحكيم بخشيدند، بى‌آنكه استعداد بى‌نظير حريرى در ساختن كاخهاى شكوهمند از واژگان درخشان را داشته باشند. | ||
مقامات رازگشاى درون پوشيده | مقامات رازگشاى درون پوشيده نویسنده است. درونى كه گشايش آن تنها با شناخت زبان و سبک مقامات و رمزهاى آن ممكن خواهد بود؛ زيرا نویسنده «در باب هر چيز و هركس كه بنويسد، سرّ خود را بازگفته است». خواننده مقامات با خواندن نثر داستانى آن عمق وجود نویسنده‌اش را مى‌يابد و در دنياى او، رازهايى را كشف مى‌كند كه اگر آنها را به خود نویسنده بازگويد، شايد با حيرت و اعتراض او روبرو شود. | ||
نویسنده مقامات قصد دارد تا مسائلى را پيرامون فرد و جامعه عصر خويش مطرح كند و موضع‌گيريهاى خود را نسبت به اين مسائل به خواننده منتقل كند. وى براى انتقال اين انديشه‌ها و بيان جهت‌گيرى‌هاى خود، زبان ويژه‌اى را برگزيده است كه تكرار برخى عوامل در آن، گرايش‌هاى ذهنى وى را نشان مى‌دهد. | |||
به هنگام بررسى سبک مقامات حريرى، به محورهاى زير مى‌توان اشاره كرد: | به هنگام بررسى سبک مقامات حريرى، به محورهاى زير مى‌توان اشاره كرد: | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
ابوزيد در مقامه رقطا، آن‌گاه كه حارث بن همام از او تقاضاى رساله رقطاء را مى‌كند، به همراه رساله، زر هم مى‌بخشد. | ابوزيد در مقامه رقطا، آن‌گاه كه حارث بن همام از او تقاضاى رساله رقطاء را مى‌كند، به همراه رساله، زر هم مى‌بخشد. | ||
[[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] خود، مردى ژوليده و بد لباس بود و قيافه و ظاهرى درخور دانش و هنر و مقامش نداشت و عادت داشت به اينكه ريش خود را بكند (و مشهور است كه يك بار از خليفه به عنوان جايزه درخواست كرد كه وى را در كندن موى ريشش آزاد بگذارند!). شايد آن صحنه‌هاى مؤثر در مقامات حريرى كه از وراى ظاهرى چركين و خوار و خفيف ناگهان فصاحت و بلاغت و علم و اطلاع ابوزيد سروجى برق مى‌زند و چشمها را خيره مى‌سازد، وصف حال | [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] خود، مردى ژوليده و بد لباس بود و قيافه و ظاهرى درخور دانش و هنر و مقامش نداشت و عادت داشت به اينكه ريش خود را بكند (و مشهور است كه يك بار از خليفه به عنوان جايزه درخواست كرد كه وى را در كندن موى ريشش آزاد بگذارند!). شايد آن صحنه‌هاى مؤثر در مقامات حريرى كه از وراى ظاهرى چركين و خوار و خفيف ناگهان فصاحت و بلاغت و علم و اطلاع ابوزيد سروجى برق مى‌زند و چشمها را خيره مى‌سازد، وصف حال نویسنده است و انگيزه شخصى دارد. | ||
== وضعيت كتاب== | == وضعيت كتاب== | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
اين كتاب توسط آقاى طواق گلدى گلشاهى به فارسى ترجمه و توسط وى توضيحاتى بدان افزوده شده است. | اين كتاب توسط آقاى طواق گلدى گلشاهى به فارسى ترجمه و توسط وى توضيحاتى بدان افزوده شده است. | ||
نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر تعليقاتى، كه | نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر تعليقاتى، كه نویسنده آن شناخته نيست و نيز فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است. كتاب مشتمل بر الفاظ، عبارات و امثال دشوارى است كه در پارقى شرح شده است. | ||
== منابع مقاله== | == منابع مقاله== | ||
#[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله معارف مرداد - آبان 1363 - شماره 2، عنوان مقاله: مقامه نويسى بعد از بديع‌الزمان، | #[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله معارف مرداد - آبان 1363 - شماره 2، عنوان مقاله: مقامه نويسى بعد از بديع‌الزمان، نویسنده: ذكاوتى قراگزلو، على رضا]]. | ||
# دانشنامه جهان اسلام، ج13، ص 94-95. | # دانشنامه جهان اسلام، ج13، ص 94-95. | ||
#[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله شناخت - تابستان 1386 - شماره 54، عنوان مقاله: دادخواه، حسن و جمشيدى، ليلا، بررسى تطبيقى سبک ادبى در مقامات حريرى و حميدى]]. | #[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله شناخت - تابستان 1386 - شماره 54، عنوان مقاله: دادخواه، حسن و جمشيدى، ليلا، بررسى تطبيقى سبک ادبى در مقامات حريرى و حميدى]]. | ||