الصرفة و الإنباء بالغيب: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۴۶:

صرفه یا «بازداشتن خداوند، مخلوق (جن و انس) را از آوردن مانند قرآن»، یکی از وجوه اعجاز قرآن است. این نظریه از اوائل قرن سوم تا قرن ششم دارای طرف‌دارانی بوده است، اما غالب اندیشمندان قرن چهارم تاکنون با آن مخالفت نموده‌اند<ref>ر.ک: قاضی‌زاده، «نگرشی به نظریه صرفه»</ref>.

[[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] در تفسیر صرفه می‌نویسد: صرفه [به این معناست که] خداوند اعراب را از معارضه قرآن منصرف نموده است و خرد و اندیشه آنها را زدوده است. [معارضه با قرآن] برای آنان مقدور و دستیاب بود، ولی مانع خارجی (صرفه)، آنان را منع نمود و ازاین‌روی قرآن مانند سایر معجزات شد<ref>ر.ک: همان؛ [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] ، جلال‌الدین، الإتقان في علوم القرآن، ج 4، ص7</ref>.

[[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] در تفسیر صرفه می‌نویسد: صرفه [به این معناست که] خداوند اعراب را از معارضه قرآن منصرف نموده است و خرد و اندیشه آنها را زدوده است. [معارضه با قرآن] برای آنان مقدور و دستیاب بود، ولی مانع خارجی (صرفه)، آنان را منع نمود و ازاین‌روی قرآن مانند سایر معجزات شد<ref>ر.ک: همان؛ [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]، جلال‌الدین، الإتقان في علوم القرآن، ج 4، ص7</ref>.

قدیمی‌ترین کسانی را که علما، آنان را از قائلان به صرفه شمرده‌اند، جعد بن درهم و واصل بن عطا و بشر بن غیاث مریسی و ابوموسی عیسی بن صبیح المردار هستند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص5</ref>.

خط ۵۸:

فصل سوم از بخش اول به تعلیل قول به صرفه می‌پردازد. نویسنده در این راستا، آثار فرهنگی، اجتماعی و... صرفه و ارتباط آن با مذاهب و شک در صرفه را بیان می‌کند. مصطفی صادق رافعی، معتقد است صرفه آثار مخربی داشته که اگر چنین اعتقادی بین مسلمانان نمی‌بود، از آن زمان تا به امروز، کتاب‌های لذت‌بخشی درباره بلاغت قرآن و شیوه آن و اعجاز لغوی کتاب خدا و... نوشته شده بود<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>.

در باب ارتباط صرفه و مذاهب اسلامی، برخی صراحتا صرفه را به برخی مذاهب منتسب کرده و برخی دیگر جانب احتیاط را گرفته‌اند؛ [[قرطبی، محمد بن احمد|قرطبی]] ، قول به صرفه را به برخی از قدریه منسوب کرده است و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن کثیر]] با وضع تقابل بین اهل سنت و معتزله نوشته: اهل سنت معتقدند قرآن ذاتا معجزه است و دیگران قائل به صرفه هستند. صابونی هم صرفه را به برخی از معتزله و بعضی از شیعه منتسب کرده. بدری این نظریه را نظریه اکثر ائمه معتزله و شیعه دانسته است. اما از نظر نویسنده این کتاب، حق این است که تمامی این اقوال، تا حدی دور از واقعیت هستند. این‌گونه نیست که تمام شیعیان یا معتزلیان یا همه فرقه امامیه از شیعه، قائل به چنین چیزی باشند؛ به‌علاوه، ضریب نفوذ این قول فقط در اینان نیست، بلکه برخی از اشعریان از اهل تسنن نیز قائل به این نظریه هستند<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>.

در باب ارتباط صرفه و مذاهب اسلامی، برخی صراحتا صرفه را به برخی مذاهب منتسب کرده و برخی دیگر جانب احتیاط را گرفته‌اند؛ [[قرطبی، محمد بن احمد|قرطبی]]، قول به صرفه را به برخی از قدریه منسوب کرده است و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن کثیر]] با وضع تقابل بین اهل سنت و معتزله نوشته: اهل سنت معتقدند قرآن ذاتا معجزه است و دیگران قائل به صرفه هستند. صابونی هم صرفه را به برخی از معتزله و بعضی از شیعه منتسب کرده. بدری این نظریه را نظریه اکثر ائمه معتزله و شیعه دانسته است. اما از نظر نویسنده این کتاب، حق این است که تمامی این اقوال، تا حدی دور از واقعیت هستند. این‌گونه نیست که تمام شیعیان یا معتزلیان یا همه فرقه امامیه از شیعه، قائل به چنین چیزی باشند؛ به‌علاوه، ضریب نفوذ این قول فقط در اینان نیست، بلکه برخی از اشعریان از اهل تسنن نیز قائل به این نظریه هستند<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>.

در بخش شک در صرفه، نظریات کسانی که در انتساب چنین اعتقادی به مسلمانان تشکیک کرده‌اند، بیان شده است. [[زرقانی، محمد عبدالعظیم|زرقانی]] در نسبت این آرای ضعیف به بزرگان از علما تشکیک کرده و می‌نویسد: به نظرم چنین نسبتی به آنها صحیح نبوده و ساخته دشمنان اسلام می‌باشد؛ زیرا از طرفی اعجاز قرآن بر کسی پوشیده نیست و از طرف دیگر هم اینان علمای بزرگی هستند که بعید است چنین سخنان سخیفی گفته باشند<ref>ر.ک: همان، ص62</ref>.