كتاب الصلاة (تقریر محمود آشتیانی): تفاوت میان نسخه‌ها

'''كتاب الصلاة'''، تقریر محمود آشتیانی (۱۲۶۴ یا ۱۲۶۶-۱۳۵۹ش/ ۱۸۸۵ یا ۱۸۸۷-۱۹۸۰م)، اعلم شاگردان مرحوم نائینی، از درس خارج صلات عبدالکریم حائرى یزدى (1238-1315ش)، فقیه امامی و مؤسس حوزه علمیه قم، است.

مجموعه‌ای شامل ۲۰ جلد از آثار عبدالکریم حائرى یزدى و تقریرات دروس فقهی ایشان که توسط شاگردان نگاشته شده‌ با ‌عنوان »موسوعة المحقق الحائري «به‌همراه دو جلد مقدمه (یا به تعبیر دقیق‌تر «مدخل»)، برای ارائه در همایش یک‌صدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم آماده شده است که جلد یازدهم تا سیزدهم آن، کتاب حاضر می‌باشد.

آشتیانی، تحریر این تقریرات را در اواخر سال 1352ق، به پایان برده است<ref>ر.ک: مقدمه تحقیق، ج1، ص‌21</ref>.

عبدالکریم حائرى یزدى، خلاصه مباحث صلات خود را با عنوان «كتاب الصلاة» به‌گونه‌اى جامع و گویا، همراه با بیان ادله مسائل نماز، تألیف و در زمان حیات خود در یک جلد و به زبان عربى، چند بار منتشر کرد‌<ref>ر.ک: همان، ص‌6</ref>، که جلد اول و دوم این موسوعه است.

سید موسى شبیری می‌فرماید: حاج میرزا محمود آشتیانی، نوه‌ی حاج میرزا حسن آشتیانی و اعلم شاگردان آقای نائینی، آدم فوق‌العاده‌ای بود... قسمتى از بحث صلات مسافر کتاب صلات آقاى حاج شیخ گم شد. حاج میرزا مهدى بروجردى براى تکمیل آن، تقریرات شاگردانِ‌ معتنابه حاج شیخ را گرفت و به حاج شیخ داد تا وى از روى آن، قسمت گم‌شده را بازنویسى کند. مرحوم حاج آقاى والد مى‌گفت: نوشته‌هاى من را هم گرفتند. آقاى حاج شیخ تقریرات حاج میرزا محمود را بر همه ترجیح داد. از آقاى حاج آقا مرتضى حائرى یا آقاى داماد شنیدم که آقاى حاج شیخ گفته بود: حاج میرزا محمود بهتر از آن چیزى که نوشته بودم یا گفته‌ام، نوشته است. آقاى حائرى مى‌فرمود: مرحوم حاج شیخ در الفاظ حاج میرزا محمود تصرّف نکرد و فقط ترتیب مطالب او را تغییر داد تا با مطالب کتاب مسانخ شود؛ لذا قسمتى از صلات مسافر آقاى حاج شیخ به قلم حاج میرزا محمود است<ref>ر.ک: شبیری زنجانی، موسی، ج3، ص‌506-507</ref>.

آشتیانی به تبعیت از استاد خود، تقریر مباحث را در نه مقصد، مرتب نموده است، ولی برخلاف «كتاب الصلاة» استاد که مقصد اول را مقدمات نماز و مقصد دوم را افعال آن قرار داده، وی مقدمات نماز (وقت، قبله، ستر (پوشش)، مکان نمازگزار، اذان و اقامه) را به‌عنوان مقدمه کتاب و مقصد اول را با نمازهای یومیه (روزانه) و بحث افعال نماز (نیت، تکبیرة الاحرام ابتدای نماز، قیام، قرائت، رکوع، سجود، تشهد و تسلیم) آغاز نموده است. ترتیب ایشان در مقاصد دیگر نیز با ترتیب استاد متفاوت است<ref>ر.ک: مقدمه تحقیق، ج1، ص‌9-6</ref>.