اشکوری، محمد بن علی

اشکوری، محمد بن علی

نام	اشکوری، محمد بن علی
نام های دیگر	اس‍ی‍ل‍م‍ی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ اش‍ک‍وری‌، ق‍طب‌ ال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د دی‍ل‍م‍ی‌، ق‍طب ‌ال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ دی‍ل‍م‍ی‌ لاه‍ی‍ج‍ی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی ‌ق‍طب ‌ال‍دی‍ن‌ ش‍ری‍ف‌ دی‍ل‍م‍ی ش‍ری‍ف‌ لاه‍ی‍ج‍ی‌، ب‍ه‍اء الدی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ش‍ری‍ف‌ لاه‍ی‍ج‍ی‌، ق‍طب‌ ال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ش‍ری‍ف‌ لاه‍ی‍ج‍ی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ ق‍طب‌ ال‍دی‍ن‌ اش‍ک‍وری‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی ق‍طب ‌ال‍دی‍ن‌ لاه‍ی‍ج‍ی‌ لاه‍ی‍ج‍ی‌، ق‍طب‌ ال‍دی‍ن‌
نام پدر
متولد
محل تولد	لاهیجان
رحلت	1090 هـ.ق
اساتید
برخی آثار	‏تفسیر شریف لاهیجی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده ‏محبوب القلوب: تاریخ حکمای پیش از اسلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
کد مولف	AUTHORCODE5120AUTHORCODE

«محمد بن شيخ على بن عبدالوهاب بن پيله فقيه اشكورى ديلمى» ملقّب به «قطب الدّين»، «شيخ الاسلام» و «بهاءالدين»، از مشاهير حكما و عارفان اسلامى سده يازدهم قمرى به‌شمار مى‌آيد.

وى از شاگردان برجسته ميرمحمدباقر داماد و هم‌عصر با حكيمان و عالمان بزرگى چون: فياض لاهيجى، فيض كاشانى ، ملا محمّد تقى مجلسى و شيخ حرّ عاملى بوده و عالمى جليل، فاضل، عامل، متأله و متبحر در علوم است.

برخى معتقداند از آنجا كه او در ابتدا، مذاق فلسفى و عرفانى و به آثار تعقّلى، توجه داشته است، در برخى از تأليفات خود، لقب «قطب الدّين» را براى خودش انتخاب نموده ولى در اواخر عمر، چون مذاق اخبارى و تعبدى به خود گرفته بود، «لقب بهاءالدين» را در تفسير براى خود برگزيده است.

او در حدود 1010ق در لاهيجان، در محله‌اى مشهور به «ميدان»، ديده به جهان گشوده و در خاندان علم، فضيلت و سيادت، رشد و نمو كرده است.

پدرش، از عالمان معروف «اشكورات» رودسر است كه به خاطر داشتن موقعيت ممتاز علمى، توسط والى لاهيجان، بنا به علل ناگفته، از اشكور به لاهيجان آمده و اين شهر را به عنوان وطن اختيار كرده و منصب شيخ‌الاسلامى لاهيجان را عهده‌دار گرديده است. جدّش شيخ عبدالوهاب و جدّ اعلاى او، «پيله فقيه» اشكورى، همگى از عالمان بزرگ عصر خويش در آن سامان بوده‌اند.

مادرش زنى علوى به نام فاطمه است كه همراه پدر «سيدعلى» و پدر بزرگش «سيد محمد يمنى» از ترس پادشاه روم، براى حفظ مذهب خود، به ايران آمدند.

قطب الدّين در دوران كودكى از نعمت وجود پدر محروم شد و زير نظر مادر فاضله‌اش تربيت يافت. سال ورود وى به مركز علمى لاهيجان معلوم نيست؛ ولى قسمت عمده تحصيلاتش را در لاهيجان سپرى نموده است. وى در حدود سال 1035ق به حوزه علميه اصفهان وارد گرديد.

او در محضر عالمان مشهورى چون ميرداماد و ملاصدرا تلمّذ كرد و سال‌ها از دانش بى‌كران آنان خوشه‌ها چيد و به تكميل معلومات خود پرداخت. وى بعد از رحلت استادانش، به لاهيجان رفت و در اين شهر رحل اقامت افكند. او در اين ايام، با مرگ برادرش جلال الدّين محمد كه مقام «شيخ‌الاسلامى» لاهيجان را به عهده داشت مواجه شد و پس از برادرش، عهده‌دار منصب «شيخ‌الاسلامى» لاهيجان گرديد و همين امر باعث اقامت دائمى وى در لاهيجان شد. وى به تأليف، تصنيف و مشاغل و مناصب دينى مى‌پرداخته است.

وى در سال 1058ق، مشغول تأليف کتاب «محبوب القلوب» در لاهيجان بوده است. او ضمن گلايه از روزگار و عالمان غيرعامل، خود عالمى عامل و فقيه بارعى بود.

او در سال 1086ق به هندوستان سفر كرد و کتاب تفسير شرف را در شهر «پتنه» به اتمام رسانيد. علت سفر وى به هندوستان معلوم نيست؛ ولى مسلم است كه زن و فرزندان وى در لاهيجان ساكن بوده‌اند.

معلوم نيست كه وى چند سال در هند اقامت داشته است. او از طريق دريا به ايران بازگشت و در سال 1088ق به اصفهان رسيد و در اين شهر اقامت گزيد. وى در اصفهان به امور علمى مى‌پرداخته كه خبر حادثه عظيم زلزله در لاهيجان و گيلان به وى مى‌رسد و وى را به سختى ناراحت و نگران مى‌نمايد.

او داراى قريحه شعرى نيز بوده است. با ملاحظه آثار وى، اين مطلب صريحاً آشكار مى‌شود؛ زيرا مؤلف مقدار زيادى از اشعار را به صراحت به خود اسناد مى‌هد. از ملاحظه اين اشعار پرمغز و پخته، قدرت طبع و قريحه سرشار و توانايى وى در شعر به دست مى‌آيد.

از سال رحلت وى اطلاع دقيقى در دست نيست، اما از آنجا كه خود در محبوب القلوب تصريح كرده، از زلزله هولناك لاهيجان كه در سال 1088ق رخ داده است، جان سالم بدر برده و از طرفى ديگر فرزندش، شيخ محمد جعفر، در سال 1095ق از آماده‌سازى فهرست محبوب القلوب فراغت يافته و در آنجا، هنگامى كه از پدر خويش ياد مى‌كند، عبارت «رحمةالله‌عليه» را به كار برده كه حاكى از درگذشت اشكورى است. از ضميمه اين دو مطلب مى‌شود نتيجه گرفت كه او در فاصله زمانى 1088- 1095ق چشم از جهان فرو بسته است. پيكر وى را به قم منتقل و در آنجا به خاك سپردند.

آثار:

تاكنون نه اثر از او در علوم گوناگون همانند: تفسير، علوم روايى، فقه، فلسفه، كلام، عرفان، اخلاق و رياضيات شناخته شده است كه عبارتند از:

1- تفسير شريف لاهيجى.

2- محبوب القلوب.

3- فانوس الخيال في إرادة عالم المثال (الرسالة المثالية).

4- الخطرات القلبية (اعمال القلب).

5- ثمرة الفؤاد.

6- خير الرجال.

7- شرح الصحيفة السجّادية.

8- شرح بيتى از مثنوى.

9- لطائف الحساب در رياضيات.

منبع مقاله

ادهم‌نژاد لنگرودى، محمدتقى، «ستارگان حرم» ج18، ص203- 217، (با اندكى تصرف).

وابسته‌ها

تفسير شريف لاهيجى / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

محبوب القلوب تاریخ حکمای پیش از اسلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

محبوب القلوب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

لطايف الحساب: رساله ای درباره سرگرميهای رياضی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده