تاریخ سني ملوك الأرض و الأنبیاء علیهم‌الصلاة‌و‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'مسايل ' به 'مسائل ') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
'''تاريخ سنى ملوك الارض و النبياء''' اثر [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه بن حسن اصفهانى]] است كه به زبان عربى و متعلق به قرن 280ق مى‌باشد. اين كتاب كه به ذكر مطالب تاريخى به صورت مختصر پرداخته، داراى موضوعات مختلف و ذكر رويدادهاى گوناگون است. يكى از جالب‌ترين مطالب اين كتاب، بررسى تطبيقى عيد نوروز با ماه‌هاى هجرى قمرى تا زمان وفات مؤلف است كه به صورت مقارنه‌اى و تطبيقى هر سال را جداگانه ذكر نموده است. | '''تاريخ سنى ملوك الارض و النبياء''' اثر [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه بن حسن اصفهانى]] است كه به زبان عربى و متعلق به قرن 280ق مى‌باشد. اين كتاب كه به ذكر مطالب تاريخى به صورت مختصر پرداخته، داراى موضوعات مختلف و ذكر رويدادهاى گوناگون است. يكى از جالب‌ترين مطالب اين كتاب، بررسى تطبيقى عيد نوروز با ماه‌هاى هجرى قمرى تا زمان وفات مؤلف است كه به صورت مقارنه‌اى و تطبيقى هر سال را جداگانه ذكر نموده است. | ||
مؤلف بزرگ، [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] | مؤلف بزرگ، [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] در اين كتاب به موضوع تاريخ و كار تاريخ تطبيقى مى‌پردازد كه در نوع خود ابتكارى است. نام مشهور اين كتاب «تاريخ سنى ملوك الارض و الانبياء» مى‌باشد؛ ولى [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|صاحب الذريعه]] نام اين كتاب را «تاريخ ملوك الارض» ذكر كرده است. | ||
== ساختار كتاب == | == ساختار كتاب == | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
و بدين شكل اقدام به ارائه تاريخ تطبيقى عيد نوروز باستانى با تاريخ هجرى قمرى نموده است. | و بدين شكل اقدام به ارائه تاريخ تطبيقى عيد نوروز باستانى با تاريخ هجرى قمرى نموده است. | ||
در ميان آثار [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] | در ميان آثار [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] كتابى موسوم به سنى ملوك الارض و الانبياء نيامده است. در اين باره دو احتمال وجود دارد، يكى آن كه اين اثر منسوب به [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] است، ديگر آن كه اين اثر در اصل داراى نام ديگرى بوده است. ليكن از قرارين برمى‌آيد كه كتاب سنى ملوك الارض و الانبياء بر كتاب تواريخ الامم منطبق است. بدين گونه در اصل نام كتاب، تواريخ كبار الامم و يا حتى بقول صاحب مجمله التواريخ، تاريخ بوده است. مؤيد اين گفتار آن كه [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] از كتاب تواريخ الامم، [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] نقل قول‌هايى كرده است، كه عينا در سنى ملوك الارض و الانبياء موجود است و نقل قول‌هاى زيادى كه ابوريحان از [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] نموده است، با كتاب سنى ملوك الارض و الانبياء همخوانى دارد. و جاى هيچ ترديدى نمى‌گذارد كه اين اثر در آن ايام به نام تاريخ كبار الامم مشهور بوده است. | ||
علاوه بر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]]، نويسنده ديگرى كه از كتاب تواريخ الامم (تاريخ الامم) استفاده و نقل قول نموده، [[ابن خلدون]] است كه موارد منقول او با كتاب سنى ملوك الارض و الانبياء همخوانى دارد. | علاوه بر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]]، نويسنده ديگرى كه از كتاب تواريخ الامم (تاريخ الامم) استفاده و نقل قول نموده، [[ابن خلدون]] است كه موارد منقول او با كتاب سنى ملوك الارض و الانبياء همخوانى دارد. | ||
به طور خلاصه [[ابن خلدون]]، شش موضع از كتاب تواريخ الامم نقل قول نموده است كه غالب آن‌ها در خصوص اعراب حيره و غسان مى‌باشد. او قسمت‌هايى از كتاب تواريخ الامم را در خصوص ملوك حيره خلاصه و نقل كرده است. [[ابن خلدون]] گاهى تنها سنوات پادشاهان را از آن نقل مى‌كند و مى‌نويسد: «در تواريخ الامم آمده است كه همه ملوك از بنى نصر و جز ايشان بيست و پنج تن بودند و مدت ششصد سال پادشاهى كردند.» ابن‌خلدون در دو موضوع به گونه‌اى از [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] | به طور خلاصه [[ابن خلدون]]، شش موضع از كتاب تواريخ الامم نقل قول نموده است كه غالب آن‌ها در خصوص اعراب حيره و غسان مى‌باشد. او قسمت‌هايى از كتاب تواريخ الامم را در خصوص ملوك حيره خلاصه و نقل كرده است. [[ابن خلدون]] گاهى تنها سنوات پادشاهان را از آن نقل مى‌كند و مى‌نويسد: «در تواريخ الامم آمده است كه همه ملوك از بنى نصر و جز ايشان بيست و پنج تن بودند و مدت ششصد سال پادشاهى كردند.» ابن‌خلدون در دو موضوع به گونه‌اى از [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] نام مى‌برد، يكبار تنها او را «اصفهانى» مى‌خواند و از او نقل قول مى‌كند كه پيشداديان دو هزار و چهارصد و هفتاد سال پادشاهى كردند. در موضعى ديگر از قول ابن سعيد (متوفى 673ق) او را على بن [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] خوانده است. | ||
در مورد نقل قول‌هاى او از تواريخ الامم، سه نكته را بايد خاطر نشان كرد: | در مورد نقل قول‌هاى او از تواريخ الامم، سه نكته را بايد خاطر نشان كرد: | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
اين كتاب با اشاره به اقوام هفتگانه جهان، به ذكر سال‌هاى تقويمى اقوام مى‌پردازد، سپس با ارائه جدول‌هايى از اسامى پادشان ايرانى، پيشدادى، كيانى، اشكانى، و ساسانى از اقدامات پادشاهان اين سلسله‌ها و حوادث عصر آن‌ها (به نحو بسيار مختصرى) ياد مى‌نمايد و با ذكر نام و سال پادشاهان مقدونى و روم از پادشاهان قسطنطنيه و مبدأ تاريخ يونان ياد كرده، و از تواريخ قبطيان به اشاره مى‌گذرد، و آنگاه با استفاده از منابع يهودى شرح مختصرى از ابتداى آفرينش از ديدگاه يهود مى‌نگارد و سپس سال شمارى حوادث و ايام مهم آن‌ها را نقل مى‌كند. | اين كتاب با اشاره به اقوام هفتگانه جهان، به ذكر سال‌هاى تقويمى اقوام مى‌پردازد، سپس با ارائه جدول‌هايى از اسامى پادشان ايرانى، پيشدادى، كيانى، اشكانى، و ساسانى از اقدامات پادشاهان اين سلسله‌ها و حوادث عصر آن‌ها (به نحو بسيار مختصرى) ياد مى‌نمايد و با ذكر نام و سال پادشاهان مقدونى و روم از پادشاهان قسطنطنيه و مبدأ تاريخ يونان ياد كرده، و از تواريخ قبطيان به اشاره مى‌گذرد، و آنگاه با استفاده از منابع يهودى شرح مختصرى از ابتداى آفرينش از ديدگاه يهود مى‌نگارد و سپس سال شمارى حوادث و ايام مهم آن‌ها را نقل مى‌كند. | ||
[[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] | [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] تاريخ اعراب عراق (لخميان) را با تفصيل بيشترى مورد بحث قرار مى‌دهد و در شرح مختصرى از غسانيان، از ملوك حمير (يمن) شرحى نسبتا مفصل (در حد كتاب) آورده است و با اشاره به امراى كنده، از سال‌هاى تاريخى معديان (اجداد پيامبر(ص))، به زندگانى رسول اكرم و فتوحات (به طور مجمل) مى‌پردازد و به پاره‌اى دلايل نجومى برترى اسلام بر ساير اديان اشاره مى‌كند و فهرست خلفاى راشدين، بنى‌اميه و بنى‌عباس را تا عهد مستكفى نقل مى‌كند. | ||
جدولى از ايام نوروز از اول سال هجرت تا سال 350، مطابق با ماه‌هاى عربى تنظيم كرده است، سپس به بلايا و حوادث طبيعى نظير سيل، زلزله و قحطى از سال به بعد در مناطق مختلف به خصوص شهر بغداد مطالب مهمى عرضه كرده كه براى شناسايى تاريخ عهد خلافت اهميت دارد. و از امراى خراسان تا پادشاهى عبدالملك بن نوح سامانى (323) و از امراى طبرستان تا عهد حسن بن بويه به نحو مختصرى ياد كرده است. | جدولى از ايام نوروز از اول سال هجرت تا سال 350، مطابق با ماه‌هاى عربى تنظيم كرده است، سپس به بلايا و حوادث طبيعى نظير سيل، زلزله و قحطى از سال به بعد در مناطق مختلف به خصوص شهر بغداد مطالب مهمى عرضه كرده كه براى شناسايى تاريخ عهد خلافت اهميت دارد. و از امراى خراسان تا پادشاهى عبدالملك بن نوح سامانى (323) و از امراى طبرستان تا عهد حسن بن بويه به نحو مختصرى ياد كرده است. | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
