تاريخ عجائب الآثار في التراجم و الأخبار المعروف بتاريخ الجبرتي: تفاوت میان نسخهها
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - ' فى ' به ' في ') |
||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
«تاريخ عجائب الآثار | «تاريخ عجائب الآثار في التراجم و الأخبار» معروف به تاريخ جبرتى تألیف عبدالرحمن بن حسن جبرتى، كتابى است در سه جلد به زبان عربى درباره تاريخ مصر جديد و نيز تراجم شخصيتهاى آن بهويژه در فاصله بين اواخر قرن دوازدهم هجرى تا سال 1236ق. يعنى سال درگذشت مؤلف. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
اين كتاب بزرگترين تأليف جبرتى است. برخى معتقدند تاريخ جبرتى مكمل تاريخ بدائع الزهور | اين كتاب بزرگترين تأليف جبرتى است. برخى معتقدند تاريخ جبرتى مكمل تاريخ بدائع الزهور في وقائع الدهور، اثر ابن اَياس مصرى، است كه ابن اياس كتابش را با حوادث سال 928ق. به پايان رسانده و كوشيده است تاريخنگارى معاصر در مصر را احيا كند. | ||
مؤلف در اين كتاب درباره اواخر دوره عثمانى در مصر به گونهاى دقيق و تفصيلى و با نگاهى به اوضاع اجتماعى بحث كرده و بهويژه رويدادها و تراجم اواخر سده دوازدهم و اوايل سده سيزدهم را به روش سالشمار ثبت نموده و با استفاده از اسناد و اطلاعات رسمى، برخى ابهامات را رفع كرده است. | مؤلف در اين كتاب درباره اواخر دوره عثمانى در مصر به گونهاى دقيق و تفصيلى و با نگاهى به اوضاع اجتماعى بحث كرده و بهويژه رويدادها و تراجم اواخر سده دوازدهم و اوايل سده سيزدهم را به روش سالشمار ثبت نموده و با استفاده از اسناد و اطلاعات رسمى، برخى ابهامات را رفع كرده است. | ||
خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
دو جلد اول عجائب الآثار، شامل اين بخشهاست: تمهيدى درباره تاريخ و فايده آن، مقدمهاى درباره طبقهبندى جامعه، سيرى گذرا در تاريخ مصر از فتح اسلامى تا فتح عثمانى، و حوادث مصر به صورت سالنامهاى از فتح عثمانى تا زمان حمله فرانسه به مصر. جبرتى در تدوين جلد اول عمدتاً بر كتاب اوضح الاشارات، اثر محمد چلبى عبدالغنى، تكيه و اعتماد كرده است؛ تاريخ چلبى با سلطنت دولت عثمانى آغاز مىشود و تا حوادث 1150ق. ادامه مىيابد. وى در ذكر حوادث بيست سال بعد (يعنى 1150 تا1170ق.) به گفتههاى مشايخ و پيران معتمد و دفاتر دبيران و مباشران و مشاهدات شخصى خود استناد كرده است. | دو جلد اول عجائب الآثار، شامل اين بخشهاست: تمهيدى درباره تاريخ و فايده آن، مقدمهاى درباره طبقهبندى جامعه، سيرى گذرا در تاريخ مصر از فتح اسلامى تا فتح عثمانى، و حوادث مصر به صورت سالنامهاى از فتح عثمانى تا زمان حمله فرانسه به مصر. جبرتى در تدوين جلد اول عمدتاً بر كتاب اوضح الاشارات، اثر محمد چلبى عبدالغنى، تكيه و اعتماد كرده است؛ تاريخ چلبى با سلطنت دولت عثمانى آغاز مىشود و تا حوادث 1150ق. ادامه مىيابد. وى در ذكر حوادث بيست سال بعد (يعنى 1150 تا1170ق.) به گفتههاى مشايخ و پيران معتمد و دفاتر دبيران و مباشران و مشاهدات شخصى خود استناد كرده است. | ||
جبرتى در ذكر حوادث حمله فرانسه به مصر، كتاب پيشين خود، مظهرالتقديس، را اساس كار قرار داد و با دادن برخى تغييرات متناسب با عصر خويش و اضافه كردن حوادث چهار سال بعد از رفتن فرانسويان (1216 تا 1220ق.)، آن را به منزله جلد سوم عجائب الآثار | جبرتى در ذكر حوادث حمله فرانسه به مصر، كتاب پيشين خود، مظهرالتقديس، را اساس كار قرار داد و با دادن برخى تغييرات متناسب با عصر خويش و اضافه كردن حوادث چهار سال بعد از رفتن فرانسويان (1216 تا 1220ق.)، آن را به منزله جلد سوم عجائب الآثار في التراجم و الاخبار عرضه كرد. وى جلد چهارم، شامل حوادث سالهاى 1221 تا 1236ق.، را در شرايط نامساعد روحى نوشت. به عقيده برخى مورخان، اين كتاب حوادث پس از 1236ق. را نيز در بر داشته، كه در آتشسوزى خانه جبرتى پس از وفات وى، از بين رفته است. | ||
عجائب الآثار، كه مهمترين مرجع براى تاريخ جديد مصر قلمداد مىشود، ويژگىهايى دارد كه به اختصار مىتوان به اين موارد اشاره نمود: دقت بسيار، جامعيت، نشان دادن جنبههاى اجتماعى و سنّتها و رسوم مردم در قرن دوازدهم و سيزدهم، وصف دقيق اماكن، توجه خاص به جامع الازهر و مشايخ و طلاب آن، حفظ امانت در نقل قولها، صداقت در گفتار، بىطرفى در ذكر حوادث، ذكر جزئيات، شرح تراجم برحسب اهميت اشخاص و با توجه خاص به علما و فقها و انديشمندان، شرح دقيق تاريخ محلى، پاىبندى به نقد علمى درست، شجاعت در نقد بزرگان، به كارگيرى زبان ساده و لهجه محلى در متن، واقع بينى و تدوين رويدادهاى تاريخى به ترتيب سالشمار. | عجائب الآثار، كه مهمترين مرجع براى تاريخ جديد مصر قلمداد مىشود، ويژگىهايى دارد كه به اختصار مىتوان به اين موارد اشاره نمود: دقت بسيار، جامعيت، نشان دادن جنبههاى اجتماعى و سنّتها و رسوم مردم در قرن دوازدهم و سيزدهم، وصف دقيق اماكن، توجه خاص به جامع الازهر و مشايخ و طلاب آن، حفظ امانت در نقل قولها، صداقت در گفتار، بىطرفى در ذكر حوادث، ذكر جزئيات، شرح تراجم برحسب اهميت اشخاص و با توجه خاص به علما و فقها و انديشمندان، شرح دقيق تاريخ محلى، پاىبندى به نقد علمى درست، شجاعت در نقد بزرگان، به كارگيرى زبان ساده و لهجه محلى در متن، واقع بينى و تدوين رويدادهاى تاريخى به ترتيب سالشمار. | ||
خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
2- عودى، ستار، دانشنامه جهان اسلام، ج9، ص561-565. | 2- عودى، ستار، دانشنامه جهان اسلام، ج9، ص561-565. | ||
3- الزبيدى، محمد حسين، مذهب الجبرتى | 3- الزبيدى، محمد حسين، مذهب الجبرتى في كتابة التاريخ من خلال كتابه (عجائب الآثار في التراجم و الأخبار)، 1977، شماره 1، ص124-142. | ||