شواهد التنزيل لقواعد التفضيل: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
البته مؤلف در پايان كتاب، متذكر اين نكته مى‌شود كه چون با شتاب اين كار علمى را انجام داده، توفيق جمع‌آورى كليه احاديث شأن نزول فضائل على(ع) را به دست نياورده و در واقع آنچه كه در دسترس وى بوده، مطرح شده و از منابع دور از دسترس چشم‌پوشى كرده است. | البته مؤلف در پايان كتاب، متذكر اين نكته مى‌شود كه چون با شتاب اين كار علمى را انجام داده، توفيق جمع‌آورى كليه احاديث شأن نزول فضائل على(ع) را به دست نياورده و در واقع آنچه كه در دسترس وى بوده، مطرح شده و از منابع دور از دسترس چشم‌پوشى كرده است. | ||
== | ==جایگاه و اهمیت کتاب شواهد التنزیل== | ||
اهمیت این کتاب براى علماى اسلام به ویژه شیعه در این است که احادیث آن معتبر و مسند است. حتى مفسران بزرگ شیعه مثل مرحوم طبرسى این کتاب را به عنوان یکى از مهم ترین منابع خود قرار داده اند. و البته منبع مسند و معتبرى براى مفسران بعدى اهل سنت نیز قرار گرفته است. اهمیت این کتاب در این است که حسکانى سندهاى فراوان معتبرى از شیعه و سنّى نقل کرده است. این کتاب توسط اسماعیل جغمان زیدى با نام «اختصار شواهد التنزیل» تلخیص شده است. | |||
==شیوه تدوین کتاب شواهد التنزیل== | |||
حسکانى کتاب خود را در هفت فصل به ترتیب زیر تنظیم کرده است: | |||
فصل اول فى کثره خصائص امیر المومنین من قول السلف المتقدمین که در آن گفتارهاى مهم شخصیت هاى بارز و برجسته جهان اسلام مثل ابن عباس، مجاهد بن جبر، و احمد بن حنبل در تفضیل على بن ابی‌طالب به‌طور مسند نقل‌شده است؛ فصل دوم فى تقدّمه بالتلاوه و تفرّده بحفظ القرآن که برترى و یگانگى آن حضرت در تلاوت صحیح، و حفظ قرآن را نقل کرده است؛ فصل سوم فى سبقه الاقران الى جمع القرآن که سبقت و برترى ایشان در گرد آورى قرآن را مطرح کرده است؛ فصل چهارم فى توحده بمعرفه القرآن و معانیه و تفرّده بالعلم بنزوله و ما فیه، که بى بدلیل بودن امام على(علیه السلام) در شناخت قرآن و معانى و حقایق آن را نقل کرده است؛ فصل پنجم فى کثره ما نزل فیه و فى اولاده و العتره من القرآن على الجمله که فراوانى آیات مربوط به امام على و فرزندان معصومش(علیهم السلام) را به طور کلى و اجمالى نقل و بررسى کرده است؛ فصل ششم فى انّه المعنّى بقوله تعالى یا ایها الذین آمنوا فى کل القرآن، که در آن اثبات مخاطب بودن امیرالمؤمنین نسبت به آیه هاى «یا ایهاالذین آمنوا...» مى باشد؛ فصل هفتم ذکر ما نزل فیهم من القرآن على التفضیل و ترتیب السور که در آن همه آیات نازل شده در شان على بن ابى طالب(علیه السلام) را نقل کرده و احادیث معتبر مربوط به هر آیه را در ذیل آن آورده است<ref>پایگاه اینترنتی آیین رحمت</ref>. | |||
== محتواى كتاب == | |||
حسكانى پس از شش فصل مقدماتى در موضوعات زير به متن اصلى كتاب پرداخته است: | حسكانى پس از شش فصل مقدماتى در موضوعات زير به متن اصلى كتاب پرداخته است: | ||
نسخهٔ ۱۲ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۳۱
| شواهد التنزيل لقواعد التفضيل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (نویسنده) محمودی، محمدباقر (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | فضائل شهر رجب في الایات النازلة في أهل‌البیت صلوات الله و سلامه علیهم |
| ناشر | وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامي، مؤسسة الطبع و النشر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1411 ق یا 1990 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | خاندان نبوت در قرآن احادیث اهل سنت - قرن 5ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 104 /خ2ح58 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، يكى از مهم‌ترين متون كهن، تأليف حاكم حسكانى است كه به‌تفصيل به فضائل و مناقب اميرالمؤمنين على(ع) و خاندان وى پرداخته است و به جهت برترى پيامبر اسلام(ص) بر ساير پيامبران و فرشتگان و نيز برترى امامان معصوم، به‌ويژه امام على(ع)، بر ساير مردم، كتاب به اين نام خوانده شده است.
انگيزه نگارش
نویسنده، انگیزه تألیف اثر خود را ناظر به نزاع میان بزرگ کرامیان نیشابور با نقیب علویان شهر، بدون اشاره به نام آن دو، در مجلس قاضی ابوعلاء صاعد بن محمد (متوفی 431) یاد کرده است. فرد کرامی، که احتمالا ابوبکر محمد بن اسحاق بن محمشاذ بوده، ضمن انکار نزول سوره انسان (هل اتی) در شأن اهل بیت، گفته بود که هیچ آیه‌ای در حق علی علیه‌السلام و اهل بیت نازل نشده است. حسکانی در نقض این ادعا، کتاب شواهد التنزیل را تألیف کرد[۱].
البته مؤلف در پايان كتاب، متذكر اين نكته مى‌شود كه چون با شتاب اين كار علمى را انجام داده، توفيق جمع‌آورى كليه احاديث شأن نزول فضائل على(ع) را به دست نياورده و در واقع آنچه كه در دسترس وى بوده، مطرح شده و از منابع دور از دسترس چشم‌پوشى كرده است.
جایگاه و اهمیت کتاب شواهد التنزیل
اهمیت این کتاب براى علماى اسلام به ویژه شیعه در این است که احادیث آن معتبر و مسند است. حتى مفسران بزرگ شیعه مثل مرحوم طبرسى این کتاب را به عنوان یکى از مهم ترین منابع خود قرار داده اند. و البته منبع مسند و معتبرى براى مفسران بعدى اهل سنت نیز قرار گرفته است. اهمیت این کتاب در این است که حسکانى سندهاى فراوان معتبرى از شیعه و سنّى نقل کرده است. این کتاب توسط اسماعیل جغمان زیدى با نام «اختصار شواهد التنزیل» تلخیص شده است.
شیوه تدوین کتاب شواهد التنزیل
حسکانى کتاب خود را در هفت فصل به ترتیب زیر تنظیم کرده است:
فصل اول فى کثره خصائص امیر المومنین من قول السلف المتقدمین که در آن گفتارهاى مهم شخصیت هاى بارز و برجسته جهان اسلام مثل ابن عباس، مجاهد بن جبر، و احمد بن حنبل در تفضیل على بن ابی‌طالب به‌طور مسند نقل‌شده است؛ فصل دوم فى تقدّمه بالتلاوه و تفرّده بحفظ القرآن که برترى و یگانگى آن حضرت در تلاوت صحیح، و حفظ قرآن را نقل کرده است؛ فصل سوم فى سبقه الاقران الى جمع القرآن که سبقت و برترى ایشان در گرد آورى قرآن را مطرح کرده است؛ فصل چهارم فى توحده بمعرفه القرآن و معانیه و تفرّده بالعلم بنزوله و ما فیه، که بى بدلیل بودن امام على(علیه السلام) در شناخت قرآن و معانى و حقایق آن را نقل کرده است؛ فصل پنجم فى کثره ما نزل فیه و فى اولاده و العتره من القرآن على الجمله که فراوانى آیات مربوط به امام على و فرزندان معصومش(علیهم السلام) را به طور کلى و اجمالى نقل و بررسى کرده است؛ فصل ششم فى انّه المعنّى بقوله تعالى یا ایها الذین آمنوا فى کل القرآن، که در آن اثبات مخاطب بودن امیرالمؤمنین نسبت به آیه هاى «یا ایهاالذین آمنوا...» مى باشد؛ فصل هفتم ذکر ما نزل فیهم من القرآن على التفضیل و ترتیب السور که در آن همه آیات نازل شده در شان على بن ابى طالب(علیه السلام) را نقل کرده و احادیث معتبر مربوط به هر آیه را در ذیل آن آورده است[۲].
محتواى كتاب
حسكانى پس از شش فصل مقدماتى در موضوعات زير به متن اصلى كتاب پرداخته است:
- اقوال بزرگان و دانشمندان درباره خصائص امام على(ع)؛
- سابقه امام در دو حوزه تلاوت و حفظ قرآن؛
- گردآورى قرآن براى نخستين بار توسط امام على(ع) بعد از رحلت پيامبر(ص)؛
- شناخت امام على(ع) نسبت به معانى و حقائق قرآن و تخصص منحصربه‌فرد حضرت در علم به نزول قرآن؛
- فراوانى اسباب نزول مربوط به فضائل امام على(ع) و عترت او؛
- بيان اين حديث كه«يا أيها الذين آمنوا» در نود آيه تكرار شده و منظور آن على(ع) است. مؤلف در بخش اصلى كتاب كه در واقع فصل هفتم آن است، به ترتيب سوره‌هاى قرآن، هر آيه‌اى كه در شأن نزول ويژه اهل‌بيت پيامبر وارد شده، طرح كرده و به نقل اسباب نزول و روايات آن از طريق عامه و خاصه مى‌پردازد.
در اين كتاب 210 آيه را به ترتيب سوره‌هاى قرآن آورده و در ذيل هركدام رواياتى را از مشايخ خود نقل كرده است؛ مجموع اين روايات كه در تفسير آن آيات آمده بيش از 1200 روايت است.
چون مؤلف از محدثان اهل سنت است، از جوامع روايى عامه بيشترين استفاده را نموده است. وى از تفسير فرات كوفى روايت كرده و امين‌الاسلام طبرسى در تفسير مجمع البيان از شواهد التنزيل نقل كرده است. همچنين اين كتاب يكى از مصادر بحار الأنوار است. به سبب تبحر مؤلف در حديث‌شناسى و علم رجال و بررسى‌ها و اظهار نظرهاى او پس از نقل اين كتاب جايگاه والايى به اين كتاب داده است.
ناقلان روايات كتاب
حسكانى در اين كتاب علاوه بر روايت از ائمه صادقين و عبدالله بن عباس، از افراد زير روايت مى‌كند: مجاهد، سعيد بن جبير، ضحاك، عكرمه، جابر بن عبدالله، عبدالله بن مسعود، سلمان فارسى، سفيان ثورى، حذيفه، مقاتل بن سليمان، سليم بن قيس، ابوسعيد خدرى.
پانويس
منابع مقاله
رحمتی، محمدکاظم، دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، چاپ اول، 1388.