درآمدی بر معناشناسی

درآمدی بر معناشناسی
پدیدآوران	لوبنر، سباستین (نویسنده) رحیمیان، جلال (مترجم)
ناشر	نویسه پارسی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎2ـ29ـ6649ـ622ـ978
کد کنگره	‏

درآمدی بر معناشناسی تألیف سباستین لوبنر، ترجمه جلال رحیمیان، نویسنده در این کتاب با اتخاذ رویکردی متفاوت، بر آن است تا مخاطب را که عمدتاً دانشجویان دورۀ کارشناسی زبان‌شناسی هستند، ابتدا با نخستین سطح از معنا آشنا کرده و سپس نشان دهد که این سطح از معنا چگونه با دیگر سطوح معنایی ربط پیدا می‌کند.

ساختار

کتاب در سیزده فصل تدوین شده است.

گزارش کتاب

اکنون چند دهه از ظهور معناشناسی صورت‌گرا می‌گذرد؛ این نگرش هنوز هم به عنوان یک رویکرد پذیرفته‌شده در بسیاری از مراکز علمی و دانشگاه‌ها طرفداران و پیروان خاص خود را دارد. نویسندۀ این کتاب نیز گرچه سال‌های فراوانی از عمر علمی خود را صرف مطالعۀ معناشناسی با همین رویکرد کرده است، در نهایت اذعان می‌دارد معناشناسی صورت‌گرا چارچوبی آرمانی و عملی برای تعمق در واقعیات عمیق و سحرآمیز زبان‌های طبیعی دنیا نیست. به بیانی روشن‌تر، ایینۀ معناشناسی صورت‌گرا کوچک‌تر از آن است که بتواند واقعیات مغفول در زبان‌های طبیعی را به گونۀ تام و کامل بازتاب دهد. از جمله زمینه‌هایی که معناشناسی صورت‌گرا در تبیین آنها به‌خوبی عمل نکرده است، معنای واژگانی است که خود زیربنای معنای زبان‌شناختی است.

نویسنده در این کتاب با اتخاذ رویکردی متفاوت، بر آن است تا مخاطب را که عمدتاً دانشجویان دورۀ کارشناسی زبان‌شناسی هستند، ابتدا با نخستین سطح از معنا آشنا کرده و سپس نشان دهد که این سطح از معنا چگونه با دیگر سطوح معنایی ربط پیدا می‌کند. مخاطب به‌تدریج به این معرفت می‌رسد که افزون بر معنای توصیفی، ابعاد گوناگونی از معنا وجود دارد که ارتباطی تنگاتنگ با مفاهیمی چون ابهام معنایی، دگرگونی معنایی، بافت‌محوری، معین‌بودگی، پیش‌انگاره و امثال آن وجود دارد.

مخاطب همچنین با مبانی معنایی اسم و فعل و رویکردهای گوناگون به معنا آشنا خواهد شد. نکتۀ بسیار مهم آنکه نویسنده طی این کتاب نشان می‌دهد که معنای زبان‌شناختی در نهایت به مفهوم‌سازی در باب چیزهایی ختم می‌شود که انسان از آنها سخن می‌گوید. وی همچنین تأکید دارد که معنا صرفاً گویای روابط منطقی و شروط صدق نیست و مخاطب باید با نقش‌های معنایی و بنیادی معین‌بودگی گروه اسمی همچنین با مبانی اسناد، زمان و نمود مقوله‌های فعلی آشنایی لازم پیدا کند.

ویرایش دوم این کتاب که ترجمۀ آن اکنون در دست علاقمندان قرار گرفته است، مقدمه‌ای جالب و در دسترس در زمینۀ معناشناسی زبان‌شناختی فراهم کرده است. مخاطب در بخش نخست با عبور از مسیری مرحله به مرحله با مفاهیم و پدیده‌های اصلی معناشناسی از جمله سطوح و ابعاد معنا، ابهام، بافت و معنا، روابط منطقی، روابط معنایی، مبانی معنایی اسم، فعل و جمله آشنا می‌شود. در بخش دوم درآمدی نقادانه بر مفاهیم بنیادی سه رویکرد اصلی نسبت به معنا؛ یعنی ساخت‌گرایی، معناشناسی شناختی و معناشناسی صورت‌گرا ارائه شده است.

مشخصه‌های اساسی این کتاب عبارتند از: چشم‌اندازی پایدار و ذهن‌گرا نسبت به معنا؛ شرح مبسوط معناشناسی واژگانی و جمله‌ای حاوی سه فصل جدید با مباحث بافت‌محوری، معناشناسی گروه اسمی، پیش‌انگاره، معناشناسی فعل و چارچوب‌های فعلی؛ ارائۀ مثال‌های بیشتر از زبان‌های گوناگون از جمله آلمانی، ژاپنی، اسپانیایی و روسی؛ و تمرین‌های عملی در باب داده‌های زبانی و لینک‌های مفید در پایگاه.

این ترجمه از چند جهت حائز اهمیت است؛ نخست اینکه سال‌های نسبتاً زیادی است اثر چندان مهمی در زمینۀ معناشناسی و به‌ویژه معناشناسی شناختی به زبان فارسی به رشتۀ تحریر درنیامده و جای خالی چنین ترجمه‌ای تا حد زیادی در زبان فارسی حس می‌شود. دوم اینکه این کتاب با رویکردی شناختی، منطقی و عالمانه به بررسی و تبیین ابعاد گوناگونی از معنا می‌پردازد که برای تمامی دانشجویان زبان‌شناسی در زبان فارسی تازگی خواهد داشت و انتظار می‌رود پاسخ‌گوی بخشی مهم از نایافته‌های پژوهشگران معناشناسی در ایران باشد. و در پایان اینکه این ترجمه می‌تواند مرجع مناسبی برای علاقمندان به معناشناسی شناختی باشد.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات