رودررو با لسان‌الغیب: تفألی نو بر غزلیات حافظ شیراز (تصحیح غزلیات، اعراب‌گذاری و تفأل با املای نوین فارسی)

رودررو با لسان‌الغیب
پدیدآوران	حافظ، شمس‌الدین محمد (نویسنده) سجودی، مهدی (مصحح و نویسنده)
ناشر	مهراندیش
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎1ـ66ـ6395ـ600ـ978
کد کنگره	‏

رودررو با لسان‌الغیب: تفألی نو بر غزلیات حافظ شیراز (تصحیح غزلیات، اعراب‌گذاری و تفأل با املای نوین فارسی) تألیف حافظ شیرازی، مصحح و نویسنده کتاب مهدی سجودی (متولد 1340ش)، شعر حافظ تلاقی آسمان و زمین است؛ سخن رندانه‌ای که از ساقی و می و حوری‌وشان سیمین‌فام می‌گوید و تا ساکنان حرم سر و عفاف ملکوت پروبال می‌گشاید. دل‌گرفته و بیزار از هر چه نفاق و سالوس، دیر مغان و شراب ناب می‌جوید و بر آن آتش زهد و ریا می‌شورد که خرمن دین می‌سوزاند.

گزارش کتاب

خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین محمد حافظ شیرازی (727 ـ 792 ق) شاعر نام‌آور قرن هشتم هجری ایران و یکی از بزرگ‌ترین سخن‌سرایان جهان است. کودکی خردسال بود که پدرش بهاءالدین را که مردی بازرگان بود، از دست داد. دوران کودکی را به همراه مادرش در تنگدستی گذراند. از اولین سال‌های نوجوانی به سراغ فراگیری علوم و کمالات رفت و در همان نوجوانی حافظ قرآن گردید. حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق وارد دربار شد و احتمالاً شغل دیوانی اختیار کرد و بعدها نیز در دربار شاهان آل مظفر (امیر مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی خواهرزادۀ شاه شجاع) خدمت کرد. حافظ در حدود ۶۵ سالگی در شیراز از دنیا رفت. نقل است که عده‌ای از مخالفان و متعصبان با دفن او در گورستان مسلمانان و به شیوۀ مسلمانی مخالفت کردند.

سخن حافظ و الفاظ دلنشین و روح‌بخش حضرتش در گذر قرن‌ها و توالی نسل‌ها نوبه‌نو تازه‌تر می‌شود. بر طاقچۀ زندگی کنار قرآن می‌نشیند، شب‌های خوش چله و سفرۀ بهاری نوروز را می‌آراید و در خوش‌ترین شادی‌ها و پرخاطره‌ترین جمع‌ها محل گفتگو و تفأل قرار می‌گیرد.

شعر حافظ تلاقی آسمان و زمین است؛ سخن رندانه‌ای که از ساقی و می و حوری‌وشان سیمین‌فام می‌گوید و تا ساکنان حرم سر و عفاف ملکوت پروبال می‌گشاید. دل‌گرفته و بیزار از هر چه نفاق و سالوس، دیر مغان و شراب ناب می‌جوید و بر آن آتش زهد و ریا می‌شورد که خرمن دین می‌سوزاند.

این دیوان دارای ویژگی‌هایی است که می‌تواند آن را از سایر دیوان‌های حافظ متمایز نماید.

نسخۀ مبنای آن یکی از معتبرترین نسخه دیوان حافظ است که در عین حال با دیوان‌های چاپی برجستۀ موجود مقابله و مقایسه گردیده است.متن مبنا در این دیوان، متن تصحیح‌شدۀ بر اساس نسخۀ معروف به نسخۀ سیدعبدالرحیم خلخالی است. سیدعبدالرحیم خلخالی از آزادی‌خواهان و مشروطه‌خواهان قدیم، همکاری سیدمحمدرضا شیرازی در روزنامۀ مشهور مساوات، کارمند عالی‌رتبۀ وزارت عدلیه و ادیب و حافظ‌شناس بود. او بنا بر ارادتی که به حافظ داشت، از روی کهن‌ترین نسخۀ خطی دیوان حافظ که گویا 35 سال بعد از وفات حافظ کتابت شده بود، اقدام به انتشار نخستین نسخۀ انتقادی دیوان حافظ نمود. نسخۀ معروف به نسخۀ خلخالی به اذعان حافظ‌شناسان بزرگ زمانه همچون سلیم نیساری، محمدرضا جلالی نائینی، هوشنگ ابتهاج، بهاءالدین خسروشاهی و .... نسخه‌ای کاملاً منحصربه‌فرد بوده و از میان نسخه‌های خطی موجود از نظر قدمت، دقت و صحت کم‌مانند است. افزون بر استفاده از این نسخه، در بسیاری موارد از دیوان‌های حافظ دکتر پرویز ناتل خانلری، هوشنگ ابتهاج، بهروز ثروتیان، محمدرضا برزگر خالقی، حسینعلی هروی و احمد سودی بوسنوی ـ پژوهشگر و مترجم دورۀ عثمانی ـ استفاده شده است.

نشانه‌گذاری کامل و قانونمند همۀ ابیات این امکان را به خواننده می‌دهد که با رعایت موارد توصیه‌شده، عموماً بتواند در اولین تلاش و بدون دوباره‌خوانی هر یک از غزل‌ها را به درستی و بدون غلط بخواند. اصول مشخصی در این نشانه‌گذاری رعایت شده که عبارتند از: خودداری از گذاشتن اعراب بی‌مورد در کلمات ساده و آشنا، گذاشتن «ی» همزه‌مانند و نشانۀ اضافه یا کسرۀ اضافه در کلیۀ مواردی که با یِ همزه‌مانند و کسرۀ اضافه همراه هستند، اضافه از نویسۀ درنگ‌نما، استفاده حداقل از علائم سجاوندی.

بر اساس روح و جوهرۀ هر غزل و همراه و متناسب با آنچه در متن غزل آمده، تفألی برای هر غزل نوشته شده است. سعی شده زبان تفأل، در عین حال بانی متفاوت، زیبا، لطیف و چه‌بسا آهنگین باشد.

برای هر غزل و در انتهای هر تفأل، تک‌بیتی سروده شده که آن هم به شکلی خلاصه و جوهر تفأل است. همۀ این تک‌بیت‌ها از نگارنده و مصحح این کتاب است.

با وجود اینکه رسم‌الخط مورد استفاده در دیوان و تفأل آن، رسم‌الخطی نوین است و سعی شده که بر اساس شیوۀ نگارش فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و آخرین مصوبات آن باشد.

کلمات دشوار و مصرع‌های عربی به تناسب گنجایش صفحه، در انتهای هر غزل معنی شده‌اند.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات