مهرهای استامپی ساسانی در موزۀ هنر متروپولیتن

مهرهای استامپی ساسانی در موزۀ هنر متروپولیتن
پدیدآوران	جوزف برونر، کریستوفر (نویسنده) خزایی، محمد (مترجم)
ناشر	تاریخ ایران
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎5ـ40ـ8687ـ600ـ978
موضوع	موزه‌ مترو پلیتن‌- ( نیویورک‌),مهرها‌ -- ایران‌
کد کنگره	‏CD ۶۲۵۵/ب۴۵م۹ ۱۳۹۹

مهرهای استامپی ساسانی در موزۀ هنر متروپولیتن تألیف کریستوفر جوزف برونر، ترجمه محمد خزایی، این کتاب تحلیلی اجمالی دربارۀ مهرهای استامپی سنگی (از نوع سنگ عقیق، لاجورد و ...) در کلکسیون و مجموعۀ موزۀ متروپولیتن است که به دورۀ شاهنشاهی ساسانیان اختصاص دارد.

گزارش کتاب

مُهر سهم بسیار مهمی در بازشناسی فرهنگ و تمدن ادوار گوناگون دارد و تحقیق بر روی این آثار بسیاری از مسائل فرهنگی و هنری و حتی اعتقادی را بازگو می‌کند؛ اما سهم بسیار عمدۀ مهرها در تمدن‌های گوناگون، سهم تجاری آنها بود که حتی امروزه وسیله‌ای برای تجارت و در کارهای اداری نیز کاربرد دارد. از جمله آثاری که سهم بارزی در شناسایی فرهنگ و تمدن و بسیاری از مسائل گوناگون ادوار کهن ایران زمین داشته است و تشخیص و تحقیق آنها مجهولات بی‌شماری را مرتفع می‌سازد، آثار کنده‌کاری و مهرها است. مُهر‌ها می‌توانند به شناسایی جنبه‌های تاریکی از یک دورۀ فرهنگی کمک کنند.

تا اوایل ۱۹۳۰ میلادی تکه‌های گلی مهرشده که در کاوش‌های باستان‌شناختی پیدا می‌شدند، برای باستان‌شناسان تنها از نظر هنری اهمیت داشتند. به همین دلیل باستان‌شناسان این مدارک را برای مطالعۀ اثر مهر آنها بلافاصله در اختیار تاریخ‌نگاران هنر قرار می‌دادند؛ اما پس از اینکه مارگارت هیت و به‌ویژه انریکا فیاندرا به بررسی و مطالعۀ اثر سطوحی که تکه‌های گل بر آنها نصب شده بودند پرداختند، اهمیت چنین مدارکی در بازسازی و نظام‌های اقتصادی و اداری دنیای باستان آشکار شد. مهرها و گل مهرها از جهات مختلفی مورد توجه‌اند که از یک‌سو هر یک از آنها یک اثر مستقل باستان‌شناسی‌اند که به با مطالعات قانونی یا امور تجاری سر و کار دارند و از طرف دیگر به علت وجود حکاکی بر روی آنها شواهدی برای مطالعۀ هنر کنده‌کاری می‌شوند.

مهرهای دورۀ تاریخی در پنج حالت که بیشترین اطلاعات ممکن از آنها به دست می‌آید، بررسی می‌شوند؛

1. اطلاعات ذاتی و درونی مهرها؛ سبک‌شناسی، اطلاعات مذهبی، تبلیغات شاهی، انتخاب موتیف‌های مشخص؛

2. اطلاعات فنی و فرعی مهره‌ها شامل نوشته‌ها، حروف، تاریخ، اسامی اشخاص، نشان، علائم صنعتگران؛

3. اطلاعات آماری در خصوص کارکرد مهرها، طرز استفادۀ مهرها؛

4. اطلاعات خارجی و بیرونی مهر شامل تأثیرات بیرونی و شمایل‌نگاری و سبک مهرها، نقش سنن گوناگون، تأثیرپذیری از سکه‌ها، مجسمه‌ها و ..... .

5. اطلاعات در خصوص فنی ساختمان‌ها شامل اندازه، میزان زوال، جنس و نوع مهر.

از شاخصه‌های مهم و پیچیدۀ بروکراسی آرشیو مهرهای یافت‌شده به دوره ساسانی که در چارچوب قوانینی مشخص است، نقش مهرها در ارتباط مستقیم با متن‌هاست و اطلاعات مشخصی را دربارۀ اداره‌ها، کارمندان و اشخاص درگیر در نقل و انتقال‌ها و فعالیت‌ها در آرشیو ارائه می‌دهد. بنابراین نقش مهرها همراه با متن‌ها به عنوان متمم یکدیگر اطلاعات زیر را در اختیار قرار می‌دهند: نام مالک یا استفاده‌کنندۀ مهر، ادارۀ استفاده‌کنند ۀ مهر، وظیفۀ اداری استفاده‌کننده یا ادارۀ مالک مهر، رتبه و مقام ادارۀ مالک استفاده‌کننده و ادارۀ مالک مهر بر اساس نوع خدمات و جیره‌های غذایی دریافت‌شده توسط آنها، جایگاه اجتماعی مالک و استفاده‌کنندۀ مهر، مکان و زمان خاصی که مهر استفاده می‌شد.

موزۀ هنر متروپولیتن پس از تأسیس در سال 1870، خیلی زود به جمع‌آوری مهرهای استامپی ساسانی کرد. این موزه در سال 1873 کلکسیون باستانی‌ سرپرست کنسول آمریکا در قبرس را خریداری کرد. بدین ترتیب، سیزده عدد از مهرهای موجود که جمع‌آوری شدند، مربوط به آن مجموعه می‌باشد.

این کتاب تحلیلی اجمالی دربارۀ مهرهای استامپی سنگی (از نوع سنگ عقیق، لاجورد و ...) در کلکسیون و مجموعۀ موزۀ متروپولیتن است که به دورۀ شاهنشاهی ساسانیان اختصاص دارد. این مهرها از فراوان‌ترین داده‌های فرهنگی هستند که از دورۀ ساسانی در بین‌النهرین برجای مانده‌اند. ارزش ویژۀ این مهرها، در تصویرسازی ذهنی گسترده‌تر و نامحدودتر است. این کتاب سعی دارد به نکاتی در خصوص تصویر در هنر ساسانی بپردازد و پیوندهای مبحث آن، حتی ناچیزترین و جزئی‌ترین آنها را از ادبیات پارسی میانه ذکر کند. اینها بخش قابل تجدیدی از معنا و مفهوم تصویر را برای کاربر واقعی آن تشکیل می‌دهند. بنابراین هدف از تهیۀ این کاتالوگ، ارائه و معرفی داده‌های فیزیکی (از جمله شکل، ماده، ابعاد و اندازه‌ها) هر سنگ به طور منظم و از روی اسلوب است؛ این داده‌ها در خصوص موتیف یا نقشی که بر روی هر سنگ ترسیم شده، سبک اجرایی و در صورت لزوم، ضمایم کتیبه‌ها و پیکرنگاری، اطلاعات مفیدی در اختیار قرار می‌دهد.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات