محمدزاده صدیق، حسین

محمدزاده صدیق، حسین
نام کامل	حسین محمدزاده صدیق
تخلص	دۆزگۆن
نام پدر	محمود
ولادت	۲۴ تیر ماه 1324ش
محل تولد	محله سرخاب تبریز
رحلت	چهارشنبه دوم شهریور ۱۴۰۱ش
مدفن	قطعه نام‌آوران وادی رحمت تبریز
طول عمر	77 سال
پیشه	استاد دانشگاه، نویسنده، شاعر، مترجم
اطلاعات علمی
درجه علمی	دکتری
دانشگاه	دانشگاه تهران، صنعتی شریف، شهید بهشتی و....
حوزه	زبان و ادبیات ترکی
معاصرین	صمد بهرنگی
برخی آثار	دیوان اشعار فارسی مولانا حکیم ملامحمد فضولی بیاتلی زیبایی شناسی و مسائل هنر افضل الدین خاقانی شیروانی

سید حسین محمدزاده صدیق (1324-1401ش)، نویسنده، مترجم، محقق، شاعر، استاد دانشگاه، پژوهشگر زبان و ادبیات ترکی، و از مبارزین علیه نظام ستم شاهی، از آثار ایشان ترجمه قرآن، ترجمه نهج‌البلاغه، ترجمه‌ی منظوم دیوان منسوب به حضرت علی(ع)، همچنین بسیاری از آثار امام خمینی مانند دیوان امام، وصیت‌نامه، کلمات قصار، منشور روحانیت، نامه به گورباچف، مكتوبات عرفانى، غزليات ورباعيات، اربعين حديث و... را به ترکی آذری ترجمه کرده است.

ولادت

در ۲۴ تیر ماه 1324ش، در محله سرخاب تبریز متولد شد.

تحصیلات

در کودکی در مسجد جامع تبریز و حوزه‌ی طالبیه نزد آقامیرزا غلامحسین هریسی، آقا میرزا عمران و مرحوم وقایعی مشکات تبریزی به تعلیم قرآن، فلسفه‌ی اسلام، فقه، احکام و اصول دین مشغول شد.

او، در سال 1337 تحصیلات ابتدایی را به پایان رسانید و وارد دبیرستان شد و در رشته‌ی علوم ادبی مشغول تحصیل گشت.

وی پس از دوران تحصیل در دانشسرا، به حرفه معلمی روی آورد و در روستای هریس به کودکان محروم آذربایجان تعلیم میداد. همچنین در دانشگاه تبریز در رشته ادبیات فارسی تحصیل می‌کرد.

در دوران نوجوانی‌ الفبای اوستایی آموخت و اوستا‌ را‌ به فارسی ترجمه کرد؛ همچنین با مبلغان و معتقدان مذاهب و ادیان مختلف به مباحثه می‌پرداخت . پس از کسب مدرک کارشناسی و اشتغال به تدریس، نخستین مقاله خود را با عنوان «فرشته میترا و عید‌ مهرگان» به نگارش درآورد.

مبارزات سیاسی

پس از چاپ مقالاتی به زبان ترکی در مجله آدینه، شاعران گمنام دیگری در خطه آذربایجان به آنها می‌پیوندند، او و دوست صمیمی‌اش صمد بهرنگی به فعالیت گسترده خود ادامه می‌دهند. مقاله‌های ایشان در مجله «ارمغان» و مقاله‌هایی که با عنوان «داستانهای ددهفورقود» در مجله وحید به چاپ می‌رسد. سپس در سال 1347ش و در دوران خفقان ستمشاهی مجله «هنر و اجتماع» را در تبریز به دو زبان ترکی و فارسی منتشر ساخت که این مجله در چاپ هفتمین شماره‌ خود با حمله ساواک تعطیل شد و محمدزاده صدیق به زندان سیاسی ساواک انداخته شد. بخاطر درگیر شدن ایشان با مسائل سیاسی تا سال 1350ش مدرک لیسانس وی را به او ندادند و زمانی که در سال 1348(1969) به دعوت دانشکده زبان و ادبیات ترکی استانبول قصد رفتن به آنجا و تحصیل را داشت خروج ا از کشور توسط رژیم شاه ممنوع شد.

همچنین زمانی که ایشان در دبیرستانهای شهر اردبیل تدریس می‌کردند، از طریق دانش‌آموزان به گردآوری مواد فولکلور و ادبیات شفاهی آذربایجان پرداختند. و در جلسات نسبتا محرمانه‌ای به تدریس زبان و ادبیات ترکی به آن می‌پرداختند. ساواک اردبیل وقتی به این فعالیتها پی برد، بلافاصله ایشان را احضار و از او تعهد گرفت که به کارهای خود خاتمه دهد، ولی طولی نکشید که او را به طور رسمی دستگیر کردند و 41 روز تحت شکنجه و بازجویی قرار دادند. زمانی که نتوانستند سندی دال بر وابستگی او به احزاب و گروه‌ها پیدا کندف او را فقط به جرم «مبهم اقدام علیه امنیت کشور» به دادگاه نظامی برده و در دادگاه نظامی با توجه به این که یکبار در سال 1347 به همین جرم و به علت انتشار هفته نامه «هنر و اجتماع» محاکمه شده بود این بار ایشان را به شش ماه زندان و پنج سال تعلیق از خدمت دولتی محکوم کردند. پس از آزادی از زندان تا پیروزی انقلاب اسلامی ممنوع الخروج از کشور بود. و در طول این سالها به مبارزات قلمی خود جهت احقاق حقوق مردم ایران و بخصوص مردم مظلوم آذربایجان ادامه داد.

در ١٣٥١ش، نخستین کتاب ایشان با نام «واقف، شاعر زیبایی و حقیقت» منتشر شد.

تحصیل در مقطع ارشد و دکتری

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357ش در سال ۱۳۶۰ موفق به اخذ مدرک فوق لیسانس ادبیات ترکی از دانشگاه استانبول و در ۱۳۶۲ موفق به اخذ دکترای تطبیقی زبان‌های فارسی، عربی و ترکی از همان دانشگاه گردید. رساله دکترای وی، «رساله اخلاقیه» اثر میرزا آقای تبریزی بود که در ١٣٦٢ش، از آن دفاع کرد.

روح مذهبی و انقلابی

استاد آنگونه که خود تعریف می‌کند از سال 1341ش امام خمینی را به عنوان یک روحانی مبارز و ظلم ستیز شناخته و به او عشق ورزیده است. سالها پیش منظومه بلندی تحت عنوان «امام خمینی» به ترکی سروده است که بعد از انقلاب چاپ شد. موضوع این منظومه شرح مبارزات امام در سالهای پیش از انقلاب است. بعد از ارتحال امام به همکاری با «مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام» پرداخته و کتابهای وصیت‌نامه، کلمات قصار، منشور روحانیت، نامه به گورباچف، مكتوبات عرفانى، غزليات ورباعيات، اربعين حديث وآثارى ديگر را به تركى ترجمه و چاپ کرده‌است. و در مصاحبه‌های خود ترجمه آثار امام را هم بسیار آسان و هم بسیار سخت توصیف کرده است و گفته است: «بسیاری از اشعار امام را من بعد از نیمه‌های شب و در میان هاله‌ای از احساس و عاطفه و هق هق گریه و امواج متلاطم درون و دلی خسته ترجمه کرده‌ام....

او همچنین دیوان اشعار امام خمینی را به ترکی منظوم درآورد.

دکتر صدیق در دفاع از حکومت دینی بر این اعتقاد بود که حکومت دینی را والاترین حکومت می‌داند و معتقد است که در مقال همه حکومتهای مکتبی نظیر حکومتهای کمونیستی حکومتهای عشیره‌ای نظیر حکومت شاهنشاهی ایران، حکومتهای نوع غربی و غیره، تنها حکومت دینی است که اگر درست اجرا شود، می‌تواند بشر را به سعادت برساند و معتقد است که ترکی ستیزان بی‌دین به دنبال ایجاد خط شکاف میان مردم و مسئولان حکومت دینی هستند.

فعالیت پس از انقلاب

در دوران پس از انقلاب اسلامى مجددا دعوت به كار شدند و به تدريس - هم در تربيت معلم و هم در دانشگاه‌ها- اشتغال ورزيدند. در طى اين سال‌ها همچنان به تحقيق، ترجمه، تأليف و تدوين كتب مختلف همت گماشتند. در سال 1359 نشريه انقلاب يولوندا و در سال 1362 نشريه‌ى يئنى يول را راه اندازى كردند. در سال 1364 در كنار تدريس، به عنوان مترجم رسمى قوه‌ى قضائيه مشغول به كار شدند و درسال 1369 هفته‌نامه سهند (ضميمه‌ى روزنامه اطلاعات) را به زبان تركى، به تنهايى به مدت پانزده سال براى چاپ آماده ‌كردند كه متأسفانه اين همكارى به نحو نامناسبى منقطع گرديد. در اين اثناء براى تدريس زبان و ادبيات تركى و فارسى در سراسر ايران از هيچ كوششى فروگذار نكردند. از آن جمله تدريس در دانشگاه‌ شهرهاى: تبريز، اروميه، اردبيل، تكاب، همدان، اصفهان، قزوين، زنجان،‌ سمنان و شيراز را مي‌توان نام برد. تا آنكه در سال 1373 ايشان را بازنشسته كردند ولى استاد دمى از پاى ننشست.

مسؤول انتشار هفته‌نامه‌ى سهند وابسته به روزنامه‌ى اطلاعات براى جمهوري‌هاى قفقاز از سال 1368 تا 1381.

استاد دانشگاه آزاد اسلامى واحد رودهن.

استاد دانشگاه آزاد اسلامى واحد زنجان.

استاد دانشگاه سوره.

استاد دانشگاه تهران (دانشكده ابوريحان پاكدشت).

استاد دانشگاه‌هاى تهران، صنعتى شريف، شهيد بهشتى، صنعتى اصفهان و غيره (تدريس زبان و ادبيات تركى آذرى و استانبولى).

وفات

سرانجام پس از گذراندن یک دوره بیماری، بامداد روز چهارشنبه دوم شهریور ۱۴۰۱ش در سن ۷۷ سالگی در بیمارستان فیروزگر تهران درگذشت. و در قطعه نام‌آوران وادی رحمت تبریز به خاک سپرده شد.

آثار

تخلص وی در شعر «دوزگون» است. امضاهای دیگرش در تألیفات و مقالات به شرح ذیل می‌باشند: حسین دوزگون، ح. صدیق، ح.م. صدیق، حسین صدیق، ح. دوزگون، حسین سرخاب‌لی، حسین شمایلی

تألیفات دکتر صدیق اعّم از تاریخ و ادبیات و شعر و ترجمه به 350 کتاب و رساله می‌رسد. او در دهه هشتاد نظریه کتاب قارا مجموعه حاوی سخنان و نصایح‌ شیخ‌ صفی‌ را مطرح کرد که با‌ استقبال‌ مراجع‌ علمی ترکیه و آذربایجان مواجه شد. ایشان آثار مهمی درباره صوفیه، علویان و اهل حق دارد که مهم‌ترین آنها عبارت است از‌: تحقیقاتی‌ درباره‌ «شیخ صفی‌الدین اردبیلی» و «حاج بکتاش ولی»، به‌عنوان‌ دو‌ قطب علویان ترکیه؛ تحقیق درباره اهل حق ایران و ارتباط با آنها.

تصحیح دیوان سید عمادالدین نسیمی، فضولی بیاتلی‌، نباتی، ملا محمدعلی هیدجی و رسالات آیینی حاجی بکتاش ولی و «قارامجموعه» و کلمات آیینی منظوم اهل حق (از منابع اصلی‌ علویان)، از‌ فعالیت‌های ایشان است . همچنین وی با تسلط به خطوط و زبان‌های‌ باستانی، تحقیقات قابل توجهی در این زمینه انجام داده است. کتاب «سه سنگ‌یاد باستانی» از‌ جمله‌ آنهاست‏.

منابع مقاله

1. [صديق، ائلدار، مصاحبه‌های علمی پدرم، تهران، انتشارات تکدرخت، چاپ دوم، 1387]
2. بهلولی، داود، «ادیان ترکان باستان؛ گفتگو با دکتر حسین محمدزاده صدیق»، هفت آسمان، زمستان 1391 و بهار 1392، سال چهاردهم، شماره 56 و 57، ص5 تا 20.
3. خبرگزاری جمهوری اسلامی
4. خبرگزاری همشهری آنلاین

وابسته‌ها

دیوان اشعار فارسی مولانا حکیم ملامحمد فضولی بیاتلی

البویوروق به همراه ترجمه فارسی

قارا مجموعه 1 و 2

پگاه باور (برگردان فارسی از مطلع الإعتقاد في معرفة المبدأ و المعاد)

زیبایی شناسی و مسائل هنر

افضل الدین خاقانی شیروانی

نگاهی نوین به تاریخ دیرین ترک‌های ایران

نظامی، شاعر بزرگ آذربایجان

تاریخ آذربایجان (از پیدایی انسان تا رسایی فئودالیسم)

آشنایی با رسالات موسیقی

فرهنگ ترکی به فارسی سنگلاخ

لغات لهجه‌ی تبریز

مقالات ایرانشناسی

مقالات تربیت

سه سنگیاد باستانی

صائب تبریزی در کارنامه‌ی ادبی دکتر ح. م. صدیق

واقف، شاعر زیبایی و حقیقت

دیوان لغات الترک

فرضیه‌ی زبان آذری و کسروی

محاکمه اللغتین

دیوان‌های سه‌گانه‌ی حکیم ملا محمد فضولی

مقالات ایرانشناسی

دیوان اشعار عربی

[[سه رساله فارسی (به انضمام رساله‌ی ترکی 40 [چهل] حدیث)]]

یوسف و زلیخا

تذییل (فرهنگ لغات فارسی آثار نوایی)