ابن ابی‌طلحه هاشمی، علی

ابن ابی طلحه هاشمی، علی بن ابی طلحه

علی بن ابی‌طلحه هاشمی (متوفای ۱۴۳ق)، مشهور به «ابن ابی‌طلحه»، راوی، محدث و مفسر قرن دوم هجری قمری، است که ناسخ و منسوخ قرآن را از ابن عباس روایت کرده است.

نسب و ولادت

• «ابوالحسن علی بن سالم بن مخارق قرشی والبی حمصی جزری»، کنیه‌های دیگری مانند «ابوطلحه» و ابومحمد نیز برای او ذکر شده است. وی از بردگان آزادشده بنی‌هاشم بود. نیاکان او از جزیره بوده و به حمص، شهری در سوریه منتقل شدند.
• در کتاب «تاريخ الحمصيين» آمده است: ابومحمد علی بن ابی‌طلحه از موالی بنی‌هاشم و اسم ابوطلحه، سالم بْن المخارق بود که «عباس» آزادش کرد.

استادان و شاگردان

• ابوالحسن از دانش افرادی مانند مجاهد، محمد بن زید و راشد بن سعد بهره گرفت.
• او شاگردانی مانند بدیل بن میسر، معمر، عبدالله بن سالم و داود بن ابی‌هند را تربیت نمود.

صفات

• او فردی محدث و مفسر بود و ناسخ و منسوخ قرآن را از ابن عباس روایت کرده، ولی او را ندیده است. او سفری به انبار داشت و نزد ابوالعباس سفاح حضور یافت. خطیب بغدادی احادیث او را صحیح، ولی خود او را دارای رأی و نظر سوء دانسته و گفته که احمد بن حنبل پنداشته است که علی بن ابی‌طلحه که ثوری و حسن بن صالح از او روایت کرده‌اند، کوفی بوده و غیر از فرد مذکور است، ولی ابن حجر هر دو نفر را متحد دانسته است.

وفات

• وی سرانجام در سال ۱۴۳ق، درگذشت. سال‌های ۱۲۰ و ۱۲۳ق، تاریخ‌های دیگری‌اند که برای وفات او ذکر کرده‌اند.

آثار

• صحيفة علي بن أبي‌طلحة في تفسير القرآن الكريم عن ابن عباس.
• كتاب في الوجوه و النظائر (ابن ابی‌طلحه مطالب این کتاب را نیز از ابن عباس نقل کرده است).

منابع مقاله

• گروهی از پژوهشگران، «فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامى»، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم 1389ش.
• المزي، جمال‌الدين، «تهذيب الكمال في أسماء الرجال»، تحقیق بشار عواد معروف، مؤسسة الرسالة، بیروت، الطبعة الأولى، 1400ق.
• خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی، «تاريخ بغداد و ذيوله»، دراسة و تحقيق مصطفى عبدالقادر عطا، دارالكتب العلمية، بیروت، الطبعة الأولى، 1417 ق.

وابسته‌ها

صحيفة علي بن أبي‌طلحة عن ابن عباس في التفسير القرآن الكريم