ديدگاه نويسنده كتاب قابل تعمق مى‌باشد. حقيقت آن كه در كتاب چنان توازنى بين اخبار ايران و عرب (به خصوص قبل از اسلام) وجود دارد كه نمى‌توان مدعى بود كه او شعوبى مى‌باشد؛ يعنى ايرانيان را برتر از اعراب بداند؛ و توصيفاتى كه او از امراى عرب در عراق كرده، نشان از آن دارد كه او بى‌جهت با كسى سرستيز و دشمنى نداشته است، چنانكه جذيمه را تيزهوش و كاردان و نعمان را داراى رأى قاطع و دورانديش دانسته است. حتى مانند يك عرب متعصب جنوبى باور كرده است كه شمريرعش توانسته تا شهر سغد بيايد، و شهر سمرقند را معرب (تعريب) نام او دانسته است. | ديدگاه نويسنده كتاب قابل تعمق مى‌باشد. حقيقت آن كه در كتاب چنان توازنى بين اخبار ايران و عرب (به خصوص قبل از اسلام) وجود دارد كه نمى‌توان مدعى بود كه او شعوبى مى‌باشد؛ يعنى ايرانيان را برتر از اعراب بداند؛ و توصيفاتى كه او از امراى عرب در عراق كرده، نشان از آن دارد كه او بى‌جهت با كسى سرستيز و دشمنى نداشته است، چنانكه جذيمه را تيزهوش و كاردان و نعمان را داراى رأى قاطع و دورانديش دانسته است. حتى مانند يك عرب متعصب جنوبى باور كرده است كه شمريرعش توانسته تا شهر سغد بيايد، و شهر سمرقند را معرب (تعريب) نام او دانسته است. | ||
اما يك نكته مسلم است كه او اصالت ايرانى خود را فراموش نكرده و هر جا كه مناسب دانسته به عنوان يك فارسى زبان سعى در ارائه فرهنگ خود نموده است. او در زبان فارسى توانايى داشته است. اين موضوع هم از فحواى مطالب خود او برمى‌آيد و هم ديگران آن را تاييد كرده‌اند، [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] در بحث گياه‌شناسى و كانى‌شناسى مطالب زيادى از [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] | اما يك نكته مسلم است كه او اصالت ايرانى خود را فراموش نكرده و هر جا كه مناسب دانسته به عنوان يك فارسى زبان سعى در ارائه فرهنگ خود نموده است. او در زبان فارسى توانايى داشته است. اين موضوع هم از فحواى مطالب خود او برمى‌آيد و هم ديگران آن را تاييد كرده‌اند، [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] در بحث گياه‌شناسى و كانى‌شناسى مطالب زيادى از [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] نقل نموده است و عنوان كرده كه حمزه در زبان فارسى بينا است. | ||
[[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] | [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] در فارسى نشان دادن كلمات اصرار زيادى دارد، و اين علاقه مفرط به مفرس كردن كلمات گاهى او را دچار اشتباه نموده است. | ||
با رجوع به كتاب سنى ملوك الارض و الانبياء اين نظر قابل نقد است، چرا كه مجموعه مطالب او در مورد اعراب قبل از اسلام با عنوان نموده است، او شايد با شادمانى درونى از غوغا و شورش‌هاى بغداد سخن به ميان آورده است، بايد متذكر گرديد كه او در مورد قحطى‌ها و نابسامانى‌هاى اصفهان نيز مطالبى ذكر كرده است. | با رجوع به كتاب سنى ملوك الارض و الانبياء اين نظر قابل نقد است، چرا كه مجموعه مطالب او در مورد اعراب قبل از اسلام با عنوان نموده است، او شايد با شادمانى درونى از غوغا و شورش‌هاى بغداد سخن به ميان آورده است، بايد متذكر گرديد كه او در مورد قحطى‌ها و نابسامانى‌هاى اصفهان نيز مطالبى ذكر كرده است. | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۹: | ||
#متن و مقدمه كتاب. | #متن و مقدمه كتاب. | ||
#مجله كيهان انديشه، بهمن و اسفند 1375 شماره 70، عنوان مقاله: جايگاه [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] | #مجله كيهان انديشه، بهمن و اسفند 1375 شماره 70، عنوان مقاله: جايگاه [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] در ادبيات عرب، نوشته: احمد امينى كهريز سنگى. | ||
#مجله كتاب ماه و تاريخ و جغرافيا، آذر 1377 شماره 14، عنوان مقاله: [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] | #مجله كتاب ماه و تاريخ و جغرافيا، آذر 1377 شماره 14، عنوان مقاله: [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانى]] و سنى ملوك الارض و الانبياء نوشته: على سالارى شادى. | ||
== پیوندها == | == پیوندها == | ||
[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8669 مطالعه کتاب تاریخ سنی ملوك الأرض و الأنبیاء علیهم الصلاة و السلام در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور] | [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8669 مطالعه کتاب تاریخ سنی ملوك الأرض و الأنبیاء علیهم الصلاة و السلام در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||