دانش منطق

دانش منطق
پدیدآوران	منتظری مقدم، محمود (نويسنده) مرکز مدیریت حوزه علمیه قم. دفتر برنامه ریزی و تدوین متون درسی (سایر)
سال نشر	1399ش
چاپ	2
شابک	‎978-622-6163-19-4
موضوع	راهنما‌ی آموزشی‌ منطق‌
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BC ۷۸/ف۲م۸ ۱۳۹۶
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دانش منطق، اثر محمود منتظری مقدم (متولد 1345ش)، مدرس منطق و دروس حوزوی است. این کتاب به‌طور کلی به آموزش علم منطق، یعنی هنر اندیشیدن صحیح و ابزاری برای جلوگیری از خطای فکر، اختصاص دارد.

انگیزه نگارش

هدف اصلی از نگارش این کتاب، تدوین روش صحیح تفکر و مبانی آن و همچنین توسعه و اتمام آموزه‌های منطقی است. مؤلف بر این باور است که باوجود کتب ارزشمند متعدد در علم منطق، برخی از آن‌ها برای مخاطبان جدید پیچیده و نامفهوم هستند. لذا، انگیزه‌ی اصلی تدوین این اثر، ارائه محتوایی جامع و درعین‌حال ساده و روان، به‌گونه‌ای است که مطالعه آن برای عموم دانش‌پژوهان منطق و نیز متخصصین این رشته مفید باشد. این کتاب، منطق را ابزاری برای تبدیل مجهول به معلوم و راهنمایی ذهن برای دستیابی به حقیقت می‌داند و آموزش قوانین منطقی را برای جلوگیری از خطاهای فکری ضروری می‌شمارد.

اهمیت کتاب

اهمیت این اثر را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

1. ساده‌سازی و دسترسی‌پذیری: کتاب با زبانی شیوا و رسا تدوین شده تا مباحث پیچیده منطق را برای طیف وسیعی از دانش‌پژوهان، به‌ویژه مبتدیان، قابل فهم سازد و از دشواری‌های موجود در کتب منطق بکاهد.
2. جامعیت و انسجام محتوایی: این کتاب چارچوبی منظم و مدون را از مباحث علم منطق ارائه می‌دهد که انسجام و پیوستگی موضوعات را برای خواننده تضمین می‌کند و تمامی مطالب لازم و کافی برای دانش‌پژوهان را پوشش می‌دهد.
3. تأکید بر کاربرد عملی و رفع خطای اندیشه: هدف اصلی و ارزش محوری کتاب در آموزش روش صحیح اندیشیدن و جلوگیری از خطای فکر نهفته است.

ساختار

کتاب با مقدمه مفصلی از نویسنده، آغاز و مطالب در سه بخش اصلی و یک بخش پایانی با عنوان "فرهنگ اصطلاحات منطقی" سازمان‌دهی شده است.

سبک نگارش

کتاب با ویژگی‌های نگارشی زیر تدوین شده است:

1. شفافیت و وضوح: مطالب با عباراتی ساده و روشن، بیان شده‌ تا فهم آن‌ها برای دانش‌پژوهان آسان باشد.
2. رویکرد تدریجی و گام‌به‌گام: از مفاهیم بنیادی آغاز و به‌تدریج به مباحث پیچیده‌تر می‌پردازد تا یادگیری به‌صورت منظم و پیوسته صورت گیرد.
3. کاربردی و عمل‌گرایانه: در سراسر کتاب بر جنبه‌های عملی منطق و نقش آن در تفکر صحیح و پرهیز از خطا تأکید شده است.
4. پرسش‌محور: در پایان هر درس، بخش‌های "پرسش‌ها" و "هم‌اندیشی" گنجانده شده تا خواننده به تفکر فعال و عمیق‌تر درباره مطالب ترغیب شود.

گزارش محتوا

در مقدمه (درآمد)، ضمن اشاره به موضوع کتاب و اهمیت آن، گزارش کوتاه و خلاصه‌ای از ساختار و محتوای مطالب، ارائه شده است.

بخش اول (چیستی منطق): این بخش، شامل شش درس است. "چرایی و تعریف منطق" (درس 1)، به این پرسش می‌پردازد که منطق چیست و چرا به آن نیاز داریم. "موضوع منطق" (درس 2)، یعنی تصورات و تصدیقات به‌عنوان ابزارهای درک معرفت تبیین می‌شود. "فایده و ارزش منطق" (درس 3)، نقش آن را در جلوگیری از خطای فکر و دستیابی به اندیشه صحیح بیان می‌کند. در ادامه "سِمَت، قسمت و تقسیم منطق" (درس 4) توضیح داده می‌شود. این بخش همچنین شامل دو درس برای مطالعه با عناوین "تاریخچه و مؤلف منطق" (درس 5) و "ارتباط منطق با سایر علوم" (درس 6) است که سیر تاریخی و جایگاه منطق در بین سایر علوم را بررسی می‌کند.

بخش دوم (منطق تصورات): این بخش، شامل چهارده درس است. این چهارده درس در ضمن دو فصل با عناوین "مقدمات روش درست تعریف" و "روش درست تعریف" ارائه شده است. محتوای فصل اول آن، عبارت است از:

1. مبحث "الفاظ" (درس 7): در آن، ارتباط الفاظ با مفاهیم ذهنی و واقعیات خارجی مورد بحث قرار می‌گیرد.
2. "دلالت و اقسام آن" (درس 8): در آن، انواع دلالت الفاظ بررسی می‌شود.
3. "تقسیمات لفظ (۱)" (درس 9): در آن به الفاظ مفرد و مرکب ‌پرداخته می‌شود.
4. "تقسیمات لفظ (۲)" (درس 10): در آن، از تقسیمات دیگر لفظ (مثل تقسیم آن به مختص، مشترک، منقول، مرتجل و مجاز) سخن گفته می‌شود.
5. "مفهوم و مصداق" (درس 11): در آن، این دو اصطلاح و ارتباط میان آن‌ها توضیح داده می‌شود.
6. "تقسیمات مفهوم" (درس 12): در آن، به توضیح مفهوم کلی و جزيی و اقسام آن دو ‌پرداخته می‌شود.
7. "نسبت‌های چهارگانه" (درس 13): در آن، از نسبت‌های میان دو کلی همچون: تساوی، تباین، عموم و خصوص مطلق و عموم و خصوص من وجه، بحث می‌شود.

محتوای فصل دوم، عبارت است از:

1. "تعریف" (درس 14).
2. "ضوابط تعریف" (درس 15).
3. "کلیات خمس" (درس 16): در آن، از جنس، فصل، نوع، عرض خاص و عرض عام بحث می‌شود.
4. "سلسله کلیات" (درس 17).
5. "اقسام فصل و عرضی" (درس 18).
6. "اقسام تعریف" (درس 19).
7. "تقسیم" (درس 20) .

بخش سوم (منطق تصدیقات): این بخش، شامل چهل درس است که در چهار فصل با عناوین "مقدمات روش درست استدلال"، "روش درست استدلال مباشر"، "روش درست استدلال غیر مباشر به‌لحاظ صورت" و "روش درست استدلال غیر مباشر به‌لحاظ ماده" عرضه شده و در دروس چهل‌گانه مزبور از موضوعات زیر سخن رفته است:

1. "قضیه" (درس 21)؛
2. "تقسیمات قضیه حملیه" (درس 22)؛
3. "اقسام قضایای موجهه" (درس 23)؛
4. "اقسام حمل" (درس 24)؛
5. "تقسیمات قضیه شرطیه" (درس 25)؛
6. "صدق و کذب، تبدیل و انحراف قضایا" (درس 26)؛
7. "استدلال مباشر؛ تعریف و اقسام" (درس 27)؛
8. "تناقض" (درس 28)؛
9. "عکس" (درس 29-31)؛
10. "نقض" (درس 32)؛
11. "استقراء" (درس 33)؛
12. "تمثیل" (درس 34)؛
13. "قیاس" (درس 35)؛
14. "اقسام و اشکال قیاس اقترانی" (درس 36)؛
15. "شرایط منطقی قیاس اقترانی" (درس 37)؛
16. "ضرب‌های منتج در اشکال قیاس اقترانی (۱) و (۲)" (درس 38 و 39)؛
17. "قیاس اقترانی شرطی و اقسام آن" (درس 40)؛
18. "اقسام و شرایط قیاس استثنایی" (درس 41)؛
19. "چند شبهه درباره قیاس" (درس 42)؛
20. "صناعات خمس" (درس 43)؛
21. "مبادی استدلال (۱) و (۲)" (درس 44 و 45)؛
22. "برهان" (درس 46)؛
23. "اقسام برهان" (درس 47)؛
24. "شرایط برهان" (درس 48)؛
25. مغالطه؛ اغراض، موضوع و مبادی (درس 49)؛

تاریخچه مغالطه (درس 50)؛ دسته‌بندی‌های مغالطه (درس 51)؛

1. مغالطه درونی (درس 52)؛

مغالطه در قیاس (1 و 2) (درس 53 و 54)؛

1. مغالطه بیرونی (درس 55)؛
2. "جدل" (درس 56)؛
3. "جدل؛ مصطلحات، مبادی و مسائل" (درس 57)؛
4. "ادوات و آداب جدل" (درس 58)؛
5. "خطابه" (درس 59)؛
6. شعر.

فرهنگ اصطلاحات منطقی: این بخش پایانی کتاب، شامل فهرست واژگان تخصصی و اصطلاحات منطقی است که برای درک عمیق‌تر مفاهیم کتاب، راهنمای ارزشمندی برای خوانندگان محسوب می‌شود.

منابع مقاله

درآمد و متن کتاب.