الإبانة عن سرقات المتنبي

الإبانة عن سرقات المتنبي
پدیدآوران	عمیدی، محمد بن احمد (نويسنده) دسوقی البساطی، ابراهیم (محقق و شارح)
عنوان‌های دیگر	لفظا و معنى
ناشر	دار المعارف
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1961م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ع8الف2 3968 PJA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الإبانة عن سرقات المتنبي، اثر ابوسعد محمد بن احمد عمیدی (متوفی 433ق)، کتابی است که در آن، به تشابه شعر ابوطیب متنبی (303-354ق) با شعرای پیش از خود و سرقت‌های شعری او، اشاره شده است.

محقق چنین ادعا نموده است که می‌توان این کتاب را کامل‌ترین و جامع‌ترین اثر پیرامون سرقت‌های شعری متنبی دانست. وی معتقد است که نویسنده در این کتاب، در بسیاری از موارد، نسبت به متنبی، دچار بی‌انصافی شده است؛ زیرا حتی شباهت‌های جزیی موجود در اشعار او با اشعار پیشینیان را نیز سرقت شعری محسوب کرده است. وی در این مورد، به کلام یوسف بدیعی، صاحب «الصبح المنبي عن حيثية المتنبي» اشاره کرده که او نیز معتقد است عمیدی در این کتاب، دچار انحراف و اشتباه شده است.

در این کتاب، اسامی شاعران گمنامی آمده است که در هیچ منبعی، شرح حالی از ایشان، مگر اندکی از آنان، ذکر نشده است. در برخی از متونی که نویسنده برای این شاعران ذکر کرده نیز تحریفاتی وجود دارد که متأسفانه به دلیل آنکه از ایشان، آثار دیگری در سایر منابع موجود نیست، تصحیح آنها، امکان‌پذیر نبوده است و چنین به نظر می‌رسد که بزرگی و برتری جایگاه متنبی در شعر و زبان، بسیار بیشتر از آن باشد که از شاعران کوچک و گمنامی چون زبینا نصرانی، علوی حنانی، میاس عابدی، ابی‌سمراء غسانی و حسن بن عمر اباضی، سرقت کرده باشد. این در حالی است که اگر بر فرض سرقت‌های ذکرشده در این کتاب درست باشد، یقینا متنبی در میان مردم مفتضح شده و این امر، حجتی بود در دست دشمنان معاصر متنبی که در جستجوی عیوب او، در کمین او نشسته بودند.

بیشترین سرقت‌های شعری که در این کتاب، به متنبی نسبت داده شده است، به یکی از دو موضوع زیر بازمی‌گردد:

1. نوعی از توارد خواطر و دورآگاهی (اشتراک در افکار)؛
2. وجود معانی مشترک در میان شاعران.

برخی از مواردی که به‌عنوان سرقت شعری دانسته شده، عبارتند از:

دعبل:

سمعت به للجن في كل ساعة

عزيفا كأن القلب منه مخبل

متنبی:

لو كنت حشو قميصي فوق نمرقها

سمعت للجن في حافاتها زجلا

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.