تذکره مرآة الخیال: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'>
[[پرونده:NUR11638J1.jpg|بندانگش» ایجاد کرد.) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
«تذكره مرآة الخيال» از آثار شيرعلى‌خان بن على‌امجدخان لودى، به زبان فارسى است كه نويسنده در آن، تعدادى از شاعران را معرفى كرده و در ضمن به مباحث گوناگونى از علوم ادبى، تفسير، تصوف و موسيقى و... نيز پرداخته است. | «تذكره مرآة الخيال» از آثار شيرعلى‌خان بن على‌امجدخان لودى، به زبان فارسى است كه نويسنده در آن، تعدادى از شاعران را معرفى كرده و در ضمن به مباحث گوناگونى از علوم ادبى، تفسير، تصوف و موسيقى و... نيز پرداخته است. | ||
شيرعلى‌خان، نگارش كتاب را در سال 1102ق، در عهد سلطنت محيى‌الدين محمد اورنگ زيب معروف به شاه جهان (م 1118ق) به انجام رسانده است | شيرعلى‌خان، نگارش كتاب را در سال 1102ق، در عهد سلطنت محيى‌الدين محمد اورنگ زيب معروف به شاه جهان (م 1118ق) به انجام رسانده است <ref>ر.ك: مقدمه كتاب، ص15</ref>. | ||
حميد حسنى با همكارى بهروز صفرزاده، اين اثر را به‌صورت انتقادى تصحيح كرده و مقدمه و تعليقاتى بر آن افزوده‌اند. | حميد حسنى با همكارى بهروز صفرزاده، اين اثر را به‌صورت انتقادى تصحيح كرده و مقدمه و تعليقاتى بر آن افزوده‌اند. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
نويسنده در اين اثر، كه از نظر چيدمان مطالب، چندان كه بايد و شايد منظم نيست و به‌صورت جُنگ و مجموعه يادداشت‌هاى گوناگون است، تعداد 129 شاعر را معرفى كرده است. | نويسنده در اين اثر، كه از نظر چيدمان مطالب، چندان كه بايد و شايد منظم نيست و به‌صورت جُنگ و مجموعه يادداشت‌هاى گوناگون است، تعداد 129 شاعر را معرفى كرده است. | ||
مصحح با معرفى نسخه مورد اعتماد خودش و نيز شيوه تصحيح آن | مصحح با معرفى نسخه مورد اعتماد خودش و نيز شيوه تصحيح آن <ref>ر.ك: همان، ص17</ref>، مشكلات اثر حاضر را دو مورد دانسته است: | ||
الف)- فارسى‌نويسى نويسنده به‌صورت نثر هندى است كه براى خواننده فارسى‌زبان (يا ايرانى) مشكل است... برخى مشكلات اين‌چنينى كه از دويست مورد متجاوز بود، با رجوع به منابع مكتوب ديگر و به يارى استادان دانشمند برطرف شدند و يا غلطها قياسا تصحيح گرديدند و ما بقى نيز با كلمه «كذا» و يا نشانه پرسش در درون دو كمان (پرانتز) مشخص شده‌اند. | الف)- فارسى‌نويسى نويسنده به‌صورت نثر هندى است كه براى خواننده فارسى‌زبان (يا ايرانى) مشكل است... برخى مشكلات اين‌چنينى كه از دويست مورد متجاوز بود، با رجوع به منابع مكتوب ديگر و به يارى استادان دانشمند برطرف شدند و يا غلطها قياسا تصحيح گرديدند و ما بقى نيز با كلمه «كذا» و يا نشانه پرسش در درون دو كمان (پرانتز) مشخص شده‌اند. | ||
ب)- بسيارى از اشتباهات تاريخى تذكره‌نويسان متقدم‌تر را، صاحب كتاب حاضر نيز تكرار كرده است. در كنار اين‌گونه اشتباهات، استناد و اتكا به افسانه‌ها و خرافه‌ها نيز به وضوح ديده مى‌شود، كه نگارنده در يادداشت‌هاى خود در حد توان خويش و با بهره‌گيرى از منابع معتمد و دقيق، به نقد يا اصلاح آنها دست برده است و البته بيشترين اهتمام خود را در اين امر، صرف بخش‌هاى وابسته به ادبيات فارسى كرده است. به‌هرحال، ازآن‌رو كه اين كتاب در زمره آثار علمى كلاسيك فارسى و به‌ويژه از متون مرجع اين زبان بشمار است و حتى در تأليف برخى منابع امروزين ما نيز مورد استفاده بوده است، تصحيح و چاپ آن را به‌همراه يادداشت‌هاى انتقادى پذيرفتيم... | ب)- بسيارى از اشتباهات تاريخى تذكره‌نويسان متقدم‌تر را، صاحب كتاب حاضر نيز تكرار كرده است. در كنار اين‌گونه اشتباهات، استناد و اتكا به افسانه‌ها و خرافه‌ها نيز به وضوح ديده مى‌شود، كه نگارنده در يادداشت‌هاى خود در حد توان خويش و با بهره‌گيرى از منابع معتمد و دقيق، به نقد يا اصلاح آنها دست برده است و البته بيشترين اهتمام خود را در اين امر، صرف بخش‌هاى وابسته به ادبيات فارسى كرده است. به‌هرحال، ازآن‌رو كه اين كتاب در زمره آثار علمى كلاسيك فارسى و به‌ويژه از متون مرجع اين زبان بشمار است و حتى در تأليف برخى منابع امروزين ما نيز مورد استفاده بوده است، تصحيح و چاپ آن را به‌همراه يادداشت‌هاى انتقادى پذيرفتيم... <ref>ر.ك: همان، ص16-17</ref>. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
1. در مقدمه حميد حسنى كه آن را در تهران، جمعه، 23 آذر 1375ش، نوشته، چنين آمده است: | 1. در مقدمه حميد حسنى كه آن را در تهران، جمعه، 23 آذر 1375ش، نوشته، چنين آمده است: | ||
«كتاب حاضر كه به «تذكره مرآة الخيال» معروف است، در واقع دايرةالمعارف يا دانشنامه‌اى است كه مؤلف، شيرعلى‌خان لودى، در آن به بحث درباره موضوعات گوناگون پرداخته است و در ضمن موضوع اصلى كتاب - تذكره شاعران - مطالب ديگرى هم آورده است؛ مباحثى در زمينه خط و عروض و قافيه و صنايع شعرى و انشا و نيز تفسير و تأويل و عرفان و تصوف، همچنين دانش‌هايى مانند موسيقى و تعبير خواب و فراست (قيافه‌شناسى) و طب و جغرافيا، نيز عجايب دنيا و اخلاق، همه در اين كتاب طرح شده‌اند و در باب هريك، بيش‌وكم سخن رفته است» | «كتاب حاضر كه به «تذكره مرآة الخيال» معروف است، در واقع دايرةالمعارف يا دانشنامه‌اى است كه مؤلف، شيرعلى‌خان لودى، در آن به بحث درباره موضوعات گوناگون پرداخته است و در ضمن موضوع اصلى كتاب - تذكره شاعران - مطالب ديگرى هم آورده است؛ مباحثى در زمينه خط و عروض و قافيه و صنايع شعرى و انشا و نيز تفسير و تأويل و عرفان و تصوف، همچنين دانش‌هايى مانند موسيقى و تعبير خواب و فراست (قيافه‌شناسى) و طب و جغرافيا، نيز عجايب دنيا و اخلاق، همه در اين كتاب طرح شده‌اند و در باب هريك، بيش‌وكم سخن رفته است» <ref>ر.ك: همان، ص15</ref>. | ||
2. دسته‌بند ازهار اشعار، استاد رودكى، كنيت او ابوالحسن است. مداح و نديم مجلس امير نصرالدين بن احمد سامانى بوده و كتاب «كليله و دمنه» در عهد وى به قيد نظم درآورده، صلات گران‌مايه يافت؛ چنان‌كه عنصرى شرح آن انعامات در قصيده‌اى ذكر كرده كه مطلعش اين است: | 2. دسته‌بند ازهار اشعار، استاد رودكى، كنيت او ابوالحسن است. مداح و نديم مجلس امير نصرالدين بن احمد سامانى بوده و كتاب «كليله و دمنه» در عهد وى به قيد نظم درآورده، صلات گران‌مايه يافت؛ چنان‌كه عنصرى شرح آن انعامات در قصيده‌اى ذكر كرده كه مطلعش اين است: | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
|- | |- | ||
!«مير سرو است و بخارا بوستان !! سرو سوىِ بوستان آيد همى» | !«مير سرو است و بخارا بوستان !! سرو سوىِ بوستان آيد همى» | ||
|} | |} | ||
<ref>ر.ك: متن كتاب، ص18-19</ref>. | |||
3. در علم تعبير خواب... اين علمى شريف است و معجزه يوسف صديق(ع) بوده و حضرت يوسف آن را در برابر ملك نهاد؛ چنان‌كه حق متعال در قرآن مجيد و فرقان حميد از وى حكايت فرموده، في قوله: «''' | 3. در علم تعبير خواب... اين علمى شريف است و معجزه يوسف صديق(ع) بوده و حضرت يوسف آن را در برابر ملك نهاد؛ چنان‌كه حق متعال در قرآن مجيد و فرقان حميد از وى حكايت فرموده، في قوله: «'''رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَ عَلَّمْتَنِي مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحادِيثِ'''»... <ref>ر.ك: همان، ص153</ref>. | ||
4. نويسنده با بيان اينكه از اعظم عجائبات، وجود كرامت‌آمود حضرت انسان است؛ چه، جواهر ظاهرى و باطنى وى بى‌پايان است، تعداد 27 مورد از شگفتى‌هاى جهان را به‌صورت مختصر معرفى كرده است و از جمله چنين نوشته است: «... و در نزهة القلوب آورده كه در شهر طريه، چشمه‌اى آب گرم روان است و حرارت آن آب به مرتبه‌اى است كه تا آب سرد بدان نياميزند، استعمال نتوان كرد و بالاى چشمه عمارت قديمى است كه گويند از بناهاى سليمان(ع) است. در آنجا صورتى از سنگ تراشيده‌اند كه آب اين چشمه از سينه آن صورت برمى‌آيد و منقسم مى‌شود به دوازده بخش كه هر بخشى مخصوص است به مرضى و چون صاحب مرض خود را بدان آب بشويد صحت يابد بإذن الله تعالى و اين از نوادر چشمه‌هاى عالم است...» | 4. نويسنده با بيان اينكه از اعظم عجائبات، وجود كرامت‌آمود حضرت انسان است؛ چه، جواهر ظاهرى و باطنى وى بى‌پايان است، تعداد 27 مورد از شگفتى‌هاى جهان را به‌صورت مختصر معرفى كرده است و از جمله چنين نوشته است: «... و در نزهة القلوب آورده كه در شهر طريه، چشمه‌اى آب گرم روان است و حرارت آن آب به مرتبه‌اى است كه تا آب سرد بدان نياميزند، استعمال نتوان كرد و بالاى چشمه عمارت قديمى است كه گويند از بناهاى سليمان(ع) است. در آنجا صورتى از سنگ تراشيده‌اند كه آب اين چشمه از سينه آن صورت برمى‌آيد و منقسم مى‌شود به دوازده بخش كه هر بخشى مخصوص است به مرضى و چون صاحب مرض خود را بدان آب بشويد صحت يابد بإذن الله تعالى و اين از نوادر چشمه‌هاى عالم است...» <ref>ر.ك: همان، ص237-238</ref>. | ||
5. نويسنده، تعداد 15 نفر از زنان شاعر را تحت عنوان تذكره شاعرات معرفى كرده و برخى از اشعار آنان را آورده و از جمله چنين نوشته است: حجابى، دختر خواجه هادى استرآبادى است. در حسن و جمال به‌مثابه‌اى بود كه آفتاب عالم‌تاب از رشك عارضش در زير سحاب پنهان شدى و ماه جهان‌افروز از عكس رخسارش جلا يافتى. گويند از فرط حيا و عصمت در [خلأ] و [ملأ] نقاب از رخسار نازنين برنگرفتى؛ ازآن‌روى، حجابى تخلص نموده بود. اين مطلع از اوست: | 5. نويسنده، تعداد 15 نفر از زنان شاعر را تحت عنوان تذكره شاعرات معرفى كرده و برخى از اشعار آنان را آورده و از جمله چنين نوشته است: حجابى، دختر خواجه هادى استرآبادى است. در حسن و جمال به‌مثابه‌اى بود كه آفتاب عالم‌تاب از رشك عارضش در زير سحاب پنهان شدى و ماه جهان‌افروز از عكس رخسارش جلا يافتى. گويند از فرط حيا و عصمت در [خلأ] و [ملأ] نقاب از رخسار نازنين برنگرفتى؛ ازآن‌روى، حجابى تخلص نموده بود. اين مطلع از اوست: | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۵: | ||
|- | |- | ||
! مه جمال تو و آفتاب هر دو يكى است !! خط عذار تو و مشك ناب هر دو يكى است | ! مه جمال تو و آفتاب هر دو يكى است !! خط عذار تو و مشك ناب هر دو يكى است | ||
|}... | |}... <ref>ر.ك: همان، ص281</ref>. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
براى اثر حاضر، فهرست تفصيلى مطالب در آغاز آن و فهارس فنى (نام‌هاى اشخاص، اقوام، قبايل، فرقه‌ها، فرشتگان و موجودات افسانه‌اى و مقدس، نام‌هاى جغرافيايى، نام‌هاى كتب، رسالات، مجموعه‌ها و سوره‌هاى قرآن، فهرست آيات و احاديث و فهرست لغات و تركيب‌هاى خاص) و فهرست اهم منابع در پايان آن فراهم شده است | براى اثر حاضر، فهرست تفصيلى مطالب در آغاز آن و فهارس فنى (نام‌هاى اشخاص، اقوام، قبايل، فرقه‌ها، فرشتگان و موجودات افسانه‌اى و مقدس، نام‌هاى جغرافيايى، نام‌هاى كتب، رسالات، مجموعه‌ها و سوره‌هاى قرآن، فهرست آيات و احاديث و فهرست لغات و تركيب‌هاى خاص) و فهرست اهم منابع در پايان آن فراهم شده است <ref>ر.ك: همان، ص5-13 و ص301-370</ref>. | ||
مصحح براى تصحيح اثر حاضر از تعداد قابل توجهى (25 كتاب) از منابع مهم به زبان فارسى، عربى و لاتين بهره برده است | مصحح براى تصحيح اثر حاضر از تعداد قابل توجهى (25 كتاب) از منابع مهم به زبان فارسى، عربى و لاتين بهره برده است <ref>ر.ك: همان، ص369-370</ref>. | ||
مصححان پى‌نوشت‌هاى متعدد و سودمندى نوشته‌اند | مصححان پى‌نوشت‌هاى متعدد و سودمندى نوشته‌اند <ref>ر.ك: همان، ص289-299</ref> و در آنها افزون بر توضيحاتى درباره چگونگى تصحيح واژگان و...، گاه به انتقاد از محتواى اطلاعات مطرح‌شده نيز پرداخته‌اند. از جمله در تعليقه بر اين كلام از نويسنده كه: «اسدى طوسى، استاد فردوسى است» <ref>همان، ص19</ref>، چنين آمده است: «اشتباه تاريخى معروف را صاحب تذكره حاضر نيز تكرار كرده است. بر اساس پژوهش‌هاى محققان، اسدى در 465ق (پنجاه سالى پس از وفات فردوسى) درگذشته است و تقريبا محال است استاد فردوسى بوده باشد؛ بنابراين، همه عبارت اين بند، بى‌اساس است» <ref>ر.ك: همان، ص290، پى‌نوشت 15</ref>. | ||
==پانويس == | |||
<references /> | |||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
مقدمه و متن كتاب. | مقدمه و متن كتاب. | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۶: | ||
[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/19805 مطالعه کتاب تذکره مرآة الخیال در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور] | [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/19805 مطالعه کتاب تذکره مرآة الخیال در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ ۱۶ اکتبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۳:۲۰
| نام کتاب | تذکره مرآة الخیال |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | لودی، شیرعلیخان بن علی امجدخان (نويسنده)
حسنی، حمید (اهتمام) صفرزاده، بهروز (اهتمام) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | روزنه |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1377 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11638AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«تذكره مرآة الخيال» از آثار شيرعلى‌خان بن على‌امجدخان لودى، به زبان فارسى است كه نويسنده در آن، تعدادى از شاعران را معرفى كرده و در ضمن به مباحث گوناگونى از علوم ادبى، تفسير، تصوف و موسيقى و... نيز پرداخته است.
شيرعلى‌خان، نگارش كتاب را در سال 1102ق، در عهد سلطنت محيى‌الدين محمد اورنگ زيب معروف به شاه جهان (م 1118ق) به انجام رسانده است [۱].
حميد حسنى با همكارى بهروز صفرزاده، اين اثر را به‌صورت انتقادى تصحيح كرده و مقدمه و تعليقاتى بر آن افزوده‌اند.
ساختار
اين كتاب از مقدمه مصحح و مقدمه نويسنده و متن اصلى و يادداشت‌هاى مصحح تشكيل شده است.
نويسنده در اين اثر، كه از نظر چيدمان مطالب، چندان كه بايد و شايد منظم نيست و به‌صورت جُنگ و مجموعه يادداشت‌هاى گوناگون است، تعداد 129 شاعر را معرفى كرده است.
مصحح با معرفى نسخه مورد اعتماد خودش و نيز شيوه تصحيح آن [۲]، مشكلات اثر حاضر را دو مورد دانسته است:
الف)- فارسى‌نويسى نويسنده به‌صورت نثر هندى است كه براى خواننده فارسى‌زبان (يا ايرانى) مشكل است... برخى مشكلات اين‌چنينى كه از دويست مورد متجاوز بود، با رجوع به منابع مكتوب ديگر و به يارى استادان دانشمند برطرف شدند و يا غلطها قياسا تصحيح گرديدند و ما بقى نيز با كلمه «كذا» و يا نشانه پرسش در درون دو كمان (پرانتز) مشخص شده‌اند.
ب)- بسيارى از اشتباهات تاريخى تذكره‌نويسان متقدم‌تر را، صاحب كتاب حاضر نيز تكرار كرده است. در كنار اين‌گونه اشتباهات، استناد و اتكا به افسانه‌ها و خرافه‌ها نيز به وضوح ديده مى‌شود، كه نگارنده در يادداشت‌هاى خود در حد توان خويش و با بهره‌گيرى از منابع معتمد و دقيق، به نقد يا اصلاح آنها دست برده است و البته بيشترين اهتمام خود را در اين امر، صرف بخش‌هاى وابسته به ادبيات فارسى كرده است. به‌هرحال، ازآن‌رو كه اين كتاب در زمره آثار علمى كلاسيك فارسى و به‌ويژه از متون مرجع اين زبان بشمار است و حتى در تأليف برخى منابع امروزين ما نيز مورد استفاده بوده است، تصحيح و چاپ آن را به‌همراه يادداشت‌هاى انتقادى پذيرفتيم... [۳].
گزارش محتوا
براى آشنايى با روش و محتواى اين اثر، توجه به نكات زير مفيد است:
1. در مقدمه حميد حسنى كه آن را در تهران، جمعه، 23 آذر 1375ش، نوشته، چنين آمده است:
«كتاب حاضر كه به «تذكره مرآة الخيال» معروف است، در واقع دايرةالمعارف يا دانشنامه‌اى است كه مؤلف، شيرعلى‌خان لودى، در آن به بحث درباره موضوعات گوناگون پرداخته است و در ضمن موضوع اصلى كتاب - تذكره شاعران - مطالب ديگرى هم آورده است؛ مباحثى در زمينه خط و عروض و قافيه و صنايع شعرى و انشا و نيز تفسير و تأويل و عرفان و تصوف، همچنين دانش‌هايى مانند موسيقى و تعبير خواب و فراست (قيافه‌شناسى) و طب و جغرافيا، نيز عجايب دنيا و اخلاق، همه در اين كتاب طرح شده‌اند و در باب هريك، بيش‌وكم سخن رفته است» [۴].
2. دسته‌بند ازهار اشعار، استاد رودكى، كنيت او ابوالحسن است. مداح و نديم مجلس امير نصرالدين بن احمد سامانى بوده و كتاب «كليله و دمنه» در عهد وى به قيد نظم درآورده، صلات گران‌مايه يافت؛ چنان‌كه عنصرى شرح آن انعامات در قصيده‌اى ذكر كرده كه مطلعش اين است:
| «چهل هزار درم رودكى ز مهتر خويش | عطا گرفت ز نظم‌آورى به كشور خويش» |
|---|
.
اول كسى كه شعر فارسى را مدون ساخته، اوست. در علم موسيقى نيز مهارتى تمام داشت و... گويند كور مادرزاد بود و در هشت سالگى به فكر شعر افتاده، معانى و الفاظ دقيق بر زبان آورد... اين قصيده شورانگيز از اوست:
| «بوى جوىِ موليان آيد همى | ياد يارِ مهربان آيد همى» |
|---|
؛
| «اى بخارا شاد باش و شاد زى | مير روزى شادمان آيد همى» |
|---|
؛
| «ريگ آمون با درشتى‌هاى او | پاى ما را پرنيان آيد همى» |
|---|
؛
| «مير ماه است و بخارا آسمان | ماه سوىِ آسمان آيد همى» |
|---|
؛
| «مير سرو است و بخارا بوستان | سرو سوىِ بوستان آيد همى» |
|---|
[۵].
3. در علم تعبير خواب... اين علمى شريف است و معجزه يوسف صديق(ع) بوده و حضرت يوسف آن را در برابر ملك نهاد؛ چنان‌كه حق متعال در قرآن مجيد و فرقان حميد از وى حكايت فرموده، في قوله: «رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَ عَلَّمْتَنِي مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحادِيثِ»... [۶].
4. نويسنده با بيان اينكه از اعظم عجائبات، وجود كرامت‌آمود حضرت انسان است؛ چه، جواهر ظاهرى و باطنى وى بى‌پايان است، تعداد 27 مورد از شگفتى‌هاى جهان را به‌صورت مختصر معرفى كرده است و از جمله چنين نوشته است: «... و در نزهة القلوب آورده كه در شهر طريه، چشمه‌اى آب گرم روان است و حرارت آن آب به مرتبه‌اى است كه تا آب سرد بدان نياميزند، استعمال نتوان كرد و بالاى چشمه عمارت قديمى است كه گويند از بناهاى سليمان(ع) است. در آنجا صورتى از سنگ تراشيده‌اند كه آب اين چشمه از سينه آن صورت برمى‌آيد و منقسم مى‌شود به دوازده بخش كه هر بخشى مخصوص است به مرضى و چون صاحب مرض خود را بدان آب بشويد صحت يابد بإذن الله تعالى و اين از نوادر چشمه‌هاى عالم است...» [۷].
5. نويسنده، تعداد 15 نفر از زنان شاعر را تحت عنوان تذكره شاعرات معرفى كرده و برخى از اشعار آنان را آورده و از جمله چنين نوشته است: حجابى، دختر خواجه هادى استرآبادى است. در حسن و جمال به‌مثابه‌اى بود كه آفتاب عالم‌تاب از رشك عارضش در زير سحاب پنهان شدى و ماه جهان‌افروز از عكس رخسارش جلا يافتى. گويند از فرط حيا و عصمت در [خلأ] و [ملأ] نقاب از رخسار نازنين برنگرفتى؛ ازآن‌روى، حجابى تخلص نموده بود. اين مطلع از اوست:
| مه جمال تو و آفتاب هر دو يكى است | خط عذار تو و مشك ناب هر دو يكى است |
|---|
... [۸].
وضعيت كتاب
براى اثر حاضر، فهرست تفصيلى مطالب در آغاز آن و فهارس فنى (نام‌هاى اشخاص، اقوام، قبايل، فرقه‌ها، فرشتگان و موجودات افسانه‌اى و مقدس، نام‌هاى جغرافيايى، نام‌هاى كتب، رسالات، مجموعه‌ها و سوره‌هاى قرآن، فهرست آيات و احاديث و فهرست لغات و تركيب‌هاى خاص) و فهرست اهم منابع در پايان آن فراهم شده است [۹].
مصحح براى تصحيح اثر حاضر از تعداد قابل توجهى (25 كتاب) از منابع مهم به زبان فارسى، عربى و لاتين بهره برده است [۱۰].
مصححان پى‌نوشت‌هاى متعدد و سودمندى نوشته‌اند [۱۱] و در آنها افزون بر توضيحاتى درباره چگونگى تصحيح واژگان و...، گاه به انتقاد از محتواى اطلاعات مطرح‌شده نيز پرداخته‌اند. از جمله در تعليقه بر اين كلام از نويسنده كه: «اسدى طوسى، استاد فردوسى است» [۱۲]، چنين آمده است: «اشتباه تاريخى معروف را صاحب تذكره حاضر نيز تكرار كرده است. بر اساس پژوهش‌هاى محققان، اسدى در 465ق (پنجاه سالى پس از وفات فردوسى) درگذشته است و تقريبا محال است استاد فردوسى بوده باشد؛ بنابراين، همه عبارت اين بند، بى‌اساس است» [۱۳].
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب تذکره مرآة الخیال در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور